Hegemonia Bituryg�w w Galii w V stuleciu nie jest jednak�e nieprawdopodobna, je�li we�miemy pod uwag�, �e ich region by� w kraju najbogatszy w rudy �elaza i �e jeszcze Cezar...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Mo�na te� przyj��, �e w tym czasie Galowie utworzyli rozleg�e jednostki polityczne, na kt�re natknie si� Cezar, a kt�re kontrastuj� z rozdrobnieniem plemiennym z poprzednich epok, i z takich region�w jak Alpy lub podn�e Pirenej�w, gdzie Celtowie nigdy chyba nie odegrali du�ej roli. Nie mo�emy odrzuci� hipotezy, �e Galia by�a w tym czasie pa�stwem politycznie ukonstytuowanym. W jej wypadku stanowi�o to jedynie dalszy ci�g celtyckiej historii trwaj�cej ju� ponad 1000 lat. W ci�gu nast�pnego stulecia posiad�o�ci Gal�w, pocz�tkowo ograniczone do centrum kraju, prawdopodobnie rozszerzy�y si� po morskie wybrze�e i �a�cuchy g�rskie. Cywilizacja late�ska przenika�a do Armoryki, chocia� jej plemiona nale�a�y do odr�bnej grupy. Terytorium ka�dego z nich przylega�o do morza i mieszka�cy Armoryki pozostali �eglarzami, kt�rymi zawsze byli, w przeciwie�stwie do Gal�w, zwi�zanych przede wszystkim z ziemi�. Na po�udniowym wschodzie Galowie zaw�adn�li ca�� dolin� Rodanu, zepchn�wszy w g�ry poprzednich mieszka�c�w. Wolkowie, kt�rych cz�� jeszcze za Cezara mieszka�a w Bawarii, w dolinie Dunaju, zaj�li p�niej, prawdopodobnie po roku 300, wybrze�e �r�dziemnomorskie od Nimes po Pireneje i przez Bram� Langwedock� dotarli do Tuluzy i Garonny. Galia celtycka okresu late�skicgo nie ogranicza�a si� do �rodkowej cz�ci kraju. W nast�pnym rozdziale prze�ledzimy jej rozszerzanie si� na wsch�d. 2 Liwiusz, op. cit., V, 31. Drugi okres epoki �elaza, czyli late�ski 59 Na razie przypomnijmy tylko, �e obszary pomi�dzy Renem a Dunajem by�y pierwotnie celtyckie. Wydaje si�, �e w V i IV wieku domena celtycka rozci�ga�a si� na wschodzie do So�awy (dop�ywu �aby), na p�nocy prawdopodobnie obj�a doliny Ems i Wezery, by� mo�e dotyka�a �aby, a nawet P�wyspu Cymbryjskiego. Wed�ug staro�ytnego przekazu, przytoczonego przez Ammiana Marcellina, stamt�d i z wybrze�y Morza P�nocnego wywodzi si� cz�� Gal�w, zmuszonych do odej�cia przez zbyt cz�ste wojny i wysok� fal� sztormow� (ry�. 10). B AS TA R N ? s DACJA Singidunum (Belgrad) Sawa SCORDISQUES Ry�. 10. Obszar dominacji celtyckiej w drugim okresie epoki �elaza (oko�o 300 lat p.n.e.). W zachodnich Niemczech, mi�dzy Dunajem a Renem, mo�na znale�� wiele miejscowo�ci o celtyckich nazwach Mo�liwo�� t� potwierdzaj� nazwy miejscowe z ca�ego obszaru zachodnich Niemiec. Nazwy g�r i rzek wed�ug wszelkiego prawdopodobie�stwa s� staro�ytne; te, kt�re s� pochodzenia celtyckiego, wyst�puj� tam liczniej ni� na przyk�ad w Owernii. Nazwy miejscowo�ci - p�niejsze - wskazuj�, �e 60 Celtowie w Galii i na Wyspach Brytyjskich cywilizacja celtycka trwa�a tam jeszcze w czasie, kiedy Celtowie zak�adali miasta. Wspominali�my ju�, �e nazwa Lasu Hercy�skiego wydaje si� celtycka; mo�na w niej odnale�� rdze� perqu (�aci�skie quercus, d�b). Nazwa lasu w okolicach Fuldy - Boconia, Buconia silva - oznacza buczyn�; z epoki rzymskiej znane jest miasto Buconica, le��ce na lewym brzegu Renu. Nazwa Turyngii Teuriochai, wyst�puj�ca u Ptolemeusza, zwi�zana jest z nazw� celtyckiego ludu Teurii, kt�ry zdaje si� by� tym samym co Teurones z Tours. Gabreta silva, �a�cuch g�rski w Czechach, to G�ry Kozie: z celtyckiego gobra - koza; Finne na po�udniu Harzu wywodzi si� z celtyckiego pen, hennos - g�owa; w miejscu, gdzie Rodan wp�ywa do Jeziora Genewskiego, znajdowa�a si� w epoce rzymskiej miejscowo�� Pennelacus - g�owa jeziora. By� mo�e nazwa Taunus pochodzi od celtyckiego dunum - wzniesienie. Jeszcze liczniejsze s� nazwy rzek pochodzenia celtyckiego. Wszystkie prawe dop�ywy Renu s� celtyckie: Neckar, Men, Sieg, Ruhra, Lippe. Nazwa Wezera (niem. Weser) - Yisurgis jest t� sam� co Yesdre ko�o Liege oraz Yisera (fr. Yezere) - Wezera we Francji. Lech - Licus, Inn - Aenus w Bawarii tak�e s� nazwami celtyckimi, podobnie jak Tauber - Dubra i jej dop�yw Vernodubrum - Erlenbach. Izara (niem. Isar) jest t� sam� nazw� co Isara - Oise