- Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
- Rozalce robi się nie wiadomo dlaczego bardzo smutno i obco, i tęskno do ciemnego, nieprzytulnego pokoju mamy, który nawet nie jest przecież pokojem mamy, bo jest pokojem...
- A przecież wszystkie południki i równoleżniki zostały wyciągnięte czysto tuszem, podziałka wyraźna, liczby oznaczające równoleżniki wypisane tuszem, jak nadrukowane...
- 24 lipca zarejestrowano w rejonie Stalingradu 208 lotów przeciwnika, 25 lipca - 343, 26 lipca - 312, a 27 lipca - 332...
- Coś w tym jest, ale przecież z biedą, bo z biedą, lecz przez ponad dwadzieścia lat jakoś się goliłem i przestałem to robić dopiero wtedy, gdy szczenięcy puch na pysku Psa...
- Wkrótce kazał przysłać do pracowni parę skrzynek koniaku i przekonał się, że Cotelle nie gardzi kieliszkiem od czasu do czasu "jako antidotum przeciwko jesiennej...
- Jak kiedy gromada krów nasyconych paszą wraca do obory, a na gumnie cielęta wszystkie razem skoczą im naprzeciw i porzucając koszary z przeciągłym beczeniem obiegają swe matki —...
- Abdel, nie myśląc już o stworze jako o manifestacji mocy boga mordu, lecz po prostu jak o przeciwniku, warknął ze złością i chwycił lewą dłonią drugi łokieć Zabójcy...
- – A to osobliwość! Czy ja nie wiem jak się z nim obchodzić, czy co? to takie! Właśnie pierwszy raz, czy co? hę – Puść go! puść go wasan! co wasanu się dzieje – jaż przecie muszę...
- PrzesBuchanie dokonywaBo si w atmosferze, jaka odtd miaBa towarzyszy wszystkim posiedzeniom - krzyków i oskar|eD rzekomo zauroczonych dziewczt, które tak|e na sali do[wiadcza miaBy diabelskich sztuczek swoich prze[ladowczym Sarah Osborne i Sarah Good twierdziBy stanowczo o swojej niewinno[ci, natomiast Tituba po krótkim zaprzeczaniu nie tylko przyznaBa si do spiskowania z diabBem, ale oskar|yBa o to tak|e pozostaBe kobiety
- – Nikt nie może nad nimi zapanować, kiedy nie ma bibliotekarza! – Ale przecież jesteśmy uniwersytetem! Musimy mieć bibliotekę! – oświadczył Ridcully...
Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
To ona zorganizowała to spotkanie. Brixton jest słynącą ze złej opinii dzielnicą imigrantów na południu Londynu. Ponad połowa ludzi, których tu spotykamy, jest czarna. Meczet mieści się przy szerokiej, prostej ulicy, po obu jej stro- — 144 — nach ciągną się rzędy małych sklepów, wśród nich jest pięć afrykańskich i arabskich zakładów fryzjerskich. Wszystkie mają tylko po dwa lub trzy fotele, ale każdy właściciel zakładu oferuje dodatkowe usługi, kawiarenkę internetową z jednym komputerem, studio manicure lub wideotekę, która składa się z regału wypełnionego kasetami z koncertami muzyki afrykańskiej. Meczet MAN jest ulokowany w zielonym domu w kształcie sześcianu, który dobrze by było odmalować. Z daleka nic nie wskazuje na to, że w budynku mieści się świątynia. Zostałyśmy już zaanonsowane, ale musimy natychmiast opuścić meczet, żeby ukryć włosy pod pożyczonymi chustami. Profesor Noibi czeka na nas na pierwszym piętrze budynku w skromnie urządzonym biurze: na podłodze stara wykładzina, stół z odrapanego metalu, poza tym kilka starych mebli. Profesor jest pogrążony w lekturze dużej księgi napisanej po arabsku: jest to Koran oprawiony w niebieską skórę, ze srebrnymi wytłoczeniami. Przepiękna księga. Dawud Noibi jest interesującym człowiekiem. Wysoki, szczupły, w okularach w rogowej oprawie, ma siwe włosy i wypielęgnowaną brodę. Jego długa do ziemi biała szata z haftami na rękawach i wokół szyi nadaje mu wygląd duchownego. Zamyka Koran. Możemy porozmawiać. Profesor orientuje się w temacie, ponieważ na zlecenie władz brytyjskich prowadził kampanię na temat wychowania seksualnego i w ramach tej kampanii zajmował się także FGM. - Dlaczego większość ludzi usprawiedliwia FGM zaleceniami religijnymi? - pytam pierwsza. - Koran nie nakazuje FGM. Temat ten w ogóle nie jest tam poruszony. Pomimo to przez wielu jest postrzegany jako reguła islamu, wynika to z tego, że są takie miejsca w hadisach, w których mówi się o obrzezaniu kobiet. Ale są to słabe hadisy. - Co to są słabe hadisy? Co to znaczy? - Hadis, zanim został zapisany, był przekazywany drogą ustną. Dlatego dokładnie sprawdza się, czy ci, którzy przekazywali go dalej, są godni zaufania. - Jak to się sprawdza? - pytam. — 145 — - Robi się tak od setek lat i jest to ważna część studiów nad islamem - odpowiada profesor spokojnym głosem. - Próbuje się odtworzyć, kim byli głosiciele hadisów, bada się ich życie i sprawdza, czy ich opowieść jest prawdopodobna. Gdy zachodzi jakakolwiek wątpliwość co do powagi osoby głoszącej hadis, wtedy uważa się go za słaby i bez znaczenia dla prawa islamskiego. Jak już mówiłem, hadisy dotyczące obrzezania kobiet uchodzą za słabe. Wiedziałyśmy to już wcześniej. Ale co to oznacza w praktyce? - Czy jest w tej sprawie ostateczne rozstrzygnięcie, czy mimo to są muzułmańscy uczeni, którzy powołują się na te hadisy'] - pytam. - Po śmierci Proroka w krótkim czasie powstały cztery różne szkoły - odpowiada profesor Dawud Noibi. - Zwolennicy i towarzysze Proroka próbowali zapisywać wszystko, co mówił i robił. Ale, rzecz jasna, trochę dopasowywali jego nauki do potrzeb i specyfiki regionu, w którym nauczali i żyli. Jedna z tych szkół zaleca obrzezanie kobiet. Właśnie ta szkoła jest rozpowszechniona w dużej części Afryki, ale także w Azji, zwłaszcza w Malezji i Indonezji. - Czy to znaczy, że FGM jest zalecana przez określone szkoły islamu? - Tylko przez jedną i opiera się ona na hadisie, którego my nie uważamy za autentyczny. Byłem już ostro atakowany w Anglii przez moich muzułmańskich braci, ponieważ powiedziałem kiedyś, że istnieje szkoła, która zaleca obrzezanie kobiet. Ale przecież nie ma sensu, żeby temu zaprzeczać, w końcu są duchowni w Afryce, którzy to głoszą. Lepiej podchodzić do tematu rzetelnie i jasno mówić: w Koranie nic nie ma na ten temat, a więc również się tego nie zaleca. - Czy wewnątrz wspólnoty muzułmańskiej widać starania zmierzające do zaprzestania procederu FGM? - pytam. - Nie - odpowiada profesor. - W islamie nie ma nadrzędnej instytucji, która by wskazywała, jak powinno się interpretować Koran. Jest to indywidualna sprawa każdego uczonego i dlatego jedne kierunki zyskują uznanie wiernych, a inne nie. - A pan? Czy głosi pan tu, w swojej małej gminie, że FGM nie jest zalecane przez islam, że nie powinno się tego robić? - Nie. Tu nie ma kobiet, których to dotyczy. — 146 — Patrzymy na siebie zaskoczone. Przecież to meczet nigeryjski -a w Nigerii okaleczenia są na porządku dziennym! Do rozmowy włącza się Rahmat Hassan: - Ależ, profesorze, oto skrzywdzona kobieta. Profesor jest zdziwiony. Nie wiedział tego. Problemem jest nieświadomość, nawet wśród ekspertów. Mężczyźni po prostu nie wiedzą, co znaczy FGM dla kobiety. A ponieważ muzułmańskimi przywódcami są wyłącznie mężczyźni, z pewnością upłynie jeszcze bardzo dużo czasu, zanim jednym głosem wypowiedzą się oni przeciw FGM. A miałoby to olbrzymie znaczenie. W tym miejscu naszą rozmowę przerywa wołanie muezina, które rozlega się z głośnika. Słońce już zaszło. Jest ramadan, czas postu dla wszystkich muzułmanów - przez cały dzień wiernym nie wolno jeść ani pić. Teraz, z nadejściem zmroku, znowu można jeść. Rahmat wstaje i przynosi dwa daktyle, dla siebie i dla profesora, oboje szybko wkładają je do" ust - post zostaje przerwany. Mija kolejna krótka przerwa pomiędzy modłami. Profesor musi udać się do sali modlitw. Przychodzi mi na myśl konferencja przeciwko FGM w Nairobi, w której brałam udział jesienią 2004 roku. Było to poruszające spotkanie: jeszcze nigdy nie słyszałam, żeby kobiety z całej Afryki wypowiadały się przeciwko FGM tak odważnie. Hassan ole Nadoo, pełnomocnik rady muzułmańskiej do spraw młodzieży w Kenii, zajął tam jasne stanowisko, które wyraził w swoim przemówieniu: „Muzułmanie powinni uznawać wycięcie łechtaczki i infibulację za haram, za zabronione. Walka z tym powinna stać się częścią naszej nieustającej walki z przesądami i uciskiem. Gdyby spojrzeć na to nieco swobodniej, to ze względu na przyszłe stosunki seksualne dziewczyny z mężem FGM podpada przynajmniej pod kategorię makrumah - coś niepożądanego. Ponieważ nie ma higienicznych ani religijnych powodów, żeby to wykonywać, wszyscy muzułmanie powinni wystrzegać się tej praktyki"