A teraz trzeba nieco porz�dniej, cho� skr�towo, opowiedzie� losy tej obcej �wi�tej z polskiego kalendarza...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Jadwiga �l�ska, ksi�niczka bawarsko-franko�skiego rodu, czwarta c�rka Bertolda IV, hrabiego na Diessen i Andechs, a p�niej tytularnego ksi�cia Meranu, oraz jego drugiej �ony, Agnieszki mi�nie�skiej, urodzi�a si� oko�o 1179 roku, a mo�e kilka lat wcze�niej. Wychowywa�a si� w domu rodzinnym, a p�niej w klasztorze benedyktynek w Kitzingen. I otrzyma�a niez�e - jak na �wczesn� dob� - wykszta�cenie. W 1190 roku, dzieckiem wi�c jeszcze b�d�c, przyby�a do Wroc�awia i zosta�a po�lubiona Henrykowi Brodatemu, ksi�ciu �l�skiemu i najpot�niejszemu chyba z �wczesnych Piast�w; mia�a z nim siedmioro dzieci. Pono� szybko te� wros�a w nowe otoczenie i nauczy�a si� j�zyka polskiego. Po dwudziestu latach ma��e�stwa - liczy�a wtedy oko�o trzydziestu lat - z�o�y�a jednak wraz z m�em uroczysty �lub czysto�ci. Od tego czasu Henryk zacz�� nosi� tonsur� mnisz�, a Jadwiga - przebywa� najcz�ciej w klasztorze w Trzebnicy (jednak pobo�no�� Henryka nie by�a a� tak g��boka, by nie zosta� on ob�o�ony kl�tw� ko�cieln�). Potem, w 1213 roku, osiad�a w tym klasztorze na sta�e (wraz z najstarsz� c�rk� Gertrud�), cho� �lub�w zakonnych nigdy nie z�o�y�a, chc�c zapewne swobodnie dysponowa� maj�tkiem - swobodnie tworzy� fundacje pobo�ne i rozdawa� ja�mu�n�. Zmar�a w Trzebnicy i zosta�a pochowana w tamtejszym ko�ciele. Papie� Klemens IV kanonizowa� j� 26 marca 1267 roku. 5 �w. Jacek (Hiacynt) Odrow�� (przed 1200-1257) Polski Moj�esz �wi�ty Jacku z pierogami, m�dl si� za nami! Przys�owie ludowe Prolegomena �ywota �wi�ty Hiacynt, czyli Jacek Odrow��, urodzi� si� w dziedzicznym miasteczku - czy te� mo�e w dziedzicznej wsi - Kamie� w ksi�stwie opolskim niewiele przed rokiem 1200 (ale niekt�rzy twierdz�, �e sta�o si� to ju� w 1183 lub 1186 roku). W legendarium ch�opskim �wi�ty �w uwa�any jest za opiekuna g�odnych, o czym m�wi porzekad�o-marzenie-wezwanie, skierowane ku temu w�odarzowi pierog�w, kt�re znajd� si� na stole 17 sierpnia, w dniu Jackowego �wi�ta, zatem zaraz po �niwach, syc�c przedn�wkowy g��d ludu. M�wi o tym tak�e opowie��, zapisana w 1352 roku przez tak zwanego lektora Stanis�awa, o cudownym uratowaniu - we wsi Ko�cielec pod Krakowem - zbitego gradem zbo�a. M�wi o tym wreszcie - by� mo�e - i ta g�upawa, dziecinna wierszowanka-wyzwisko, kt�ra jest z pozoru tylko mechanicznym i przypadkowym z�o�eniem prostackich rym�w: Jacek-placek na oleju! Matka krzyczy: "St�j, z�odzieju!" Po prawdzie jednak by� Jacek nie karmicielem ludu, bezinteresownym rozdawc� pierog�w i plack�w, chocia� zwyk� si� wylewnie modli� o popraw� losu n�dzarzy, ale cz�owiekiem instytucji - kaz- 116 nodziej� i budowniczym ko�cielnych struktur w Europie �rodkowo-Wschodniej, misjonarzem pr�buj�cym nawraca� pogan i "schizmatyk�w", prawos�awnych "odszczepie�c�w". By� te� - i dawa� temu wyraz tak�e swoimi "cudami", nazbyt cz�sto maj�cymi �ci�le familijny charakter (wie� Ko�cielec nie zjawi�a si� bowiem w "ludowej" legendzie przypadkiem) - cz�onkiem jednego z najwa�niejszych polskich rod�w, przez czas jaki� dziedzicznie niemal w�adaj�cego biskupstwem krakowskim. "Mo�na wyliczy� sze�� rodzin, z kt�rych wywodzi�a si� wi�kszo�� dostojnik�w polskich do po�owy XII wieku. Byli to Toporczycy, Awda�cy, �ab�dzie, Gryfici, Pa�ucy i Odrow��e. Wobec szczup�o�ci �r�de� wydaje si� prawdopodobne, �e by�o ich wi�cej, mo�e oko�o dziesi�ciu" (Tadeusz Lalik, Spo�eczne gwarancje bytu, w: Kultura Polski �redniowiecznej. XIII w., s. 140). Wprawdzie znaczenie owych wielkich rod�w z czasem os�ab�o -ju� to za spraw� "�wiadomej polityki ksi��t, d��cych do uniezale�nienia si� od dotychczasowych oligarch�w" i staraj�cych si� pomno�y� liczebno�� elit, ju� to z racji, od po�owy XII wieku, dzielnicowego rozbicia, kiedy to lokalni w�adcy rozpocz�li tworzenie w�asnych struktur administracyjnych i od nich tylko zale�nych kr�g�w dostojnik�w. Jednak w przypadku Od-row��w, mocno osadzonych na �l�sku i w ma�opolskiej dziedzinie senioralnej, a tak�e piastuj�cych wa�ne stanowiska ko�cielne, wp�ywy i autorytet rodu nie uleg�y natychmiastowemu ograniczeniu i zachowa� on pozycj� -jak okaza� si� mia�o cho�by w sprawie podw�jnej nominacji na arcybiskupstwo gnie�nie�skie - ponad podzia�ami, w skali ca�ego kraju. Pocz�tek duchownej kariery, powo�anie w nader m�odym wieku na kanonika kapitu�y krakowskiej, i �wiatowe - a jak�e! - nauki zawdzi�cza� zatem Jacek swemu stryjowi Iwonowi Odrow��owi, postaci wybitnej, zas�u�onej i dla Ko�cio�a, i dla kultury. "Iwo Odrow��, kanclerz Leszka Bia�ego w latach 1206-1218, a nast�pnie biskup krakowski, nie pozostawi� po sobie �adnych dzie� pisanych, a przecie� autorytet intelektualny, jakim si� cieszy�, kontakty z czo�owymi �rodowiskami umys�owymi Zachodu, bogactwo ksi�g w bibliotece w�asnej pozwalaj� traktowa� go jako znakomitego 117 reprezentanta kultury �aci�skiej" ((Bronis�aw Geremek, Polska w geografii kulturowej �redniowiecznej Europy, w: Kultura Polski �redniowiecznej. XIII w., s. 17). Zgodnie z postanowieniami IV Soboru Latera�skiego (1215) - i ledwie w kilka lat po nim - za�o�y� tak�e Iwo szko�� parafialn� w Krakowie przy dominika�skim ko�ciele �w. Tr�jcy (Tadeusz Lalik, Poczucie pi�kna, tam�e, s. 397). By� nadto fundatorem wielu klasztor�w, m.in. pierwszego domu dominikan�w w Krakowie oraz, w 1221 roku, opactwa cysters�w w Mogile. R�wnie� kariera ko�cielna i polityczna Iwona Odrow��a by�a bogata. Najpierw zatem zosta� kanonikiem krakowskim i kanclerzem Leszka Bia�ego, rz�dcy dzielnicy senioralnej - takiego jednak, kt�ry utraci� ju� pozycj� seniora, staj�c si� jedynie ksi�ciem lokalnym, krakowsko-sandomierskim. Oczywi�cie, z ma�opolsk� dziedzin� Bia�ego wi�za�y si� jeszcze pewne symboliczne prerogatywy, jak te� pami�� o decyzji Krzywoustego, wyr�niaj�cej obszar ten w hierarchii dzielnic. Nie mia�o to ju� w�wczas szczeg�lnego znaczenia, mimo okresowych walk i zabieg�w o tron krakowski. Niemniej jednak to z tych powod�w w�a�nie kanclerz Iwo bra� udzia� w delegacji na IV Sob�r Latera�ski i - kilkana�cie lat p�niej, b�d�c zreszt� ju� biskupem krakowskim - przewodniczy� grupie polskich ksi��t oraz biskup�w, kt�ra uda�a si� do Rzymu, by prawdopodobnie z�o�y� obediencj� nowemu papie�owi, Honoriuszowi III (w biskupim orszaku znajdowa� si� by� mo�e i Jacek, kt�ry wprost z Rzymu pod��y� na studia do Bolonii)