Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
Test obiektywny (dane T) oparty jest na trzeciej możliwości, stwarzaniu specjalnych sytuacji, w których zachowanie danej osoby można mierzyć w sposób obiektywny. Sytuacje te mogą być zadaniami, do których wykonania potrzebny jest jedynie papier i ołówek lub też zastosowanie różnego rodzaju aparatury. Cattell i jego współpracow- nicy są niezmiennie płodni, jeśli chodzi o obmyślanie i adaptowanie tych testów: kompendium Cattella i Warburtona (1967) wylicza ich ponad 400. Cattell starał się ustalić ogólne cechy osobowości przeprowadzając odrębne badania, w których dokonywał analizy czynnikowej, wykorzystując wszystkie wymie- nione wyżej źródła danych, przy założeniu, że gdyby z nich wszystkich wyłoniły się te same cechy źródłowe, stanowiłoby to dostatecznie silny dowód, iż cechy źródłowe są prawdziwymi funkcjonalnymi jednostkami, a nie jedynie artefaktami metody. Wyniki jakichś 20 czy 30 analiz czynnikowych przeprowadzonych przez Cattella i jego współpracowników w ciągu kilku ostatnich dziesięcioleci prowadzą do wniosku, że podobną strukturę czynnikową uzyskuje się z ocen zachowania i z danych kwes- tionariuszowych, natomiast analiza wyników testów obiektywnych przynosi na ogół czynniki raczej odmienne. Badania te objęły różne grupy wieku (dorosłych, młodzież, dzieci) i różne kraje (Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Australię, Nową Zelandię, Francję, Włochy, Niemcy, Meksyk, Brazylię, Argentynę, Indie i Japonię), tak że czynniki te prawdopodobnie odznaczają się pewną uniwersalnością. Należy zwrócić uwagę na fakt, że inni badacze stosując nieco odmienne procedury, uzyskali inne zbiory powtarzalnych czynników w dziedzinie osobowości (Guilford i Zimmerman, 1956; Norman,1963; Comrey i Jamison, 1966), lecz jeśli nawet czynniki Cattella stanowią tylko jeden z wielu zbiorów wymiarów, jakie mogą służyć do opisu osobowości, to są one przynajmniej tym zbiorem, wokół którego zgromadzono znaczną ilość danych empirycznych. Istotnym wyznacznikiem decydującym w znacznej mierze o wyniku analizy czynnikowej jest punkt wyjścia, czyli zmienne powierzchniowe, od których zaczyna się analizę, a Cattell kładł silny nacisk na znaczenie właściwego doboru próbek z całej sfery osobowości (personality sphere) przy rozpoczęciu badań eksploracyjnych. Cattell rozpoczął swe badania nad oceną zachowania od rozpatrzenia opracowanej przez Allporta i Odberta (1936) listy około 4500 nazw cech, zaczerpniętych z kompletnego słownika języka angielskiego. Liczbę tę zredukowano do nieco poniżej 200, grupując nazwy bliskoznaczne oraz eliminując określenia rzadko spotykane i metaforyczne. Następnie zastosowano empiryczne procedury grupowania (clustering), ustalając korelacje między tymi nazwami, i w ten sposób otrzymano 35 cech powierzchniowych. Oceny odnoszące się do tych cech stanowiły podstawę do przeprowadzenia wstępnej analizy czynnikowej danych L. f*. 490 Teoria czynnikowa Cattella Główne czynniki osobowościowe, które Cattell uważa za dobrze udowodnione zarówno w odniesieniu do danych L, jak i danych Q, wymieniono w tabeli 14—1. Wiele nazw czynników ilustruje charakterystyczne zamiłowanie Cattella do wynajdywania nowych terminów. Niektóre nazwy mają w istocie charakter opisowy, inne odzwier- Tabela 14-1 Główne czynniki osobowościowe wykryte zarówno w danych L, jak i w danych Q (Cattell, 1966a, s. 36) Oznaczenie literowe Termin specjalistyczny Określenie popularne A Affekcja — Sizja Wylewny — powściągliwy B Inteligencja Bardziej inteligentny — mniej inteligentny C Siła ego Zrównoważony — uczuciowy E Dominacja — Submisja Apodyktyczny — pokorny . , F Surgencja — Desurgencja Beztroski — poważny G Siła superego Odpowiedzialny — niesumienny H Parmia — Threctia Śmiały — nieśmiały I Premsja — Harria Delikatny — twardy :'?' L Protensja — Alaksja Podejrzliwy — ufny M Autia — Praksernia Obdarzony wyobraźnią — praktyczny N Wnikliwość — Naturalność Wnikliwy — naiwny 0 Skłonność do obwiniania się — Pewność siebie Lękliwy — spokojny ; • ciedlają hipotezy Cattella dotyczące genezy lub podstawowej natury danego czynnika. Na przykład Parmia oznacza „parasympatyczną odporność" (parasympathetic im- munity), Premsia jest skrótem „chronionej wrażliwości emocjonalnej" {protected emotional sensitivity), Autia sugeruje, że osoba oceniana wysoko pod względem tego czynnika jest autystyczna, czyli pochłonięta sobą itd. W tabeli 14—1 podano także popularne określenia tych czynników. Cattell uważa, że nazwy czynników są w każdym razie przybliżone i prowizoryczne i w praktyce posługuje się literowymi lub cyfrowymi oznaczeniami czynników. Poza 12 czynnikami przedstawionymi w tabeli 14—1 Cattell zaproponował wiele dodatkowych czynników wyprowadzonych z kwestionariuszy i ocen