- Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
- Wobec kogo zatem jesteśmy odpowiedzialni, bo jednak czujemy w sobie tę odpowiedzialność za siebie, za innych, czasami za los małego, otaczającego nas świata? Jesteśmy...
- Ich specyfika polega natomiast na tym, że ćwiczący sam aplikuje sobie tę siłę - albo poprzez wykorzystanie jakiegoś przyboru (zwykle mebla lub taśmy), albo też poprzez...
- Obrzydził sobie nawet współudział w rządzie (jako minister), „gdzie rozum musi to stawać, to się cofać, to ulegać przed cudzą względnością, przed cudzym uprzedzeniem, przed...
- Tendencje rozwojowe języków rodziny indoeuropejskiej 46 Bibliografia 48 I ZAŁOŻENIA JĘZYKOZNAWSTWA INDOEUROPEJSKIEGO Od dawna zdawano sobie sprawę z tego, że...
- Dookoła ludzie zaczęli jękiem torować sobie drogę ze snu, pozostawiając za sobą wszelkie dręczące koszmary, nieświadomi, że prawdziwy, żywy koszmar znajdował się...
- W starym roku nieraz zdarzaBo mu si nie wraca na weekend, ale dopiero teraz zadaBam sobie pytanie, kto pracuje w wolne dni? Wykorzystywani pracownicy supermarketów, ksi|a, dziwki, pracoholicy i niewierni m|owie
- Gdy zapytali chłopca, czy mogą coś dla niego zrobić, Francisco Javier Fumero zapytał ich z kolei, czy może zostawić sobie strzelbę, bo jak dorośnie, to chciałby zostać...
- Mniej więcej w półtora roku podkop poszerzony pod galerią był gotów; odgłos kroków strażnika dobiegał wyraźnie, a dwaj „kopacze", którzy chcąc zapewnić sobie większe...
- Wyobra|a la sobie ich po|egnalny pocaBunek na tyle sposobów, |e nie ma takiego u[miechu, takiego spojrzenia, takiej delikatnej presji, do których nie byBaby dostrojona
- Colin zdawał już sobie sprawę, że porażka w walce zapaśniczej kosztowała mnie więcej niż oddanie kilku setów tenisa podczas weekendowego meczu ze znajomymi...
Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
Psychologia konstruktów osobistych ujmuje to zagadnienie ina- czej. Kelly (1961) interpretował samobójstwo jako potwierdzenie trafności oceny własnego życia lub jako akt rezygnacji. W przypadku drugim, przy- czynę samobójstwa stanowi fatalizm lub całkowita bezradność, spowodo- wana tym, że bieg zdarzeń jest tak oczywisty, iż pozostawanie przy życiu, aby zobaczyć rozwiązanie, nie ma sensu (fatalizm), albo tym, że wszystko jest nieprzewidywalne tak bardzo, że jedyna pewna rzecz, którą można zro- bić, to zupełne porzucenie sceny życia. Jak już zaznaczono, często jeste- śmy zmuszeni wybierać między pewnością, którą możemy uzyskać natych- miast, a rozszerzeniem swojego rozumienia. Samobójstwo jest wyborem pierwszej możliwości i przykładem krańcowego zawężenia. „Człowiekowi z zawężoną perspektywą, którego świat zaczyna się rozpadać, śmierć może wydawać się jedyną pewnością, którą może uzyskać natychmiast" (Kelly, 1955, s. 64). Chociaż Kelly nie wiązał samobójstwa z wrogością, rozpoznał jej znacze- nie w funkcjonowaniu człowieka. Jednak również to pojęcie zostało zredefi- niowane w kategoriach teorii konstruktów osobistych. Kelly dokonał ważne- go rozróżnienia między agresją a wrogością, którego w innych teoriach czę- sto brakuje. Według niego, agresja związana jest z aktywnym rozszerzaniem osobowego systemu konstruktów. Rozszerzanie to nie koliduje z funkcjono- waniem innych ludzi. Wrogość, przeciwnie, ma miejsce wtedy, gdy ktoś pró- buje sprawić, by inni zachowywali się w oczekiwany przez niego sposób. Wrogie wobec innej osoby byłoby na przykład zastraszanie jej, powodowane oczekiwaniem, że będzie ona zachowywała się w sposób uległy. Zgodnie z tym poglądem, osoba wroga nie zamierza nikomu zaszkodzić. Wyrządzenie ko- muś krzywdy należy raczej traktować jako skutek uboczny dążenia do ochro- ny systemu konstruktów poprzez próby doprowadzenia innych ludzi do za- chowywania się w oczekiwany sposób; rolę pierwszoplanową odgrywa chęć ochrony systemu konstruktów. Przeciwieństwem wrogości jest ciekawość i sza- cunek dla wolności innych osób. Podsumowanie Aby podsumować zaproponowane przez Kelly'ego ujęcie zaburzeń zachowa- nia, powrócimy do analogii z badaczem. Badacze próbują przewidywać zda- rzenia, posługując się teoriami. Tworzą kiepskie teorie wtedy, gdy boją się tego, co nieznane, gdy obawiają się weryfikacji hipotez i nie chcą podejmo- wać ryzyka, gdy sztywno trwają przy swoich teoriach, pomimo istnienia pod- ważających je danych, gdy wyjaśniają jedynie drobiazgi i gdy usiłują twier- dzić, że tłumaczą rzeczy, które w rzeczywistości znajdują się poza zakresem stosowalności ich teorii. Gdy naukowcy konstruują otaczający ich świat w ta- ki sposób, mówimy, że są złymi badaczami. Gdy robią tak inni ludzie, to przy- Zastosowania kliniczne 44 \ pisujemy im chorobę. Gdy dana osoba potrafi być zarazem rozluźniona i usztywniona, nazywamy ją twórczą i nagradzamy za tę trudną do osiągnię- cia umiejętność. Gdy ktoś jest zbyt rozluźniony lub zbyt „spięty", to mówi- my, że jest chory, i przychodzi nam na myśl możliwość jego hospitalizacji. Zależy to od konstruktów, jakimi dana osoba się posługuje, oraz od tego, w jaki sposób inni konstruują jej konstrukty. ZMIANA Proces pozytywnej zmiany jest przez Kelly'ego omawiany w kategoriach kształtowania lepszego systemu konstruktów. Jeżeli choroba jest przejawem wytrwałego stosowania pewnych konstruktów, pomimo nieustannego po- jawiania się danych podważających ich trafność, to psychoterapia jest pro- cesem polegającym na pomaganiu klientom w udoskonaleniu przewidywań. W toku psychoterapii klienci przechodzą trening czyniący z nich lepszych badaczy. Psychoterapia jest procesem rekonstruowania systemu konstruk- tów. Oznacza to, że pewne konstrukty trzeba usunąć, a pewne nowe do- dać. Niektóre konstrukty wymagają rozluźnienia, inne usztywnienia. Pew- ne konstrukty trzeba uczynić bardziej, a inne mniej przepuszczalnymi. Ja- kikolwiek byłby szczegółowy przebieg tego procesu, psychoterapia jest psy- chologiczną rekonstrukcją życia. Warunki sprzyjające zmianie Zgodnie z teorią Kełly'ego, tworzeniu nowych konstruktów sprzyjają trzy warunki. Pierwszym i być może najważniejszym jest atmosfera eksperymento- wania. Oznacza to na przykład, że w trakcie psychoterapii nic nie jest usta- lane „raz na zawsze"