To tak�e bardzo istotny problem egzystencjalny: czy stawi� czo�o �yciu maj�c przekonanie, �e zdo�a si� pokona� �yciowe trudno�ci - czy te� oczekiwa�, �e poniesie si� kl�sk�...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

G��bokie konflikty wewn�trzne wywodz�ce si� z naszych pop�d�w pierwotnych i gwa�townych uczu� s� ca�kowicie nieobecne w wi�kszo�ci wsp�czesnej literatury dzieci�cej i przez to dziecko jest w tej dziedzinie ca�kowicie pozbawione pomocy. Tymczasem miewa ono rozpaczliwe poczucie, �e jest samotne i opuszczone oraz cz�sto do�wiadcza �miertelnego l�ku. Na og� nie umie wyrazi� swoich uczu� w s�owach albo mo�e je wyrazi� tylko po�rednio: poprzez l�k przed ciemno�ci�, przed jakim� zwierz�ciem, poprzez niepok�j, jaki budzi w nim w�asne cia�o. Poniewa� spostrzeganie takich dozna� u dziecka budzi z�e samopoczucie rodzic�w, staraj� si� oni ich nie dostrzega� lub pomniejszaj� l�ki przez nie wyra�ane, sprowadzaj�c je do wymiar�w w�asnego niepokoju i s�dz�c, �e tym samym u�mierzaj� l�ki dziecka. Ba��, przeciwnie, traktuje owe egzystencjalne l�ki i dylematy ca�kowicie powa�nie i zawiera bezpo�rednie odniesienia do nich: do potrzeby, aby by� kochanym, i l�ku, �e si� jest uwa�anym za kogo� pozbawionego warto�ci; do mi�o�ci �ycia i l�ku przed �mierci�. Co wi�cej, ba�� ofiarowuje rozwi�zania tego rodzaju, �e s� one dziecku dost�pne na jego poziomie rozumienia. Wnosi na przyk�ad problem ludzkiego pragnienia, aby �y� wiecznie, wprowadzaj�c takie za- 32 ko�czenie: "I je�li nie umarli, to �yj� do dzi�." Inne zako�czenie ba�niowe: " I �yli odt�d d�ugo i szcz�liwie" - ani na chwil� nie wprowadza dziecka w b��d, �e mo�na �y� bez ko�ca. Wskazuje jednak, �e istnieje co�, co mo�e z�agodzi� b�l wywo�ywany kr�tko�ci� naszego �ycia na ziemi: przynosz�ca prawdziwe satysfakcje wi� z drugim cz�owiekiem. Ba�� powiada, �e je�li uda nam si� wi� tak� stworzy�, osi�gamy najg��bsze poczucie bezpiecze�stwa emocjonalnego, jakie mo�liwe jest dla cz�owieka, oraz maksymaln� trwa�o�� wi�zi, i �e jest to jedyna rzecz, kt�ra mo�e rozproszy� l�k przed �mierci�. Ba�� powiada, �e w prawdziwie dojrza�ej mi�o�ci spe�nia si� to, co jest �r�d�em t�sknoty za �yciem wiecznym. Taki jest sens ko�cowej formu�y wielu ba�ni: "A potem jeszcze d�ugo w szcz�ciu �yli." Osoby ma�o obeznane z ba�niami przypisuj� podobnym zako�czeniom nierealistyczny charakter �yczeniowy, nie dostrzegaj�c wcale, jak donios�y przekaz kieruj� one do dziecka. Ba�nie te m�wi� mu, �e nawi�zanie prawdziwej wi�zi mi�dzyosobowej wyzwala z dr�cz�cego l�ku przed od��czeniem (kt�ry stanowi osnow� fabu�y wielu ba�ni, ale zawsze w zako�czeniu zostaje rozproszony). Ba�nie te powiadaj� nadto, �e - wbrew temu, co dziecko s�dzi i czego pragnie - nie wyzwoli si� ono z tego l�ku, je�li b�dzie si� wiecznie trzyma�o matki. Je�li b�dzie usi�owa�o uwolni� si� od l�ku przed od��czeniem i od l�ku przed �mierci�, czepiaj�c si� kurczowo rodzic�w, spotka je los Jasia i Ma�gosi, w okrutny spos�b zmuszonych do opuszczenia domu. Jedynie wkraczaj�c w �wiat bohater ba�niowy (dziecko) mo�e odnale�� siebie; jedynie wkraczaj�c w �wiat oraz odnajduj�c siebie mo�e on spotka� inn� istot� ludzk�, z kt�r� b�dzie m�g� �y� d�ugo i szcz�liwie, to jest nie doznaj�c ju� nigdy l�ku przed od��czeniem. Ba�� skierowana jest ku przysz�o�ci i sk�ania dziecko - w spos�b przemawiaj�cy zar�wno do �wiadomej, jak do nie�wiadomej sfery jego umys�u - aby zrezygnowa�o z dzieci�cej potrzeby zale�no�ci i osi�gn�o egzystencj� niezale�n�, przynosz�c� wi�cej zadowolenia. W dzisiejszych czasach dzieci nie chowaj� si� ju� w zapewniaj�cych bezpiecze�stwo, wielopokoleniowych i rozga��zionych rodzinach czy w �ci�le zintegrowanych spo�eczno�ciach lokalnych. Tote� obecnie jest rzecz� jeszcze wa�niejsz� ni� w czasach, kiedy ba�nie Cudowne i po�yteczne 33 powsta�y, aby dostarcza� dziecku obraz�w, w kt�rych bohater, zmuszony samotnie wyruszy� w �wiat i nie wiedz�c pocz�tkowo nic o tym, co najwa�niejsze, znajduje w �wiecie bezpieczne miejsce, do kt�rego zd��a� w�a�ciw� drog� z g��bok� wewn�trzn� pewno�ci�. Podobnie jak wsp�czesne dziecko, kt�re cz�sto czuje si� osamotnione, bohater ba�niowy przez pewien czas r�wnie� jest osamotniony. Wspiera go bliski kontakt z tym, co pierwotne - z drzewem, zwierz�ciem, ca�� przyrod�; podobnie dziecko bli�sze jest tej sferze ni� wi�kszo�� doros�ych. Los owych bohater�w przekonuje dziecko, �e mo�e czu� si� - podobnie jak on - odrzucone i opuszczone w �wiecie, b��dz�c w nim po omacku, ale �e b�dzie - r�wnie� jak on - krok po kroku prowadzone w �yciu i otrzyma potrzebn� pomoc. Wsp�cze�nie, w jeszcze wi�kszej mierze ni� dawniej, dziecko potrzebuje dodaj�cych odwagi obraz�w, w kt�rych istota ludzka mimo swego osamotnienia mo�e nawi�za� z otaczaj�cym �wiatem wi�zi pe�ne dla niej znaczenia i warto�ci