Gwint�wek nie mieli, wi�c strugali dr�gi, bo my�leli, �e to na Ruskich wystarczy...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Wiesz ty, co to takiego Powstanie Styczniowe? Powiedzie� mu czy nie? Nie znam go. Pijaczyna. Co z takim gada�. Ale nic mi nie zrobi. Gdzie doniesie? W Ameryce cyrku�u nie ma. Co mi tam... Powiem. - W Powstaniu Styczniowym zabili mojego ojca. Jak to jest? Przep�yn��em prawie ca�y �wiat. Losy rzuci�y mnie do obcych ludzi. Po ameryka�sku ani s�owa nie potrafi� powiedzie�, a pierwszy cz�owiek, z kt�rym mog� si� rozm�wi�, gada o powstaniu. Wida� przed tym nie uciekniesz. Patrzy na mnie inaczej. Jakby otrze�wia�. - Wybacz, rodaku. Nie chcia�em ci� urazi�. - M�wcie, jak �e�cie zacz�li. - Nie ma wiele do opowiadania. Ma�o pami�tam. Mia�em wtedy trzy lata. Parti� dr�galier�w i dziadka wyk�uli Kozacy pikami w lasach nad Narwi�. Ojca zabili pod Soko�owem, w partii ksi�dza Brz�ski. Matka umar�a, kiedy mia�em dziewi�� lat. - Nie oszcz�dza� was los. Jak�e�cie si� dostali do Ameryki? - Mia�em ciotk� w Warszawie. Chowa�a mnie. Nawet do szko�y posy�a�a. Wtedy zacz�li za mn� w�szy� �andarmi. - Bo�e jedyny! Za dziadka i ojca? - Mia�em z carem w�asne porachunki. - No i co? - Ciotka sprzeda�a pier�cionki i pomog�a uciec do Ameryki. I tak oto spotkali�my si� na nowojorskim �mietniku. Nic nie m�wimy. O czym tu m�wi�. Chcia�em go przepyta�, mo�e by doradzi�... Ale co on mo�e? Siedzi na skrzynce i kaszle. Gorzej mu ni� mnie. - S�uchaj, rodaku. Nie b�d� ukrywa�. Kiedy ci� zobaczy�em, chcia�em troch� oskuba�. Emigranci zawsze jakie� grosze z kraju przywo��, ale tobie odpuszcz�. 175 Mia�em na niego podejrzenie. Wsz�dzie si� trzeba pilnowa�. - Co zamierzasz robi�, rodaku? - Mam kartk�. Tam jest zapisane, gdzie mieszka ten, co mi szifkart� za�atwi�. On mi te� poszuka roboty. - Poka�. Daj� mu kartk�. Czyta. U�miecha si�. Masz szcz�cie, rodaku. To Teddy Briks. Znam ga�gana. Mieszka w tej dzielnicy. Trzy bloki st�d. Dojdziemy na piechotk�. - Czemu m�wicie, �e to ga�gan. - Tu ka�dy taki. Osobliwie, jak si� biznesem zajmuje. - Czym? - Interesami. - To mo�e do niego nie i��? - A do kogo p�jdziesz? Do drugiego oszusta? Teddy co� tam ci pomo�e. Pieni�dze masz? - Nie mam. - Masz. Nawet ci powiem, gdzie je schowa�e�. W pasie parcianym. I ja tak zrobi�em, kiedy tu jecha�em. Teddy ci wymieni ruble na dolary. - M�wicie, �e mi pomo�e? - Najpierw co b�dzie m�g�, to z was wycyga�! Potem po�le do Pensylwanii, albo Pittsbur-ga. Tam s� kopalnie w�gla. - Mainy? - O! Robisz post�py. Nawet ju� po angielsku zaczynasz m�wi�. Oni tam szukaj� takich frajer�w jak ty. Do ci�kiej roboty pod ziemi�. Za wszawe centy. Briks i jemu podobni bior� od �ebka za ka�dego wys�anego tam frajera. Kompania im p�aci. - Znaczy, �e jest robota? - Zap�aczesz jeszcze na t� robot�. - �eby tylko by�a. Znowu zaczyna kaszle�. Nie chc� wypowiedzie� w z�� godzin�, ale on ma chore p�uca. Niech go B�g ma w swojej opiece. - No staruszku! Bierz sw�j worek obfito�ci. Idziemy do mister Briksa. - A jak go nie b�dzie w domu? - To b�dziesz czeka� przed cha�up� tak d�ugo, a� przyjdzie. Nie masz wyboru. Mo�e gdzie� wyjecha�? - To przyjd� jutro tam, gdzie si� spotkali�my. Ko�o po�udnia. Zaprowadz� ci� na stacj� kolei �elaznej. Sam pojedziesz do Pittsburga. Tutaj pracy nie znajdziesz. Takie jest biuro Tejwiego? Przecie� to rudera. Gdzie mu do biura rejenta Blomberga. Dom niby pi�trowy, ale ca�y odrapany. �yd�w wi�cej ni� w Kra�niku. Co drugi z pejsami i w cha�acie. Czu� ryb�, cebul� i czosnkiem. Mo�e trzeba si� by�o trzyma� tego z Serocka? Wygadany. Zawsze by pom�g�. Eee tam! Nie trzeba mi faktora. Dam sobie rad�. Wszystko przecie� u�o�one mi�dzy Chaimem i Tej-wim. Ten z Serocka m�wi�, �e Tejwi ma interes w znalezieniu mi pracy. Przecie� tego chc�. Ale tu brud i n�dza. Nie tak� sobie w my�lach Ameryk� malowa�em. Trzeba wej�� w te drzwi. Wchodzi si� jak do �ydowskiego sklepu w Kra�niku. Co� wypisane na drzwiach. Nie mog� przeczyta�. Teddy Briks. To moje drzwi do Ameryki. 176 ROZDZIA� 8 Niech b�dzie pochwalony Jezus Chrystus. Kochany Ojcze. Wszyscy jeste�my zdrowi. Le-o�ka umar�a rok temu. Dosta�a suchot i popsu�o si� jej w g�owie. Dolary, co�cie pos�ali, dosz�y szcz�liwie. Mama chodzi�a po nie do Kra�nika. Chaima mama sp�acili. Wszystkie weksle odebra�a od rejenta. �adnych d�ug�w ju� na naszej gospodarce nie ma. Z tego, co�cie przys�ali, zosta�o si� czterysta dolar�w. Mama po�yczy�a je na procent Kolaninowi i Bucho-rze ze Strugi. Za procent to na jesieni Buchora ca�e nasze pole obrobi�. To samo na wiosn�. Krowy mamy dwie, a �wi� trzy. Mi�sa i mleka nie upragniemy. Chleba nam wystarcza, bo mama dokupuje w mie�cie. Ja chodz� do szko�y w Strudze. Ucz� si� dobrze i nauczyciel mnie nie bije. Na Gromniczn� pomar� stary Nierodka. Na brzuch. Weronka uros�a du�a i jest zdrowa. Mama kaza�a Was pozdrowi� i podzi�kowa� za dolary. Niech Was Pan B�g ma w swojej opiece. Bronek. �adnie dzieciak pisze. Literki jak wymalowane. Nawet rejent Blomberg �adniej nie kaligrafuje. Wyjdzie ch�opak na ludzi. Ju� ja dopilnuj�. B�dzie kim� w �yciu. Nie to co ja. �eby tylko szko�y poko�czy�. Musi uko�czy�. P�uca w tych cholernych mainach wypluj�, a ch�opaka wykszta�c�. Nie wiem co to jest? Teraz o nim tylko my�l�. Leo�ka pomar�a, a wcale mnie to nie obesz�o. U starego ch�opa mi�owanie, jak wiosenna burza. Przyjdzie, powali drzewa i p�jdzie. Dobrze, �e Zo�ka wykupi�a weksle. Ba�em si�, �e nie wykupi. Takiej latawicy wszystko mo�e strzeli� do �ba. Przepu�ci dolary... Lekko przysz�y, lekko posz�y. Czterysta dolar�w po�yczy�a Buchorze? No to teraz Leon ma wygod�. I po�yczy� jest gdzie i podupcy�. Obrabia mi gospodark�, a przy okazji �on�. Nie b�d� posy�a� tyle dolar�w. Bo to mi mus na kurewstwo pracowa�? Par� dolar�w po�l�, �eby dzieci biedy nie cierpia�y. Nazbieram tutaj dolar�w i sam kiedy� do kraju zawioz�. Wy-wianuj� dzieci. Powiadaj� ludzie, �eby z�o�y� pieni�dze w banku. Procenta rosn�. Wszyscy tak robi�. Nie zanios�. Co mam to moje. Jankesy tylko patrz�, �eby cz�owieka oszuka�. Zrobi�em schowek w pod�odze i tam trzymam dolary. Nie mam procentu, ale w ka�dej chwili mog� je wyj��, przeliczy� i zobaczy�. Nigdzie nie musz� lata�. Prosi� o swoje. A co by by�o, jak by si� ogie� zapr�szy�? Ca�y dobytek p�jdzie z dymem. Bank te� si� mo�e zapali�. To si� musi �le sko�czy�. Okradn� banki i wtedy si� poka�e co lepiej. Zo�ka po�ycza dolary na procent. Bankierka zasrana. Pieni�dze trzeba trzyma� przy sobie. Buchora gospodarz bogaty, ale �winia w ka�dym siedzi. Co te ameryka�skie pieni�dze w sobie maj�? Dla �mierdz�cego �wistka papieru cz�owiek by zabi� cz�owieka. �adne banki mnie nie nabior�. Za ci�ko pracowa�em, �eby si� da� wy-kantowa�. Ucieszy� mnie list Bronka. Mam dla kogo pracowa�. W majnach robota ci�ka, ale jest. Stronami robi si� trudno o robot�. W starym kraju ludzie my�l�, �e tu wsz�dzie na ciebie czekaj�