odziio o pierwsze�stwo wetowania podczas rugowania post�w trockich...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Jziwi�� jeszcze latem 1846 r. by� zaliczany do zwolennik�w wojny, jednak aedniu tego� sejmu przerzuci� si� do opozycji. W�adys�aw IV maj�c na- - zdo�a go pozyska� dla swej koncepcji, 12 czerwca 1647 r., powo�a� go 1 senatu mianuj�c starost� �mudzkim. Radziwi�� przysi�g� senatorsk� z�o�y� !3 maja, przez prawie ca�y czas sejmu 1647 r. zasiadaj�c w izbie poselskiej. 169 Jeszcze w dniu 14 maja kr�l wysia� do izby poselskiej de-putacj� 10� z wezwaniem, aby pos�owie zaj�li si� zagadnieniami publicznymi, za� spraw� �wiadosk� obiecywa� os�dzi� na kolejnym sejmie. Proponowa� wi�c zastosowa� zwyczajny tryb post�powania s�dowego. Trzy dni trwa�a dyskusja w izbie nad inicjatyw� kr�lewsk�. Ostatecznie wobec nacisk�w z wielu stron, przekupienia niekt�rych pos��w oraz ma�o zdecydowanej postawy duchowie�stwa101 od�o�ono t� spraw� zgodnie z propozycj� w�adcy do przysz�ego sejmu. Me pomog�y wyst�pienia z 16 maja kanclerza kurii wile�skiej, ksi�dza Wawrzy�ca Mocarskiego, kt�ry, aby podsyci� op�r katolik�w, m�wi� o podobnym do �wiado-skiego zaj�ciu w zab�udowskiej maj�tno�ci Radziwi��a, zw�aszcza �e zaprzeczy� temu tamtejszy pleban. Nie pozosta�o wi�c duchownym wile�skim nic innego, jak raz jeszcze poleci� uwadze pos��w, aby czuwali nad nale�ytym zado��uczynieniem za �krzywd� bo��". Uczynili to Mocarski (18 maja) i Wojna (21 maja) przy okazji podzi�kowa� sk�adanych reprezentantom szlachty za ich dotychczasow� postaw�. Po zaniechaniu tej kwestii sprawy wyznaniowe pozostawa�y nadal przedmiotem obrad. 21 i 22 maja du�o czasu zaj�a dyskusja wywo�ana ��daniami pos��w mazowieckich, aby na Mazowszu obowi�zywa� statut z 1525 r., zabraniaj�cy niekatolikom �sub po-ena capitis" wykonywania swych obrz�d�w religijnych i szerzenia wiary. Pod wp�ywem ci�g�ych wezwa� marsza�ka i zakulisowych nacisk�w stronnik�w kr�la pos�owie ci zgodzili si� od�o�y� dyskusj� na bardziej sposobny czas, zw�aszcza �e 23 maja mia� by� ostatnim dniem sejmu 1647 r., a dotychczas nie podj�to �adnych uchwa�. Ust�pliwo�� katolik�w zach�ci�a dysydent�w do wysuni�cia w�asnych postulat�w. 24 maja (poprzedniego dnia zgodzono si� prolongowa� obrady o trzy dni), gdy na wsp�lnym posiedzeniu obu izb czytano projekty ustaw, Zbigniew Gorayski za��da� tak�e uchwalenia konstytucji znosz�cej wbrew prawu ferowane dekrety trybunalskie. Przypomnia� on, �e kr�l poprzysi�g� utrzy- io� w jej sk�ad wchodzili: arcybiskup lwowski Miko�aj Krosnowski, wojewoda brzeskolitewski Andrzej Massalski i wojewoda mi�ski Aleksander ogi�ski. �� Postawa duchowie�stwa, a zw�aszcza jezuit�w poddana zosta�a krytyce w epigramacie Do ksi�y. Zob.: [S. O�wi�cim], op. cit., s. 199. 170 ma� pok�j mi�dzy rozr�nionymi w wierze i zobowi�za� si� nie dopu�ci� do �amania uprawnie� dysydenckich. Jego wyst�pienie ponownie rozp�ta�o d�ug� dyskusj�. Biskupi i senatorowie �wieccy, kt�rzy w sprawie �wiadoskiej milczeli lub otwarcie bronili Janusza Radziwi��a, chcieli teraz okaza� sw� gorliwo�� katolick�. Ostr� wymian� zda� przerwa�o dopiero o�wiadczenie W�adys�awa IV, �e �velle pacem inter disidentes in religiom, vult tectam et sartam conservare Rempublicam, nec videndo expedire nova iura ut statuantur, anti�ua ezecutioni mandare promittit" 102. 27 maja, tu� przed deklaracj� pobor�w przez poszczeg�lne wojew�dztwa, dysydenci podj�li jeszcze jedn� pr�b� zwr�cenia uwagi sejmuj�cych na spraw� zak��cenia pokoju wyznaniowego. Stanis�aw Chrz�stowski, wskazuj�c na uchwalone przez sejm konstytucje w sprawach prywatnych, ��da�, �vel omnia desideria re-ciantur et publica tantum maneant, vel in ae�uali Republica ae~ �uali sorte �audendum", a Janusz Radziwi�� grozi� nawet zerwaniem sejmu 103. Zdecydowane o�wiadczenie Jerzego Ossoli�skiego, kt�rego poparli biskup pozna�ski Andrzej Szo�drski, a tak�e Al-brycht Stanis�aw Radziwi��, stwierdzaj�c, �e nie pozwoli, aby B�g i wiara zosta�a obra�ona, nawet gdyby sejm mia� by� rozerwany, sk�oni�y dysydent�w, obawiaj�cych si�, i� win� za to obci�� ich, do odst�pienia od swych ��da�. Sejm 1647 r. nie doprowadzi� do zmiany sytuacji protestant�w. Dla nich za� �pat" w praktyce oznacza� pora�k�, tym bardziej �e rozpowszechniane wtedy utwory agitacyjne podsycaj�ce wrogo�� wobec innowierc�w oraz relacje o przebiegu obrad, w kt�rych wi�cej czasu po�wi�cano obronie wiary �quae vocatur hospita et domina" ni� bezpiecze�stwu pa�stwa i ugruntowaniu wolno�ci szlacheckich, powodowa�y wzrost fanatyzmu. Ponadto up�yw czasu �pracowa�" na niekorzy�� protestant�w, gdy� z ka�dym rokiem wchodzi�o w �ycie coraz wi�cej szlachty wychowanej w duchu kontrreformacji. W coraz mniejszym wi�c stopniu wi�zi stanowe mog�y zabezpiecza� przed naruszeniem praw wyznaniowych innowierc�w. a Memoriale, t. III, s. 324. Kr�l przed�u�y) te� S. Bolestraszyckiemu glejt wniaj�cy mu bezpiecze�stwo do nast�pnego sejmu, na kt�rym jego sprawa 1 zosta� ostatecznie uregulowana. 53 Memoriale, t. III, s. 326. 17! Wkr�tce po zako�czeniu sejmu po raz pierwszy od 1573 r