Pop Urban powiadomi� o wszystkim gubernatora Gromek�...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

W�jt gminy Bohuka�y dosta� rozkaz od pe�ni�cego obowi�zki naczelnika powiatu konstantynowskiego, Aleksandra Wasilewi- cza Kutanina, zwo�ania parafialnego zebrania w gminie w Bohuka�ach, odebrania kluczy i ca�kowitej zmiany wystroju �wi�tyni. Plebani� mia� odda� we w�adanie Urbanowi. Unici, pragn�c widocznie podkre�li�, �e walcz� o wiar� i �wi�tyni�, zebrali si� nie pod urz�dem gminnym, a przy 49 ko�ciele. W�jt przyby� do Pratulina w towarzystwie komisarza do spraw w�o�cia�skich - Bu�hakowa. Dzia�a� on na Podlasiu od dziesi�ciu lat. Wchodzi� wcze�niej w sk�ad bialskiej komisji w�o�cia�skiej, kt�rej cz�on- kowie z ramienia Komitetu Urz�dzaj�cego wprowadzali w �ycie carskie ukazy z marca 1864r. [149). Mia� wi�c du�e do�wiadczenie w prowadzeniu rozm�w z ch�opami i by� im znany. Mo�na przypuszcza�, �e w Siedlcach liczono na jego mo�liwo�ci oddzia�ywania na zbuntowanych. Bu�hakow pr�bowa� perswazji s�ownych. W odpowiedzi przypomniano mu wydarze- nia z lat sze��dziesi�tych, z okresu oczyszczania �wi�ty�. M�wiono: "Kiedy u nas z cerkwi wyrzucali organy, powiedzia� gubemator siedlecki Gromeka, �e to zmian� religii nie jest, a je�eli ci ksi�dz w przysz�o�ci zechce zrobi� jakiekolwiek inne zmiany, jak organy i dzwonki, we� siekier� i zar�b go przy o�tarzu. My przecie nie zar�bali ksi�dza" [150). Tym razem k�amliwe i obliczone na kr�tk� met� obietnice gubernatora pos�u�y�y unitom za or� w walce z wywodami rosyjskiego urz�dnika. Po jakim� czasie zjecha� do zbuntowanych pomocnik, a faktycznie zast�pca Kutanina, odpowiedzialny w powiecie za sprawy policyjno- porz�dkowe, kapitan sztabowy Fadiej Osipowicz Klimenko [151). Aby sk�oni� zebranych do oddania kluczy od cerkwi u�ywa� r�nych argumen- t�w, a wreszcie przypomnia� im carskie dobrodziejstwo: "uwolnienie od @@@pan�w". Dalsze wywody przerwa� mu jeden z unit�w wo�aj�c: "Panowie wiedzieli co robili, oni bili si� za wiar�, daj im, Bo�e, zdrowie. Gdyby�my byli wtenczas o tem wiedzieli, ju�by tu ani jednej nogi z was nie by�o. A wy z�odzieje, psie syny, nas zwodzili, m�wili�cie, �e oni si� bij� za utrzymanie pa�szczyzny, a teraz chcecie nas porobi� chizmatykami. Niedoczekanie! '' [152). W przytoczonej wypowiedzi daje si� odczyta� �al, �e w przesz�o�ci dano si� zwie�� rosyjskiej propagandzie. W wypadkach lat 1863-1865 unici w swej masie, poza nielicznymi wyj�tkami pozostali bierni [153). Z innych �I-�de� wiemy, �e polemizuj�cy z Klimenk� unita m�wi� prawd�, bowiem mieszka�cy grekokatolickiej pratuli�skiej parafii z rezerw� odnie�li si� do powsta�c�w [154). Tak wi�c misja Klimenki tak�e zako�czy�a si� fiaskiem. Wiemi z Pratulina trafnie odczytali zamiary w�adz rosyjskich, a ich wys�annikowi dali odczu�, �e b�d� stawia� op�r. W tym czasie do spo�eczno�ci parafialnej dotar�o wezwanie, �e "w Zab�ociu b�dzie wesele". Niekt�rzy zgodnie z umow� wybrali si� pod Kode�. Zaj�cia w Polubiczach Parafianie z Polubicz jawnie przeciwko prawos�awiu wyst�pili w 1870 r 50 kiedy Marceli Popiel nakaza� stosowa� now� rubrycer� (wykaz �wi�t) wzorowan� na prawos�awnej. Do najwi�kszych protest�w dosz�o w�wczas w�a�nie w Polubiczach i Piszczacu. P�n� jesieni� 1873r., a wi�c po oficjalnej zapowiedzi wprowadzenia liturgii prawos�awnej wierni z Polu- bicz, podobnie jak ich s�siedzi z Rudna, Radczy, Do�hobrod�w, Hruda wystawili przed cerkwiami warty. Z chwil� pojawienia si� os�b nieznanych, przedstawicieli ziemskiej stra�y, �andarm�w uderzano na alarm w dzwon, a w�wczas zbiegali si� ludzie gotowi broni� swej �wi�tyni. W Nowy Rok st. stylu (tj. I 3 I 1874r.), jeszcze przed rozpocz�ciem nabo�e�stwa udali si� do cerkwi, by �wi�tyni przywr�ci� dawny charakter. Wy�amali �wie�o wznie- siony, z polecenia duchownej w�adzy, ikonostas i wyrzucili go na podw�rze przed cerkiew, zdj�li okrywaj�c� o�tarz zewn�trzn� zas�on�, przenie�li na praw� stron� o�tarza msza� i rozeszli si� do dom�w. Gdy do �wi�tyni przyby� �wiaszczennik w�wczas zebrani parafianie zacz�li wo�a�, �eby sprawowa� liturgi� wedle rytu grekokatolickiego. Pop- Micha� Wachowicz zrezygnowa� z odprawiania Mszy �w., pr�buj�c zast�pi� j� dzi�kczynnym nabo�e�stwem. Ledwie je rozpocz��, ju� ch�opi poznaw- szy si� na podst�pie zacz�li protestowa�. Najpierw wyniesiono ze �wi�tyni diaka. Nie pomog�y interwencje Wachowicza i w�r�d okrzyk�w wzburzo- nych wiernych opu�ci� cerkiew. Kobiety, os�aniaj�c z ostro�no�ci twarze chustami, usi�owa�y odebra� klucze cerkiewne od starosty, lecz to si� im nie uda�o. Wierni rozeszli si� do dom�w. Powiadomiony o zaj�ciu pe�ni�cy obowi�zki naczelnika powiatu pp�k Anton Antonowicz Tur przyby� w asy�cie wojska pod dow�dztwem p�k. Sztajna. Unici otaczali swoj� �wi�tyni�, wyra�aj�c tym samym wol� obrony wiary ojc�w. Sztajn wykorzystuj�c nieobecno�� polubiczan w obej�ciach rozkwaterowa� po domach �o�nierzy. Ch�opi ruszyli na wie� i zacz�li wyrzuca� intruz�w z dom�w. �o�nierze u�yli kolb karabinowych i bag- net�w. Korzystaj�c z rozproszenia i odwr�cenia uwagi obro�c�w, inna grupa wojska uderzy�a na cerkiew i przedar�a si� do g��wnych drzwi �wi�tyni. Specjalny patrol wyruszy� po kowala, aby otworzy� zamek. Jedna z niewiast zagrodzi�a drog� prowadzonemu pod konwojem kowalowi. U�yto wobec niej si�y. W obronie kobiety stan�� jeden z m�czyzn, kt�ry napastuj�cego j� �o�nierza uderzy� w g�ow�. Swoj� odwag� przyp�aci� �yciem, bowiem pad� przeszyty bagnetami. Walki przeci�gn�y si� do nocy. @@@Unici mieli jednego zabitego, pi�ciu ci�ko rannych, wielu pokaleczonych. Niekt�rzy z napastnik�w zostali przez ch�op�w poturbowani