R�wnie� przed Nietzschem i Heideggerem, wca�ej historii tej ludzkiej w�adzy, odnajdujemy �wiadectwam�wi�ce o tym konflikcie...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

R�nica pomi�dzy stanowiskiem Heideggeraa stanowiskiem jego poprzednik�w le�yw nast�puj�cym punkcie: umys� cz�owieka wzywany przezbycie do przetworzenia naj�zykprawdy bycia podlega historii bycia (Seinsgeschichte) i ta historia okre�la, czy ludzie odpowiadaj� byciuw j�zykumy�lenia czy chcenia. Ta historia bycia rozgrywa si� zaplecami dzia�aj�cych ludzi i podobniejak Heglowski "duch �wiata" determinuje ludzkie losy. Przejawiasi� ona w my�leniu, je�li potrafi ono przezwyci�y� chceniei urzeczywistni� postaw� przyzwolenia. IV. Konkluzje Na pierwszy rzut oka mo�e to wygl�da� na jeszcze jedn�,mo�e tylko bardziej wyrafinowan� wersj� Heglowskiej przebieg�o�ci rozumu. Kaniowskiej chytro�ci natury, niewidzialnej r�ki Adama Smitha czy Boskiejopatrzno�ci, s�owem,wszelkich sil kieruj�cych wzlotami i upadkami spraw ludzkich, zmierzaj�cych ku ustanowionemu z g�ry celowi: wolno�ci u Hegla, wiecznego pokoju, harmonii pomi�dzy sprzecznymi interesami w ekonomii rynkowej u Adama Smitha,ostatecznego zbawienia w teologii chrze�cija�skiej. Samakoncepcja, kt�ra g�osi, �e dzia�ania ludzi nie maj� wyja�nienia same w sobie i mog� by� zrozumianetylko w�wietle pewnego ukrytego celualbo jako dzie�oukrytegosprawcy, jest du�o starsza. Ju� Platon wyobra�a�sobie, �e"ka�dy z nas, �yj�cych ludzi, b�dzie niby jakim� takim cude�kiem [. ] sporz�dzonym przez bog�w,gwoli ichuciechyczy te� wpowa�nym celu", a to, co bierzemy za przyczynynaszego zachowania,to znaczy nasze d��enie doprzyjemno�ci i unikanie b�lu, to s� tylko ,,sznurki, kt�renas szarpi�to tu, to tam"72. Nie trzeba pokazywa�wszystkich historycznych wp�yw�w, aby zrozumie�, jak trwa�a i elastyczna by�a ta idea,pojawiaj�ca si� w coraz tonowej postaci od ba�niowej fikcjiPlatonaa� do umys�owych konstrukcji Hegla. Teostatnieby�y rezultatem bezprecedensowegoodtworzenia historii�wiata wczystejmy�li przy czym wszystko, co . jedynie"faktyczne, zosta�ookre�lone jako przypadkowe i pozbawione konsekwencji, i �wiadomie wyeliminowanez rzeczywistego przebiegu zdarze�. Banaln� prawd� jest to, �e �adencz�owiek nie mo�e dzia�a� sam, nawet je�li motywem dzia�ania jest jego w�asny projekt, pragnienie, nami�tno�� czy cel. Prawd� jest r�wnie�,�e nie udaje si� osi�gn��niczego dok�adnie tak, jak planujemy (pomimo �e jako archon z powodzeniem rozpoczynamyr�ne rzeczy i mamy nadziej�, �enasi pomocnicyi nast�pcy b�d� kontynuowa� to, co�myzacz�li). Z drugiej strony mamy�wiadomo��, �ej e d n a k 15. Heiaegger: wola niechcenia jeste�my w stanie wywo�a� swoim dzia�aniem jaki�skutek. Je�li po��czy� te dwie intuicje, �atwo doj�� do koncepcji m�wi�cej, �erzeczywisty skuteknaszych dzia�a�musiby� dzie�em czego� innego, nadnaturalnej si�y, kt�raniezak��cona przezwielo�� ludzkich d��e� i dzia�a�, wytwarza�w ostateczny rezultat. B��d tkwi�cy wtymrozumowaniujestpodobny do tego, jaki Nietzsche wykry� w koncepcjikoniecznego post�pu ludzko�ci. Powt�rzmy: ,,Ludzko��donik�d nie zmierza, co wi�cej, w og�le nie istnieje [. ].[Poniewa�jednak] czas biegnie naprz�d, chcieliby�mywierzy�,�e wszystko, co jest w czasie, te� idzie naprz�d �eten rodzaj ruchu w czasie jest ruchem do przodu"73. Oczywi�cie trudno,aby Heideggerowska Seinsgeschichtenie przypomina�a nam Heglowskiego "ducha �wiata". Niemniej r�nica pomi�dzy tymi koncepcjami jest bardzoistotna. Hegel ujrza� "ducha �wiata na koniu" w Napoleonie podJena, wiedzia�jednak, �e sam Napoleon by� nie�wiadomytego, �e jest wcieleniemtego ducha. Napoleon m�g� my�le�,�e si�� sprawcz� jego w�asnego dzia�ania by�y zwyczajneludzkie cele, pragnienia i nami�tno�ci. Dla Heideggera tow�a�nie w my�leniu dzia�aj�cego przejawia si� samo byciew swoich ci�gle zmieniaj�cychsi� formach, tak�e my�lenie i dzia�anie zbiegaj� si� ze sob�. "Je�lidzia�a� oznacza wspiera� istot� bycia, to my�lenie jest prawdziwym dzia�aniem. Jest to budowanie schronienia dla istotybycia po�r�d byt�w, przez kt�re bycie przekszta�ca siebie,i sw� istot�, w mow�. Samodzia�anie, bez mowy, traci �wwymiar, w kt�rym mo�e w og�le pod��a� w jakim� kierunkui by� skuteczne. Jednak mowa nie jest nigdy zwyk�ym wyra�aniem my�li, uczu� czypragnie�. Mowa jest pierwotnymwymiarem, w kt�rym cz�owiek zdolny jest odpowiedzie�nawezwanie bycia i zaspraw� tej odpowiedzi nale�e� do bycia. My�lenie jest aktualizacj� tejpierwotnej zale�no�ci"74. Je�li ju� m�wimy o radykalnych zwrotach w filozoficznych punktach widzenia, stanowisko Heideggera mo�na. IV. Konkluzje potraktowa� jako uzasadnienie aforystycznego odwr�ceniaKartezja�skiego motta, kt�rego dokona� Valery: "Cz�owiekmy�li, wi�c jestem m�wi wszech�wiat"75. Jest to rzeczywi�cie kusz�cainterpretacja, poniewa� Heidegger z pewno�ci� zgodzi�by si� z my�l� Valery'ego: "Zdarzenia totylkopiana napowierzchni rzeczy". Jednak nie zgodzi�bysi� onz za�o�eniem Valery'ego, �e to, co naprawd� jest le��caupod�o�a zdarze� rzeczywisto�� jeststabiln� rzeczywisto�ci� substancjalnego i u swych podstaw niezmiennegobytu. Nie zgodzi�by si� r�wnie� ani przed, ani po "zwrocie" ztym, �e "to,co nowe, jest z definicji zniszczaln�cz�ci�rzeczy"76. Odk�d Heidegger zaj�� si� reinterpretacj� swojego zwrotu, k�ad� zawsze nacisk na ci�g�o�� w�asnej my�li, przedstawiaj�c Bycie iczas jako konieczne przygotowanie,kt�rezawiera�o ju� w og�lnych zarysach g��wny kierunek p�niejszej tw�rczo�ci. I rzeczywi�cieta interpretacja w du�ejmierze jest trafna, chocia� jednocze�nie pozbawia radykalno�ci zar�wno zwrot, jak i jego oczywiste konsekwencje dlaprzysz�o�ci filozofii. Zacznijmy od dw�ch najbardziejuderzaj�cych konsekwencji, kt�re mo�na znale�� wsamychpracach p�nego Heideggera. Pierwsz� z nich jest koncepcja, wed�ug kt�rej dokonywanew samotno�cimy�leniestanowi jedyne istotne dzia�anie w faktycznymbieguhistorii. Drug� stanowi to, �e my�lenie (thinking) jest tym samym,codzi�kczynienie (thankmg) ito nie tylko z powod�w etymologicznych