Gubernator czuje, �e je�li b�dzie si� opiera�, straci grunt pod nogami...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Zobaczy pan, �e b�dzie kontynuowa� pertraktacje a� do ich pomy�lnego zako�czenia. By� mo�e w mi�dzyczasie ka�e �dla honoru" odda� kilka strza��w armatnich. Ale dalej si� nie posunie. Wieczorem za� zje z panem kolacj� i wypije za ostateczne zwyci�stwo. Odrzucaj�c z tego obrazu wszystkie kusz�ce upi�kszenia, kt�re nale�a�o przypisa� elokwencji Churchilla, doszed�em po pewnym zastanowieniu do wniosku, �e przedstawiony mi przez niego plan opiera si� na solidnych przes�ankach. Skoro Anglicy nie mogli d�ugo trzyma� w rejonie Afryki R�wnikowej powa�nych si� morskich, nie pozostawa�o mi nic innego jak tylko zaj�� Dakar za pomoc� akcji bezpo�redniej. Ot� akcja ta, je�eli nie mia�a przybra� charakteru regularnej bitwy, musia�a si�� rzeczy zawiera� w sobie pewn� mieszanin� perswazji i gro�by. Z drugiej strony uwa�a�em za rzecz prawdopodobn�, �e admiralicja brytyjska wcze�niej lub p�niej, z udzia�em lub bez udzia�u Francuz�w ureguluje spraw� Dakaru, kt�ry jako wielka baza atlantycka i z uwagi na znajduj�cy si� tu okr�t liniowy �Richelieu" musia� budzi� po��dliwo�� Anglik�w, a jednocze�nie napawa� ich niepokojem. Doszed�em do wniosku, �e nasz udzia� w tej ekspedycji rokuje pewne widoki przy��czenia Dakaru do Wolnej Francji � nawet gdyby sta� si� to mia�o przemoc�. Je�eli natomiast odm�wimy wzi�cia udzia�u w tej operacji, Anglicy wcze�niej lub p�niej przedsi�wezm� j� na w�asn� r�k�. Wtedy za� Dakar b�dzie si� broni� wszystkimi si�ami, armatami fort�w i artyleri� �Richelieu", przy czym ca�a angielska flota transportowa b�dzie wy- stawiona na ataki bombowc�w Glenn-Martin, my�liwc�w Curtiss i okr�t�w podwodnych, bardzo niebezpiecznych dla okr�t�w nie posiadaj�cych w owym czasie �adnych �rodk�w detekcyjnych. Gdyby za� mimo to Dakar, zburzony pociskami, musia� w ko�cu skapitulowa� oddaj�c Anglikom zgliszcza i ruiny, zachodzi�a obawa, �e stanie si� to z uszczerbkiem dla suwerennych praw Francji. Wkr�tce odwiedzi�em znowu Churchilla i zakomunikowa�em mu, �e przyjmuj� jego propozycj�. Plan operacji opracowa�em wsp�lnie z admira�em Johnem Cunninghamem, kt�ry mia� dowodzi� angielsk� eskadr�. W toku tej przykrej dla nas sprawy znalaz�em w nim je�eli nie zawsze przyjemnego towarzysza, to w ka�dym razie znakomitego marynarza i odwa�nego cz�owieka. Jednocze�nie kaza�em przygotowa� niestety bardzo nieznaczne �rodki, kt�re my, Francuzi, mogli�my zaanga�owa� w tej operacji. By�y to trzy awiza �Savorgnan de Brazza", �Commandant Duboc", �Commandant Domin�", dwa uzbrojone kutry, �Vaillant" i �Viking" oraz umieszczone na pok�adzie dw�ch holenderskich statk�w pasa�erskich �Pennland" i �Westerland" (w�asnymi statkami francuskimi wtedy nie rozporz�dzali�my) batalion Legii Cudzoziemskiej, kompania rekrut�w, kompania piechoty morskiej, sk�ad osobowy kompanii czo�g�w i baterii artylerii, jak r�wnie� zacz�tki s�u�b pomocniczych � w sumie dwa tysi�ce ludzi. Si�y nasze obejmowa�y tak�e pilot�w dw�ch eskadr lotniczych i wreszcie cztery francuskie statki handlowe �Anadyr", �Casamance", �Fort-Lamy" i �Nevada" wioz�ce ci��ki sprz�t bojowy: czo�gi, dzia�a, zapakowane w skrzyniach samoloty �Lysander", �Hurricane"' i �Blenheim", r�nego rodzaju pojazdy i �ywno��. Je�eli chodzi o Anglik�w, to ich eskadra nie obejmowa�a wszystkich okr�t�w, o kt�rych pocz�tkowo m�wi� Churchill. W sk�ad jej wchodzi�y dwa pancerniki starszego typu, �Barham" i �Resolution", cztery kr��owniki, lotniskowiec �Ark Royal", kilka niszczycieli i jeden tankowiec. Poza tym trzy transportowce wioz�y na wszelki wypadek dwa bataliony piechoty morskiej pod dow�dztwem genera�a brygady Irvina wraz z �rodkami desantowymi. Natomiast nie by�o ju� mowy o brygadzie polskiej, kt�ra wed�ug pierwotnych zapowiedzi mia�a wzi�� udzia� w naszej ekspedycji. Odnosi�o si� wra�enie, �e sztaby angielskie, mniej ni� premier przekonane o donios�o�ci i szansach tej operacji, okroi�y pierwotnie przewidziane dla niej �rodki. Na kilka dni przed odjazdem dosz�o do ostrej dyskusji spowodowanej przez Anglik�w, a dotycz�cej u�ytku, jaki w razie udania si� akcji zamierzam zrobi� z bardzo powa�nych zapas�w z�ota znajduj�cych si� w Bamako. Chodzi�o o zdeponowane tu z�oto Banku Francuskiego i bank�w pa�stwowych Belgii i Polski. Istotnie, rezerwy i depozyty z�ota �Banque de France" zosta�y w chwili inwazji niemieckiej cz�ciowo wywiezione do Senegalu; inn� ich cz�� oddano na przechowanie w podziemiach ameryka�skiego �Federal Bank", reszt� za� wys�ano na Martynik�. Mimo blokady, granic i posterunk�w stra�niczych organy wywiadu r�nych pa�stw wojuj�cych nie przestawa�y interesowa� si� tym z�otem w Bamako. Belgowie i Polacy zupe�nie s�usznie domagali si� zwrotu swoich depozyt�w; udzieli�em w tej mierze zar�wno Spaakowi, jak Zaleskiemu odpowiednich zapewnie�. Ale Anglicy, chocia� rzecz prosta nie ro�cili sobie �adnego prawa w�asno�ci do tych depozyt�w, zamierzali je jednak wykorzysta� na op�acenie swych zakup�w w Ameryce, przy czym powo�ywali si� na to, �e czyni� to w interesie ca�ej koalicji. W owym okresie Stany Zjednoczone faktycznie nie sprzedawa�y �adnemu pa�stwu niczego na kredyt. Mimo nalega� Spearsa, kt�ry grozi� mi nawet, �e Anglicy wycofaj� si� z planowanej ekspedycji, stanowczo odrzuci�em to ��danie. W ko�cu stan��o na tym, jak to zreszt� od pocz�tku proponowa�em, �e z�oto francuskie zdeponowane w Bamako b�dzie u�yte jedynie do op�acenia angielskich zakup�w w Ameryce, przeznaczonych dla Francji Walcz�cej