Foucault nie zgadza si� z De-bordem i jego koncepcj� �spo�ecze�stwa spektaklu", w kt�rym nast�puje �spektakularyzacja ka�dego", uwa�aj�c raczej, �e ,,[s]po�e-cze�stwo...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

... Nie stoimy ani na stopniach, ani na scenie amfiteatru, lecz tkwimy w panoptycznej machinie" (Foucault 1998: 211;Jenks 1995b: 155). Ta analiza pokazuje, �e wzrok, o kt�rym cz�sto uwa�a si�, �e wytwarza �wiat�o i jasno�� (o�wiecenie), wytwarza te� swoj� mroczn� stron�. Wiele z najpot�niejszych system�w wsp�czesnego wi�ziennictwa korzysta ze zmys�u wzroku podczas rutynowego egzekwowania swojej w�adzy. Jak Deutsche przekonuj�co pisze o voyeuryscie, kt�ry czerpie przyjemno�� z patrzenia i robienia z kogo� ofiary: Dystans, opanowywanie, obiektywizacja - spojrzenie voyeurysty sprawuje w�adz� dzi�ki wizualizacji, kt�ra splata si� z wiktymizacj� jej obiektu. (1991: 11) Istotnie, cz�sto twierdzi si� dzi�, �e �yjemy w spo�ecze�stwie nadzoru, nawet je�li na poz�r swobodnie spacerujemy po centrum handlowym lub po wiejskich okolicach. Mi�dzy innymi Virilio (1988) szczeg�lnie mocno podkre�la� nowe znaczenie nadzoru technik� wideo, kt�ry zmieni morfologi� wsp�czesnego miasta, a w konsekwencji zaufania, jakie spo�eczno�� musi pok�ada� w takich instytucjach nadzoru (zob. te� Barry 1995: 44 oraz film Sliver, 166 Alternatywne przyrody zbudowany wok� kwestii przemocy i dwuznaczno�ci nadzoru wideo). Szacuje si�, �e podczas zwyk�ej przechadzki po du�ym mie�cie brytyjskim zostaniemy sfilmowani co najmniej 20 razy. Fascynacja wizualno�ci� oraz jej pot�pienie, szczeg�lnie charakterystyczne dla francuskiej my�li spo�ecznej, maj� odpowiedniki w r�nych dyskursach zwi�zanych z podr� odbywan� w celu poznania jakiego� miejsca. Mamy �wiadomo��, �e wiele podr�y obejmuje, przynajmniej po cz�ci, zwiedzanie. W wi�kszo�ci dyskurs�w dotycz�cych podr�y eksponuje si� ogl�danie i kolekcjonowanie widok�w, co okre�lili�my wy�ej jako �obserwacyjny" tryb konsumpcji wizualnej. W tym sensie istotnie �yjemy w spo�ecze�stwie spektaklu; odnotowali�my wiele sposob�w przeobra�ania przyrody w rozmaite, daj�ce si� kolekcjonowa� spektakle. Tak oto przyroda zostaje podzielona na fragmenty i jest kolekcjonowana przez zwiedzaj�cych jako zbi�r pojedynczych, zatomizowanych widok�w. Cz�sto stanowi niewiele wi�cej ni� zesp� lu�no powi�zanych widok�w, z kt�rych ka�dy otrzymuje zobiektywizowan� form� na fotografiach, poczt�wkach, w przewodnikach, folderach itd. W wielu wypadkach kolekcjonowanie takich widok�w zaczyna dominowa� nad procesem podr�y (zob. Urry 1990: 138-140). W tych dyskursach �podr�y" zwyk�y zwiedzaj�cy r�ne �rodowiska, kt�ry tylko daje swobod� zmys�owi wzroku, jest szczeg�lnie wy�miewany. Takich zwiedzaj�cych na og� si� pot�pia; uwa�a si� ich za powierzchownych w swoim podziwianiu otoczenia, ludzi i miejsc. W konsekwencji wiele os�b jest cz�sto za�enowanych zwyk�ym zwiedzaniem. Podobnie jak w znacznej cz�ci francuskiej my�li spo�ecznej, pot�pia si� czyst� wizualno��. Wzroku nie uwa�a si� za najszlachetniejszy ze zmys��w, lecz za najbardziej powierzchowny, za przeszkod� w rzeczywistych do�wiadczeniach, kt�re wymagaj� innych zmys��w i o wiele wi�cej czasu, aby zanurzy� si� w okolic�/widok (zob. Boorstin 1964). Na przyk�ad Wordsworth twierdzi�, �e Kraina Jezior wymaga innych oczu, kt�re nie b�d� czu� si� zagro�one czy przera�one do�� dzik� i nieokie�znan� przyrod�. Wymaga �powolnego i stopniowego wpajania kultury" (Wordsworth 1984: 193). W nast�pnym rozdziale zbadamy, jak takiej kulturze powolno�ci zagra�a tempo i gwa�towno�� proces�w czasu momentalnego w spo�ecze�stwach wysoce zglobalizowanych. Krytyka kultury zwraca si� zar�wno przeciw turystom w roli zwyk�ych zwiedza-czy, jak i przeciw firmom i organizacjom, kt�re w tym pomagaj�, tworz�c miejsca dla takiej powierzchownej, szybkiej i cz�sto sko- Zmvs�owe postrzeganie przyrody 167 mercjalizowanej konsumpcji wizualnej (zob. Buzard 1993 o historii tych dyskurs�w zorganizowanych wok� rozr�nienia turysta--podr�nik)