Wysun��em go w tym celu, aby nie ustanawia� dowolnie pocz�tku teorii poznania, lecz aby go rzeczywi�cie odnale��...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

W powy�szym znaczeniu wszystko mo�e by� dane, nawet, i to, co w najwewn�trzniejszej swej istocie nie jest dane. Ono wtedy pojawia si� tylko formalnie jako dane, ale przy dok�adniejszej obserwacji samo si� ods�ania jako to, czym jest rzeczywi�cie. Ca�a trudno�� w pojmowaniu poznania polega na tym, �e my nie wytwarzamy tre�ci �wiata w nas samych. Gdyby tak by�o, wtedy w og�le nie istnia�oby poznanie. Jaka� rzecz mo�e by� dla mnie problemem tylko wtedy, gdy jest mi "dana". Co sam wytwarzam, temu sam nadaj� okre�lenie, w wi�c nie potrzebuj� dopiero pyta� o prawo do tego. Jest to drugi punkt mojej teorii poznania. Tre�ci� jego jest postulat, �e w dziedzinie tego, co mamy dane, musi gdzie� istnie� co� takiego, gdzie nasza czynno�� nie uderza w pr�ni�, bo w ni� wp�ywa tre�� wiata. Je�li wi�c pocz�tek teorii poznania okre�lili�my w ten spos�b, �e umie�cili�my go ca�kowicie przed czynno�ci�, aby �adnym przes�dem nie m�ci� pocz�tk�w samego poznania, to tak samo czynimy teraz pierwszy krok, �eby i w dalszym ci�gu nie mog�o by� mowy o b��dzie lub niew�a�ciwo�ci. Bo i tu nie wypowiadamy �adnego s�du o niczym, tylko wysuwamy postulat, kt�ry musi by� spe�niony, je�li poznanie ma w og�le doj�� do skutku. Teraz idzie tylko o to, aby�my w pe�ni krytycznej rozwagi u�wiadomili sobie nast�puj�c� rzecz: wysuwam w formie postulatu charakterystyk�, jak� musi posiada� ten element tre�ci �wiata, od kt�rego mamy rozpocz�� nasz� poznawcz� czynno��. Bo zreszt� nie ma stanowczo innej mo�liwo�ci. Dana nam tre�� wiata jest pocz�tkowo zupe�nie pozbawiona wszelkich okre�le�. �aden jej element nie mo�e sam z siebie stanowi� pobudki do tego, by w�a�nie od niego zacz�� porz�dkowa� ten chaos. Czynno�� poznawcza musi wi�c zdoby� si� na akt woli i powiedzie�: ten element ma mie� takie a takie w�a�ciwo�ci. Taki akt woli nie narusza w niczym jako�ci danego nam �wiata. Nie wnosi on do nauki �adnego dowolnego twierdzenia. Niczego bowiem nie przes�dza, tylko powiada: je�li poznanie ma by� mo�liwe, to musimy szuka� tej dziedziny, o kt�rej przedtem m�wili�my. Je�li ona istnieje, to wyja�nienie poznania jest mo�liwe. W przeciwnym za� razie - nie. Je�li wi�c za pocz�tek teorii poznania uznali�my w og�le to, co jest "dane", to teraz ograniczamy nasze wymaganie do tego, aby wzi�� pod uwag� tylko pewien okre�lony punkt tej dziedziny. Spr�bujmy teraz przyst�pi� bli�ej do tego postulatu. Gdzie� znajdziemy w obrazie �wiata co� takiego, co nie jest tylko dane, lecz dane jest tylko o tyle, �e stanowi zarazem co� wytworzonego w akcie poznawczym? Trzeba sobie zupe�nie jasno u�wiadomi�, �e to wytwarzanie musimy mie� znowu dane w pe�nej bezpo�rednio�ci. Do poznania tego nie wolno nam u�ywa� �adnego wnioskowania. Ju� z tego samego wynika, �e postrze�enia zmys�owe nie odpowiadaj� temu wymaganiu, bo o tym, �e one powstaj� przy wsp�udziale naszej czynno�ci, wiemy nie bezpo�rednio, tylko dopiero na podstawie fizykalnych i fizjologicznych bada�. Natomiast wiemy, ca�kiem bezpo�rednio, �e poj�cia i idee powstaj� zawsze najpierw w akcie poznawczym i dopiero dzi�ki niemu pojawiaj� si� w sferze tego, co mamy bezpo�rednio dane. To te� �aden cz�owiek nie �udzi si� co do tej w�a�ciwo�ci poj�� i idei. Kto� mo�e uwa�a� halucynacj� za co� danego mu z zewn�trz, nikt jednak nie b�dzie mniema� o swoich poj�ciach, �e je ma dane bez w�asnej my�lowej czynno�ci. Ob��kany poczyta za realne tylko �e przedmiot i stosunki, kt�re mu si� przedstawiaj� jako "rzeczywiste", cho� one faktycznie takimi nie s�; nikt jednak nie powie o swoich poj�ciach i ideach, �e pojawiaj� si� one w danym mu �wiecie bez jego udzia�u. Wszystko inne w naszym obrazie �wiata posiada t� w�a�ciwo��, �e musi by� nam dane, je�li je mamy prze�y�; jedynie z poj�ciami i ideami sprawa ma si� pr�cz tego jeszcze i odwrotnie: je�li je chcemy prze�y�, musimy je wpierw wytworzy�. Tylko poj�cia i idee s� nam dane w tej formie, kt�r� nazwano ogl�dem intelektualnym