I nietoperzowe uszy towarzysza po�ownika obla�y si� czerwieni�...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Towarzyszka Nadia potrz�sn�a g�ow�. - Towarzyszu - powiedzia�a Scamoggii - zachowajcie spok�j. To tylko garstka staruszk�w. Tak jest wsz�dzie. Kiedy ci staruszkowie umr�, umrze tak�e B�g, kt�ry �yje tylko w ich zamroczonych zabobonem g�owach. A kiedy umrze B�g, nast�pi koniec z popami. Zwi�zek Sowiecki ma przed sob� mn�stwo czasu i mo�e troch� zaczeka�. M�wi�a g�o�no, tak �e jej s�owa dosz�y tak�e do uszu don Camilla. - Jak si� domy�lasz, r�wnie� B�g ma mn�stwo czasu - mrukn�� don Camillo, obracaj�c si� do Peppona, kt�ry nie skomentowa� tej uwagi. Potem, poniewa� tu� obok znalaz� si� towarzysz Capece Salvatore, trzydziestolatek o p�omiennych oczach, wykrzykn��: - S�yszeli�cie, towarzyszu Capece? Nie s�dzicie, �e towarzyszka Pietrowna jest znakomita? - Jeszcze jak - odpar� ze szczerym entuzjazmem towarzysz Capece. - Bardzo mi si� podoba. Don Camillo wybuchn�� miechem. - Prawie nie spuszcza z was wzroku - zasugerowa� - wydaje mi si� wi�c, �e wy te� si� jej podobacie. Towarzyszce Nadii Pietrownie ani w g�owie by�o rzuca� zalotne spojrzenia w stron� towarzysza Capecego, ale towarzysz Capece przyj�� s�owa don Camilla ze �mierteln� powag�. - Chyba rozumiecie mnie, towarzyszu - odpar�, rozk�adaj�c r�ce - kobieta zawsze pozostanie kobiet�. I ruszy� z kopyta ku czo�u pochodu i towarzyszce Nadii. - Nawet do tego got�w ksi�dz si� posun��, byleby zasia� ziarno niezgody - warkn�� Peppone. - Towarzyszu - odpowiedzia� don Camillo - nie mog� usta� w trudzie, dop�ki B�g nie umar�. Jutro mo�e okaza� si� za p�no. Tajny agent Chrystusa W Griewi�cu czekano ju� na w�oskich towarzyszy. Kierownik dzia�u agitacji i propagandy przej�� ich na skraju wsi i poprowadzi� do siedziby miejscowego sowietu, gdzie pierwszy sekretarz komitetu okr�gowego partii oraz przewodnicz�cy ko�chozu powitali ich odpowiednimi do okoliczno�ci s�owami, kt�re towarzyszka Nadia Pietrowna wiernie przet�umaczy�a na w�oski, Peppone odpowiedzia�, recytuj�c sumiennie wyuczon� na pami�� m�wk�, a potem klaska� razem ze wszystkimi, bij�c brawo tym, kt�rzy bili brawo jemu. Poza grubymi rybami obecne by�y inne osoby i, jak wynika�o z wyja�nie�, kt�rymi towarzyszka Nadia wzbogaci�a rytua� ich prezentacji, chodzi�o o kierownik�w rozmaitych dzia��w: hodowli byd�a, hodowli trzody chlewnej, upraw rolnych, upraw sadowniczych, parku maszynowego i tak dalej. Sala zebra�, w kt�rej odbywa�o si� przyj�cie, robi�a przede wszystkim wra�enie magazynu, mi�dzy innymi dlatego, �e na umeblowanie sk�ada� si� ustawiony centralnie wiejski st� wraz z �awami oraz zawieszony na jednej ze �cian portret Lenina. 84 Ko�chozowy komitet obchod�w zadba� o to, by Lenin zosta� ozdobiony zielon� ga��zk�, kt�ra obejmowa�a skrz�c� si� z�oci�cie ram�, nie wystarczy�oby to jednak, by nasyci� otoczenie serdeczno�ci� i go�cinno�ci�, gdyby d�ugi st� nie by� uszlachetniony dzi�ki hojnemu udekorowaniu pustymi kieliszkami i pe�nymi w�dki butelkami. Jeden g��bszy wypity jednym haustem, jakby to by�o wino lambrusco z Emilii, szybko rozgrzewa uszy i po paru sekundach Peppone poczu�, �e jego umys� pracuje na najwy�szych obrotach. Skutek by� taki, �e kiedy towarzyszka Pietrowna wyja�ni�a, i� ko�choz w Griewi�cu nale�y do najlepszych, gdy� wzni�s� si� na szczyty wydajno�ci, je�li chodzi o produkcj� mleka, trzody chlewnej i zb�, Peppone poprosi� o g�os i, stan�wszy przed towarzyszem Oriegowem, g�osem stanowczym, oddzielaj�c zdania tak, by Pietrowna mog�a je kolejno t�umaczy�, oznajmi�: - Towarzyszu, ja pochodz� z Emilii, a wi�c z regionu, gdzie dok�adnie pi��dziesi�t lat temu istnia�y jako jedyne we W�oszech i nieliczne w ca�ym �wiecie doskonale funkcjonuj�ce sp�dzielnie proletariackie. Mamy tam rolnictwo w wysokim stopniu zmechanizowane, a produkcja nabia�u, w�dlin i zb� nale�a�a do najwy�szych na �wiecie. W moich stronach ja i moi towarzysze za�o�yli�my rolnicz� sp�dzielni� robotnik�w sezonowych, kt�r� spotka� wielki zaszczyt, gdy� otrzyma�a od braci ze Zwi�zku Sowieckiego dar najmilszy sercu!... Peppone wydoby� ze sk�rzanej teczki plik fotografii, kt�re poda� towarzyszowi Oriegowowi, a kt�re przedstawia�y tryumfalne powitanie �Nikity", traktora-daru od ZSRR, ten�e traktor w akcji zaorywania ugor�w sp�dzielni rolniczej imienia Nikity Chruszczowa oraz inne podobne widoczki. Wspania�e fotografie w�drowa�y z r�k do r�k, budz�c o�ywienie - tak�e u towarzysza Oriegowa. - Trwa dzie�o burzenia kapitalistycznego porz�dku - ci�gn�� Peppone - i chocia� nie doszli�my jeszcze do ko�cowego etapu, jeste�my dobrze zaawansowani i, jak powiedzia�by lepiej ode mnie towarzysz Tarocci, kt�ry mieszka w tych samych stronach, przywileje posiadaczy i kleru zostan� niechybnie zmiecione przez wicher dziej�w, aby mog�a zacz�� si� era wolno�ci i pracy. Sp�dzielnie rolnicze wzorowane na ko�chozach, a tak�e gospodarstwa pa�stwowe typu sowchozu, zast�pi� ju� wkr�tce obecn� form� niewolniczego najmu posiad�o�ci ziemskich, tak wi�c nietrudno si� domy�li�, �e poznanie wszelkich szczeg��w technicznych i organizacyjnych pracy ko�chozowej to dla mnie sprawa o pierwszorz�dnym znaczeniu. Pragn� wi�c z ca�ego serca, by�cie, towarzyszu Oriegow, zwr�cili si� w moim imieniu do towarzyszy kieruj�cych ko�chozem z pro�b� o udost�pnienie wszelkich, cho�by najdrobniejszych informacji o funkcjonowaniu ka�dego, nawet najmniejszego z dzia��w ko�chozu