od rozk�adu: 50% dobrych i 50% z�ych odpowiedzi) w stopniu istotnym statystycznie...

Odpowiedzi z zada� nr. 7 i 9 nie zosta�y oczywi�cie w��czone do ilo�ciowych por�wna� wynik�w dzieci niewidomych i widz�cych. Tabela 14. Brak rozumienia przyimk�w i wyra�e� przyimkowych okre�laj�cych stosunki przestrzenne u dzieci niewidomych Klasy n m iv Razem Na prawo 2 - � - 1 3 Na lewo 2 - - 1 3 Przed 2 2 1 1 6 Za 2 1 1 1 5 Nad 3 1 - 1 5 Pod 2 1 - 1 4 Mi�dzy 4 4 3 1 12 Razem os�b 6 4 3 2 15 Koniecznym warunkiem do rozwi�zania zada� jest zrozumienie tre�ci przes�anek. Przes�anki pierwszych 14 zada� zawiera�y okre�lenia relacji przestrzennych mi�dzy przedmiotami. Trzeba wi�c by�o przekona� si�, czy wszyscy badani rozumiej� przyimki lub wyra�enia przyimkowe, za pomoc� kt�rych okre�la si� relacje przestrzenne. Przed przyst�pieniem do w�a�ciwego eksperymentu ka�dy badany otrzymywa� seri� zada� wst�pnych. Przed osob� badan� k�adziono na stole o��wek i klocek z nast�puj�cymi poleceniami: 1. poka� twoj� praw� r�k� ..., lew� r�k�, 2. po�� o��wek na prawo od klocka, 3. po�� o��wek na lewo od klocka, 4. po�� o��wek przed klockiem, 5. po�� o��wek za klockiem, 6. po�� o��wek nad klockiem, 7. po�� o��wek pod klockiem (badaj�cy k�ad� teraz na stole scyzoryk), 8. po�� scyzoryk mi�dzy o��wkiem a klockiem (badaj�cy miesza� przedmioty) 78 9. po�� klocek mi�dzy scyzorykiem a o��wkiem. Okaza�o si�, �e wszystkie zbadane dzieci widz�ce rozumiej� przyimki wyra�aj�ce stosunki przestrzenne, tzn. potrafi� wykona� wszystkie polecenia, natomiast w�r�d dzieci niewidomych jeszcze w klasie IV zdarzaj� si� takie, kt�re nie wykonuj� prostych polece� dotycz�cych przestrzennego usytuowania jednych przedmiot�w w stosunku do innych. Z tabeli 14 wynika, �e z 45 zbadanych niewidomych uczni�w klas I-IV pi�tnastu ma k�opoty ze zrozumieniem przyimk�w. Zjawisko to z ca�a pewno�ci� nie jest objawem patologicznego zaburzenia orientacji przestrzennej, lecz jest raczej wska�nikiem op�nienia rozwojowego, na co wskazywa�aby malej�ca liczba uczni�w nie wykonuj�cych polece� w kolejnych klasach i fakt, �e poczynaj�c od klasy V wszystkie dzieci niewidome rozumiej� przyimki. �atwo dostrzec tutaj zwi�zek ze stwierdzonym w innych badaniach op�nieniem tworzenia si� "schematu cia�a" u dzieci niewidomych (Cratty i Sams, 1968). Mo�na tak�e s�dzi�, �e s� to skutki braku treningu werbalnego, kt�ry by�by ka�dorazowo powi�zany z konkretn� sytuacj� spostrzegan� dotykowo przez dziecko niewidome. Stwierdzone op�nienie nie wi�za�oby si� zatem w spos�b konieczny ze �lepot�. 28 zada� cz�ci zasadniczej rozwi�zywa�y tylko te dzieci, kt�re wykona�y bezb��dnie polecenia cz�ci wst�pnej. Tabela 15 zawiera wyniki uzyskane przez dzieci niewidome i widz�ce w kolejnych klasach szkolnych w rozwi�zywaniu zada� zaliczonych do poszczeg�lnych kategorii. W tabeli 15 podano tak�e, czy i na jakim poziomie istotno�ci procent poprawnych rozwi�za� r�ni si� od procentu, kt�ry mo�na by�oby uzyska� przez proste zgadywanie (50/50%). Istotno�� r�nic podan� w tabeli 15 i w tabelach nast�pnych obliczono za pomoc� testu %2, Procentu b��d�w dzieci niewidomych z klas I-IV nie mo�na por�wnywa� bezpo�rednio z procentem b��d�w dzieci widz�cych, poniewa� nie wszystkie dzieci niewidome rozwi�zywa�y zadania. Jak pami�tamy - niekt�re dzieci niewidome nie rozumia�y przyimk�w przestrzennych i zosta�y wykluczone z bada�. Gdyby zadawano im pytania cz�ci zasadniczej - mog�yby jedynie zgadywa� - poprawne rozumowanie w ich przypadku nie jest mo�liwe, gdy� nie rozumia�y tre�ci przes�anek. Dzieci tych nie mo�na jednak pomin�� przy por�wnaniu grupy widz�cych i niewidomych. Przyj�to wi�c, �e dzieci nie rozumiej�ce przyimk�w zgadywa�yby przy odpowiadaniu na pytania cz�ci zasadniczej i �e rozk�ad ich odpowiedzi by�by idealnie losowy, tzn. da�yby one 50% z�ych i 50% dobrych odpowiedzi. A zatem do b��d�w pope�nionych rzeczywi�cie przez dzieci niewidome z klas I-IV dodano b��dy pochodz�ce ze zgadywania, tzn. dodano 50% liczby dzieci (pi�tna�ciorga), czyli 15/2 = 7x/2 b��du w ka�dym zadaniu. Odpowiednio - w klasie I do liczby rzeczywistych b��d�w w ka�dym zadaniu dodano 3 b��dy, czyli tyle, ile prawdopodobnie pope�ni�oby sze�cioro dzieci zgaduj�c odpowiedzi (w klasie I sze�cioro dzieci Tabela 15