Zamiast trwa� przy pewnych wewn�trznych warto�ciach polityczni przyw�dcy pragn� by� wybrani za wszelk� cen�, zgodnie za� z regu�ami panuj�cej ideologii fundamentalizmu...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Taka postawa wobec polityki podwa�a za�o�enia, na kt�rych opiera si� demokracja parlamentarna. Sprzeczno�� mi�dzy osobistym interesem polityk�w a dobrem publicznym istnia�a, oczywi�cie, zawsze, jednak jest ona powa�nie wzmocniona obowi�zuj�cymi dzi� postawami, kt�re przek�adaj� sukces mierzony pieni�dzmi 23 nad warto�ci wewn�trzne, takie jak uczciwo��. W ten spos�b wywy�szenie motywu zysku i os�abienie skuteczno�ci kolektywnego procesu decyzyjnego wzajemnie si� stymuluj� na zasadzie zwrotno�ci. Awansowanie korzy�ci w�asnych do rangi zasady moralnej doprowadzi�o do skorumpowania polityki, a fiasko tej ostatniej sta�o si� najsilniejszym argumentem za przyznaniem rynkom jeszcze wi�kszej swobody. Funkcje, kt�re nie mog� i nie powinny by� sterowane jedynie si�ami rynkowymi, obejmuj� wiele najwa�niejszych spraw ludzkiego �ycia, pocz�wszy od warto�ci moralnych, poprzez powi�zania rodzinne, a� po dokonania estetyczne i intelektualne. Jednak fundamentalizm rynkowy nieustannie d��y do rozci�gni�cia swego zasi�gu na te obszary w postaci ideologicznego imperializmu. W my�l jego zasad ca�� ludzk� aktywno�� powinno si� postrzega� jako oparte na umowach transakcje, a ocen� sprowadza� do jedynego wsp�lnego mianownika - pieni�dza. Dzia�alno�� t� powinien w miar� mo�liwo�ci regulowa� czynnik nie bardziej natr�tny ni� niewidzialna r�ka mno��cej zyski konkurencji. Wypady ideologii rynkowej w rejony dalekie od sfery biznesu i ekonomii powoduj� demoralizuj�ce skutki spo�eczne. Fundamentalizm rynkowy sta� si� jednak ju� tak pot�ny, �e je�li jakiekolwiek si�y polityczne o�mielaj� si� stawi� mu op�r, otrzymuj� etykietk� sentymentalnych, nielogicznych, naiwnych... Prawda jest wszak�e taka, �e to w�a�nie fundamentalizm rynkowy mo�na nazwa� naiwnym i sprzecznym z logik�. Nawet je�li pominiemy powa�ne problemy moralne i etyczne i skupimy si� wy��cznie na kwestiach ekonomicznych, to musimy stwierdzi�, �e fundamentalizm rynkowy jest g��boko i nieodwracalnie ska�ony. M�wi�c najpro�ciej, je�li dajemy si�om rynkowym pe�ni� w�adzy cho�by tylko w sferze ekonomicznej i finansowej, to staj� si� one �r�d�em chaosu i mog� ostatecznie doprowadzi� do upadku �wiatowego systemu kapitalistycznego. To w�a�nie jest najwa�niejszym praktycznym przes�aniem mojej linii rozumowania w tej ksi��ce. 24 Zak�ada si� powszechnie, �e demokracja i kapitalizm id� z sob� w parze. W rzeczywisto�ci �w zwi�zek jest znacznie bardziej skomplikowany. Kapitalizm potrzebuje demokracji jako przeciwwagi, poniewa� oparty na nim system nie wykazuje najmniejszej sk�onno�ci do osi�gania stanu r�wnowagi. Posiadacze kapita�u d�� do maksymalizowania swych zysk�w. Polegaj�c na w�asnej przemy�lno�ci, b�d� kontynuowa� te akumulacj� a� do naruszenia r�wnowagi. Przed stu pi��dziesi�ciu laty Marks i Engels przedstawili bardzo dobr� analiz� systemu kapitalistycznego - musze przyzna�, �e pod pewnymi wzgl�dami lepsz� od teorii r�wnowagi g�oszonej przez ekonomie klasyczn�. Przepisane przez nich lekarstwo, czyli komunizm, by�o wszak�e gorsze od samej choroby. G��wn� jednak przyczyn� niespe�nienia si� ich straszliwych przepowiedni by�y neutralizuj�ce polityczne kroki podejmowane w krajach demokratycznych. Pech chce, �e zn�w zagra�a nam wyci�ganie b��dnych wniosk�w z lekcji historii. Tym razem niebezpiecze�stwo pochodzi nie od komunizmu, ale od fundamentalizmu rynkowego. Komunizm obali� mechanizm rynkowy i wprowadzi� wsp�ln� kontrol� nad wszelk� dzia�alno�ci� gospodarcz�. Fundamentalizm rynkowy d��y za� do zniesienia kolektywnego procesu decyzyjnego i wprowadzenia supremacji warto�ci rynkowych nad wszystkimi warto�ciami politycznymi i spo�ecznymi. Obie te skrajno�ci s� szkodliwe. To, czego nam brak, to w�a�ciwa r�wnowaga mi�dzy polityk� i rynkiem, mi�dzy tworzeniem zasad i ich przestrzeganiem. Je�li jednak nawet t� potrzeb� rozpoznamy, to w jaki spos�b mo�emy j� zaspokoi�? �wiat wkroczy� w okres g��bokiej nier�wnowagi, w kt�rym �adne pojedyncze pa�stwo nie mo�e stawi� czo�a �wiatowym rynkom finansowym, a w skali mi�dzynarodowej praktycznie nie istniej� �adne instytucje prawodawcze