Wystarczy�o zatem tysi�c lat - a to niema�o! - aby postawiono na tej samej p�aszczy�nie dw�ch skrajnie przeciwstawnych bohater�w: jeden, ucze� Chrystusa, pierwotnie nie...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Drugi, chrze�cija�ski wzorowy wojownik papiestwa, otrzymywa� palm� m�cze�stwa, je�li umiera� z mieczem w d�oni, wyrzynaj�c wrog�w nast�pcy �w. Piotra. Kazanie wyg�oszone przez Urbana II podczas pierwszej krucjaty prawie nic nowego tu nie wnosi; nie mamy wi�c �adnego powodu, by podawa� w w�tpliwo�� relacje �wiadk�w opowiadaj�ce o podobnym uto�samieniu krzy�owc�w z m�czennikami za wiar�. Oczywi�cie, krucjata by�a pielgrzymk� do Jerozolimy, lecz tak�e wypraw� zbrojn� maj�c� wyzwoli� �wi�te miejsca, przedsi�wzi�ciem Stolicy Apostolskiej g�oszonym przez papie�a, kontrolowanym (przynajmniej w zasadzie) przez jego legata, a interesy papiestwa nie by�y tu bez znaczenia: mi�dzy innymi mo�liwo�� spotkania mi�dzy Ko�cio�ami chrze�cija�skimi po roz�amie w 1054 roku lub ustanowienie na Wschodzie chrze�cija�stwa �aci�skiego obediencji rzymskiej. Jakkolwiek jest, wyprawa krzy�owa wynika z rzeczywistego dowarto�ciowania ideologicznego statusu wojownika w s�u�bie Ko�cio�a. Krucjata a rycerstwo. Dowarto�ciowanie rycerstwa? Bynajmniej! Wyprawa krzy�owa nie jest bowiem rycerstwem. Mo�na by niemal rzec, i� jest jego przeciwie�stwem. By� mo�e Urban II stwierdzi� to w swym kazaniu w Clermont, przeciwstawiaj�c krucjat� bratob�jczym wojnom, zaprz�taj�cym chrze�cija�skich rycerzy. Mia� na my�li przede wszystkim drobnych rycerzy, op�acanych, najemnych, kt�rzy jak m�wi� - ryzykuj� �mier� wieczn� dla kilku n�dznych groszy! I nawo�ywa� ich, by opu�cili t� militia (czyli rycerstwo tego �wiata) i zostali milites Christi na s�u�bie Chrystusa-Boga. Raul z Caen opowiada, jak jego bohatera, Tankreda, dr�czy�y sprzeczno�ci, jakie dostrzega� mi�dzy zasadami rycerstwa �wiatowego a idea�ami rycerzy Chrystusa. W duszy czu� si� rycerzem, ��dnym s�awy, zapalczywym w boju, odwa�nym, nie wiedzia� jednak, jak pogodzi� te cnoty z nakazem Chrystusa, by nadstawia� drugi policzek, odda� szat�... zachwyci�a go wi�c obietnica Urbana II, zapewniaj�ca odpuszczenie grzech�w tym wszystkim, kt�rzy wyrusz� do walki z niewiernymi. Waha� si� w�wczas mi�dzy dwiema drogami: drog� Boga i drog� �wiata. Krucjata pozwoli�a mu po��czy� te dwie drogi, walczy� dla Boga jako rycerz. Chodzi wi�c o pewn� ci�g�o�� (zaw�d rycerza), lecz r�wnie� o zerwanie: Chrystusowe rycerstwo, krucjata (militia Christi), odwraca si� od �wiatowego rycerstwa, kr�tko m�wi�c - od rycerstwa. Ta sama sprzeczno�� wyst�puje u �w. Bernarda w spos�b jeszcze bardziej radykalny; ok. 1130 roku, pisz�c Pochwa�� nowego rycerstwa, odmalowuje on obra�liwy portret "zwyk�ego' rycerstwa, lecz nie zmy�la jego cech, a tylko je uwydatnia, jak w karykaturze. Podejmuj�c gr� s��w, obecn� ju� sto lat wcze�niej u niekt�rych pisarzy ko�cielnych, uto�samia rycerstwo ze z�em (militia = malitia). Jego zdaniem, rycerstwo jest pod ka�dym wzgl�dem sprzeczne z nowym rycerstwem, jakie stanowi� templariusze, ci mnisi-wojownicy, nieustanni krzy�owcy. Pierwsi praktykuj� pych�, brak dyscypliny, przepych, egoizm i indywidualizm, kt�re powoduj� nieskuteczno�� w walce; drudzy - surowo��, pos�usze�stwo, dyscyplin�, mi�o�� bratersk�. Dawne rycerstwo s�u�y �wiatu i jego zwodniczym warto�ciom, a jego walki prowadz� je do �mierci wiecznej przez grzech zab�jstwa. Templariusze natomiast nie nara�aj� si� na �adne tego rodzaju niebezpiecze�stwa: je�li zabijaj�, to dla Chrystusa, a �mier� zapewnia im �ycie wieczne. Przy okazji warto wspomnie�, �e te rycerskie zakony, szpitalnicy, templariusze i rycerze teuto�scy staraj� si� po��czy� w jednej postaci radykalnie przeciwstawne do tej pory idea�y i praktyki mnicha i wojownika. Taka synteza sprzeczna z natur� (tak bardzo, �e kaznodzieja Izaak ze Stella kilka lat p�niej nazwa� to rycerstwo "nowym potworem") dowodzi, �e wspomniana wy�ej rewolucja ideologiczna dosz�a wtedy do kresu. W dziedzinie zakon�w rycerskich, ale jeszcze nie rycerstwa. 5. Ko�ci�, ksi��ta i pok�j Wyprawa krzy�owa jest z�o�onym zjawiskiem, kt�re zaznacza zako�czenie procesu dog��bnej przemiany nauki Ko�cio�a na temat wojny. Odzwierciedla r�wnie� inne zako�czenie: pr�by Ko�cio�a, by uwolni� si� najpierw od dominacji arystokracji �wieckiej i wojskowej (jest to jednym z aspekt�w reformy gregoria�skiej i sporu o inwestytur�), a gdy umacnia si� centralizm papiestwa, by odwr�ci� ten proces i z kolei zdominowa� �wieckich (walka o dominium mundi). Nie miejsce tu na pobie�ne nawet omawianie tych wa�nych element�w dziej�w; spr�bujemy wydoby� tylko par� ich aspekt�w, kt�re wywar�y g��boki wp�yw na ukszta�towanie si� ideologii rycerskiej