potrzebna jest ocena por�wnawcza dw�ch reprodukcji r�ni�cych si� liczb� irawid�owo odtworzonych element�w, przy czym kolejno�� element�w reprodukcji ubo�szej jest...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Nie ma og�lnie przyj�tych sposob�w oceny takich /nik�w, tote� do badacza nale�y znalezienie odpowiednich kryteri�w kwalifikacji. Dalsz� trudno�� metodyczn� stanowi fakt, �e pewne elementy zapami�tanego materia�u mog� wydawa� si� osobie badanej nieistotne i z tych wzgl�d�w zostaj� przez ni� pomini�te w reprodukcji. Trudno�� t� mo�na I przynajmniej cz�ciowo zredukowa� przez odpowiedni dob�r materia�u do ekspozycji (zadbanie o r�wnorz�dno�� element�w) oraz zastosowanie umiej�tnie sformu�owanej instrukcji. Za przyk�ad zapami�tywanego materia�u mo�e pos�u�y� tekst daj�cy si� podzieli� na okre�lon� liczb� mo�liwie kr�tkich odcink�w, jednakowych ze wzgl�du na donios�o�� ich znaczenia. Tekstami pos�ugiwa�o si� w badaniach wielu autor�w. Pr�b� przezwyci�enia trudno�ci wyst�puj�cych w badaniach przeprowadzanych na tym materiale stanowi m.in. podzia� tekstu na tzw. porcje tre�ciowe (Szewczuk, 1957). Na uwag� zas�uguje modyfikacja wprowadzona przez Kreutza, tj. podzia� tre�ci eksponowanego tekstu na tzw. szczeg�y pozytywne oraz wprowadzenie pyta� dotycz�cych tych szczeg��w (Brachacka, 1960; Witoszek, 1967). Metod� zapami�tanych cz�on�w stosuje si� zwykle w badaniach dotycz�cych odleglejszych przypomnie�. Jedna z jej wersji u�ywana jest jednak do pomiaru pami�ci bezpo�redniej i pod tak� nazw� znana jest w literaturze. Metoda pomiaru pami�ci bezpo�redniej zosta�a zainicjowana w przedostat-nim dziesi�cioleciu ubieg�ego wieku przez Jacobsa. Pozwala ona okre�la�, ile element�w jakiego� materia�u osoba badana potrafi odtworzy� bezpo�rednio po jego jednorazowej ekspozycji. W najcz�ciej stosowanych eksperymentach osoba badaj�ca odczytuje kolejno szeregi cyfr, polecaj�c badanemu, aby powtarza� je w tej same kolejno�ci. Ka�dy szereg zawiera 3-12 cyfr (tabela 8.2). Tabela 8.2. Przyk�adowe szeregi cyfr (Wg; Woodworth, Schlosbcrg, 1963} 9 7 2 4 0 6 6 4 1 2 7 3 0 3 9 4 1 6 7 2 8 8 2 9 4 3 0 3 5 7 0 6 2 9 4 7 3 5 9 6 I 6 9 2 7 2 0 4 1 2 9 5 8 3 9 6 4 5 8 1 5 3 2 9 0 8 2164089573 0 4 2 8 6 5 12 9 4790386215 45382170369 39428107536 70932614280 541962836702 109 uu szereg�w coraz d�u�szych, ustalaj�c maksymalnie d�ugi szereg, kt�ry osoba badana odtwarza prawid�owo. Wynik wyra�a zwykle liczba element�w prawid�owo odtworzonego szeregu maksymalnej d�ugo�ci. Niekiedy stosuje si� wi�cej ni� jeden szereg tej samej d�ugo�ci, np. trzy. Prawid�owe odtworzenie ka�dego szeregu jest w�wczas odpowiednio punktowane, tzn. liczy si� jedn� prawid�ow� reprodukcje szeregu jako jedn� trzeci� punktu. Badanie jest kontynuowane tak d�ugo, a� osoba badana nie zreprodukuje �adnego z trzech szereg�w zawieraj�cych jednakow� liczb� cyfr. Je�eli osoba badana odtwarza prawid�owo np. wszystkie szeregi zawieraj�ce do 5 cyfr w��cznie, dwa szregi 6-cyfrowe, jeden szereg 7-cyfrowy, a nie odtworzy �adnego szeregu 8-cyfrowego, jej wynik wynosi w�wczas 6. Za prawid�ow� reprodukcj� wszystkich szereg�w zawieraj�cych do 5 cyfr w��cznie zalicza si� badanemu 5 punkt�w; za odtworzenie dw�ch szereg�w 6-cyfrowych - 2-1/3 - 2/3 punktu; za jeden szereg 7-cyfrowy- 1/3 punktu. a zatem 5 + 2/3 + 1/3 = 6 punkt�w. Niekiedy wynik przedstawiany jest w postaci u�amkowej nawet przy stosowaniu pojedynczych szereg�w. Tak na przyk�ad, je�eli osoba badana reprodukuje prawid�owo 8 cyfr, natomiast nie reprodukuje 9 cyfr, wynik mo�na przedstawi� w postaci 8 1/2. Uzyskuje si� go na podstawie wzoru: gdzie a oznacza maksymaln� liczb� cyfr prawid�owo reprodukowanych, b - najmniejsz� liczb� cyfr, o kt�rej wiadomo, �e przekracza zakres pami�ci bezpo�redniej badanego. Metoda pomiaru pami�ci bezpo�redniej cz�sto stosowana jest w praktyce psychologicznej, m.in. w pr�bach wchodz�cych w sk�ad test�w inteligencji. Wa�nej modyfikacji metody pomiaru pami�ci bezpo�redniej dokona� Sperling (1960). Modyfikacja ta polega na prowokowaniu osoby badanej do odtwarzania tylko wskazanej cz�ci uprzednio spostrze�onych element�w. Ekspozycja trwa bardzo kr�tko i tu� po niej (odst�p czasu wynosi u�amek sekundy) badany uzyskuje informacj�, kt�r� cz�� element�w powinien odtworzy�. Prezentuje si� np. litery w 3 rz�dach, po 3 litery w ka�dym, i po ich ekspozycji rozlega si� sygna� d�wi�kowy, informuj�cy, kt�ry rz�d liter nale�y odtworzy�. Ta wersja metody pozwala bada� szybko przemijaj�ce zjawiska pami�ci, a dotychczasowe wyniki bada� �wiadcz�, �e pami�� rejestruje wi�cej, ni� na to wskazuj� klasyczne pomiary zakresu pami�ci bezpo�redniej. Je�li w przytoczonej przyk�adowo sytuacji badany odtwarza wszystkie 3 litery ze wskazanego rz�du, to wynik taki jest interpretowany w ten spos�b, �e przechowuj� si� r�wnie� �lady liter prezentowanych w pozosta�ych rz�dach, a wi�c �lady 3-3 = 9 liter. Tymczasem po r�wnie kr�tkiej prezentacji liter, gdy wchodzi w gr� odtworzenie ca�o�ci, badany reprodukuje nie wi�cej ni� 5 liter. kr�tkotrwa�ej i nazywana oywa metoa� oaiworzenia cz�ciowego". Metoda uczenia si� przez powtarzanie; osoba badana powtarza jaki� Me(od" , 7 . - ii-i~ uczenia si� pr materia� (albo czynno��) tak d�ugo, az wyuczy si� go do okre�lonego powtaraoie kryterium. Najcz�ciej stosowanym kryterium jest jednorazowe lub kilkakrotne bezb��dne powt�rzenie. Za wska�nik przyjmuje si� czas lub liczb� powt�rze� niezb�dnych do osi�gni�cia kryterium