- Towarzysze astronauci! - zawo�a� Ma�yszew...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

- Z tej okazji trzeba si� napi�. - Uroczy�cie nala� soku do szklanek. - Wznie�my toast. - Nie zapomnij posoli� - rzuci� Panin. Wszyscy czterej stukn�li si� szklankami i wypili. Zacz�o si�, zacz�o, my�la� Kondratiew. - A ja widzia�em "Hiusa-B�yskawic�" - odezwa� si� Ma�yszew. - W zesz�ym roku, jak sta�owa�em na "Gwiazdce". Ogromny. - �rednica zwierciad�a siedemset metr�w - u�ci�li� Gurgeni- dze. - Nie tak znowu du�o. Za to d�ugo�� od rufy do dziobu prawie osiem kilometr�w! Masa tysi�c szesna�cie ton, przypomnia� sobie odruchowo Sierio- �a. �redni nap�d osiemna�cie megazenger�w, pr�dko�� rejsowa osiem- dziesi�t megametr�w na sekund�, maksimum przeci��enia sze��... ma�o. Maksimum wychwytu pi�tna�cie war�w... Ma�o, ma�o... - Nawigatorzy - powiedzia� marz�co Ma�yszew. - A to prze- cie� nasz statek. My b�dziemy na takich lata�. - Oversunem Ziemia - Pluton! - wykrzykn�� Gurgenidze. Kto� w drugim ko�cu sali zawo�a� d�wi�cznym tenorem: - Towarzysze! S�yszeli�cie? Siedemnastego ,3tyskawica" wy- rusza w Pierwsz� Gwiezdn�! W sali zahucza�o. Zza s�siedniego stolika wstali trzej z wydzia- �u dow�dczego i pospiesznie skierowali si� w stron� g�osu. - Asy posz�y na namiar - rzek� Ma�yszew, odprowadzaj�c ich wzrokiem. - Prostoduszny ze mnie facet - odezwa� si� nagle Panin, nale- waj�c do szklanki soku pomidorowego - i czego� nie mog� tu ci�gle zrozumie�. Po co nam te gwiazdy? - Jak to, po co? - zdumia� si� Gurgenidze. - No, Ksi�yc to pas startowy i obserwatorium, Wenus to akty- nowce; Mars fioletowa kapusta, generacja atmosfery, kolonizacja. Pi�knie. A gwiazdy? - To znaczy - zacz�� Ma�yszew - �e nie rozumiesz, po co La- ch�w przechodzi do Mi�dzygwiezdnej? - Potw�r - odezwa� si� Gurgenidze. - Ofiara mutacji. - Pos�uchajcie - przerwa� im Panin. - Rozmy�lam nad tym ju� od dawna. Oto my, astronauci, wylatujemy do UW Wieloryba. Dwa i p� parseka. - Dwa i cztery dziesi�te - odezwa� si� Kondratiew, patrz�c w szklank�. - Lecimy - ci�gn�� Panin. - D�ugo lecimy. No, niechby tam nawet by�y planety. L�dujemy, badamy, dajemy na ca�ego, jak m�wi m�j dziad. - M�j dziad, co ma sto lat - wtr�ci� Gurgenidze. - Potem d�ugo wracamy. Jeste�my starzy, zgrzybiali i ka�dy z ka�dym sk��cony. A przynajmniej Sierio�a z nikim nie rozmawia. Nied�ugo stuknie nam sze��dziesi�tka. A na Ziemi tymczasem mi- n�o sto pi��dziesi�t lat. Witaj� nas bardzo m�odzi obywatele. Naj- pierw wszystko pi�knie: muzyka, kwiaty, szasz�yki. Ale kiedy chc� pojecha� do mojej Wo�ogdy, okazuje si�, �e ju� tam nie mieszkam. Tam jest muzeum. - Miasto-muzeum imienia Borysa Panina - wtr�ci� Ma�yszew. - Wsz�dzie tablice pami�tkowe. - lak - ci�gn�� Panin. - Wsz�dzie. Czyli mieszka� w Wo�ogdzie nie mo�na. Za to... jak wam si� to podoba?... postawiono tam pomnik. M�j pomnik. Patrz� na samego siebie i pytam, dlaczego mam rogi. Odpowiedzi nie rozumiem. Wyja�niaj� mi, �e p�torej setki lat temu nosi�em taki he�m. Nie, m�wi�, nigdy nie mia�em takiego he�mu. Ach, jakie to interesuj�ce, m�wi nadzorca miasta-muzeum i zaczyna zapisy- wa�. O tym, m�wi, trzeba natychmiast powiadomi� Centralne Biuro Wiecznej Pami�ci. Zwrot "wieczna pami��" budzi we mnie nieprzy- jemne asocjacje, czego nie jestem w stanie wyja�ni� dozorcy. - Dobra - przerwa� mu Ma�yszew. - Do rzeczy. - No wi�c, zaczynam rozumie�, �e trafi�em do obcego �wiata. Opowiadamy o rezultatach naszego lotu, ale oni przyjmuj� to jako� dziwnie. Okaza�o si�, �e te rezultaty mog� zainteresowa� jedynie w�sk� grup� historyk�w, bo reszta spo�ecze�stwa wie o tym wszyst- kim od pi��dziesi�ciu lat, poniewa� w rejonie Wieloryba... a zdaje si�, �e tam latali�my?... ludzie byli po nas ze dwadzie�cia razy. Zbu- dowano tam przez ten czas trzy sztuczne planety rozmiaru Ziemi i teraz taki przelot trwa dwa miesi�ce, poniewa�, widzicie, wynale�- li pewn� cech� czasoprzestrzeni, kt�rej my nie rozumiemy, a kt�r� oni nazywaj�, powiedzmy, tyriampapacj�. Na zako�czenie pokazu- j� nam "Wiadomo�ci", po�wi�cone ustawieniu naszego statku w Muzeum Archeologicznym. Patrzymy, s�uchamy... - Ale si� rozp�dzi� - powiedzia� Ma�yszew. - Prostoduszny ze mnie facet - odpar� gro�nie Panin. - Wy- obra�nia mnie ponios�a... - To nie tak - odezwa� si� cicho Kondratiew. Panin od razu spowa�nia�. - Aha - rzek� tak samo cicho. - W takim razie powiedz, w kt�- rym miejscu nie mam racji. Powiedz, po co nam gwiazdy. - Chwileczk� - w��czy� si� Ma�yszew. - Ja tu widz� dwie kwe- stie. Pierwsza: jaka jest korzy�� z gwiazd? - W�a�nie, jaka? - spyta� Panin. - I druga kwestia: je�li nawet jest jaka� korzy��, to czy dla na- szego pokolenia? Dobrze m�wi�, Borka? - Tak - rzek� Panin. Ju� si� nie u�miecha� i wpatrywa� z upo- rem w Kondratiewa. Sierio�a milcza�. - Odpowiadam na pytanie pierwsze - kontynuowa� Ma�yszew. - Chcesz wiedzie�, co robi si� w systemie Wieloryba? 3 - Po�udnie XXII wiek ^ - No, chc� - rzek� Panin. - Wiele rzeczy chc�.. - Ja te� bardzo chc�. A je�li b�d� chcia� ca�e �ycie, je�li b�d� stara� si� dowiedzie�, to przed swoj� �mierci�... mam nadziej�, �e przedwczesn�... podzi�kuj� Bogu, kt�rego nie ma, �e stworzy� gwiazdy i wype�ni� moje �ycie. - Ach, jak pi�knie! - zawo�a� Gurgenidze. - Rozumiesz, Borys? - powiedzia� Ma�yszew. - Cz�owiek! - Jak to cz�owiek? - spyta� Panin, purpurowiej�c. - Najpierw m�wi: "Chc� je��". Ale wtedy jeszcze nie jest cz�o- wiekiem