By�y to jednak wyj�tki, a inicjatywa politycz- na pozostawa�a w takich razach, jak i w og�le, w r�kach wojska...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Jednocze�nie senatorowie pozbawiani byli stopniowo urz�d�w, kt�re w okresie wcze�niejszym zastrze�one by�y wy��cznie dla nich. Idealny senator rzymski by� - stosownie do swego tradycyj- nego wykszta�cenia - domi militiaeque pollens (SHA, MA 3, 3: o jednym z najznakomitszych senator�w za czas�w dynastii Anto- nin�w), jednocze�nie tak�e urz�dnikiem administracyjnym oraz wodzem wojska, posiada� on tak�e stosunkowo gruntowne wy- kszta�cenie prawnicze, w �adnym jednak razie nie by� oficerem za- wodowym. Ju� wojny prowadzone przez cesarza Marka Aureliusza wykazywa�y, �e dzia�aj�cy wed�ug dawnych metod genera�owie-se- natorowie nie s� w stanie sprosta� nowym zadaniom, zwi�zanym z obronno�ci� Imperium. W wymy�lonej przez siebie mowie, kt�r� .: mia�by wyg�osi� Septymiusz Sewer do swego g��wnego przeciwni- ka Klodiusza Albinusa, Herodian sformu�owa� z brutaln� otwarto- �ci� to, co zapewne wielu wsp�czesnych my�la�o o talentach woj- skowych przedstawicieli starej arystokracji: miejsce tego potomka znakomitego rodu (2, 15, 1) jest nie na wojnie, lecz w�r�d tance- rzy i �piewak�w (3, 6, 7). Jedynym rozwi�zaniem by�o powierzenie najwa�niejszych stanowisk dow�dczych ekwitom, kt�rzy po przej- �ciu specyficznej dla ich stanu kariery oficerskiej posiadali znacz- nie wi�cej do�wiadczenia militarnego ni� przeci�tny senator. Tak wi�c od czas�w Marka Aureliusza si�gano coraz cz�ciej po meto- dy znane ju� wcze�niej, a mianowicie zas�u�eni oficerowie ekwiccy przyjmowani byli do stanu senatorskiego, a nast�pnie powierzano im dow�dztwo nad legionami i armiami. Do grona tych os�b nale- �eli dwaj najzdolniejsi genera�owie Marka Aureliusza, Pertinaks i Waleriusz Maksymianus, kt�rego �r�d�a wymieniaj� jako pierw- szego senatora z Panonii. W ten spos�b jednak stale pog��bia�a si� przepa��, kt�ra w �onie stanu senatorskiego istnia�a pomi�dzy vi� i tym bardziej, �e pierwsi militares a ui� docti, diserti oraz litterafi, z nich przebywali przewa�nie w prowincjach wojskowych i z tego .. powodu nie mieli cz�sto okazji, by bawi� w Rzymie, bra� tam udzia� w posiedzeniach senatu oraz przyswoi� sobie tradycje ary- stokracji. Pr�cz te o rozrasta ta si administrac a c na Ce- sarstwa potrzebowa�a coraz wi�cej ludzi o odpowiednich kwalifi- kacjach, a ich tak�e by�o naj�atwiej znale�� w�r�d ekwit�w. Jest rzecz� znamienn�, �e za czas�w dynastii Antonin�w w�r�d najlep- szych prawnik�w przewa�ali nie senatorowie, lecz ekwici. 220 Cesarz Gallien, autor wielkiej reformy wojskowej, wyci�gn�� wnioski z tego stanu rzeczy. Od roku 262 stanowiska dow�dc�w oraz namiestnik�w prowincji wojskowych powierzane by�y niemal wy��cznie ekwitom, kt�rzy nie musieli ju� przy tym wchodzi� do stanu senatorskiego.l84 Reforma ta nie oznacza�a jednak zasadni- czego zakazu s�u�by wojskowej w odniesieniu do senator�w, jak to mylnie sugeruj� p�niejsze �r�d�a (Aur. Victor, Caes. 33, 34). Nie by�a ona tak�e wymierzona przeciwko senatorom, bowiem wi�k- szo�� z nich ju� od dawna nie by�a zainteresowana uci��liw� s�u�- b� w wojsku. Oznacza�a ona jednak faktyczne pozbawienie cz�on- k�w stanu senatorskiego najwa�niejszych funkcji pa�stwowych. Mogli oni odt�d piastowa� jedynie pewne ni�sze urz�dy cywilne, urz�d konsula, stanowisko namiestnika w kilku prowincjach bez za�ogi wojskowej oraz nieliczne inne urz�dy. Oznacza�o to r�wnie� znaczne ograniczenie funkcji senator�w w administracji cywilnej. Wprawdzie o ca�kowitym pozbawieniu ordo senatorius w�adzy poli- tycznej nie mo�e by� mowy, bowiem zar�wno pozostawione im urz�dy, jak i ich bogactwo i wp�ywy gwarantowa�y im ci�gle jesz- cze pewien udzia� w �yciu politycznym, to jednak wiod�ca rola stanu senatorskiego w Cesarstwie Rzymskim nale�a�a ju� do przesz- �o�ci. Trzeci wiek n.e. by� z�otym wiekiem rzymskich ekwit�w