? o...

. 'N �u XJ �� 0>) A( N o OJ) cd N C o cd D,-D a> >, ??* ?? ? cd cd o N ?? 'K ?? UH D,XJ N 116. Optymista 117. Pani i s�uga �miech po lewicy.. �miech po prawicy... �miech w centrum... 11 fi. Ilustrowane sprawozdanie parlamentarne 183 W kawiarniach, ogr�dkach i w kabaretach �le by jednak obserwowa� �ycie Lwowa ten, kto pod podszewk� konsumpcyjnego humoru i �miechu na pokaz nie dostrzega�by innego, g��bszego nurtu, jakim t�tni�o to miasto w latach 1900�1914. Stabilizacja warunk�w ekonomicznych i politycznych sta�a si� podstaw� bujnej nadbudowy intelektualnej i spowodowa�a, i� pierwszy raz od stulecia stolica Galicji posiada�a w�asne, pe�nowarto�ciowe �rodowisko artystyczne i teatralne, poka�ny ruch wydawniczy, kipi�ce oryginalnym �yciem cyganerii artystycznej kawiarnie i restauracje, w�asne zgrupowania polityczne i koterie literackie, typy i typki, a co najwa�niejsze, bujn� i ��dn� wiedzy m�odzie�. By�y to dobre lata w burzliwej historii tego miasta. Po zako�czeniu sze�cioletniej dyrekcji teatru krakowskiego, przeni�s� si� do Lwowa T. Pawlikowski wraz z najlepszymi wsp�pracownikami na nowe sze�ciolecie teatralne. Tu dojrzewa� talent Jana Kasprowicza, Leopolda Staffa, Gabrieli Zapolskiej, Zygmunta Wasilewskiego, Kornela Makuszy�skiego, Henryka Zbierzchowskiego, Stanis�awa Wasylewskiego i W. Be�zy. Debiutowali Karol Irzykowski, Bronis�awa Ostrowska, Ostap Ortwin. Tu �yli i tworzyli poeci, malarze, aktorzy, krytycy, najlepsi polscy kompozytorzy, pie�niarze � Jan Gall od r. 1886 do �mierci, Stanis�aw Niewiadomski do r. 1914 � i tylu, tylu innych, kt�rzy na tw�rczo�ci humorystycznej tych lat odcisn�li swe niezatarte znami� jako autorzy, b�d� jako ci, kt�rzy byli przedmiotem anegdoty obyczajowej. To Boy-�ele�ski stwierdzi�, �e z tego miasta sp�yn�a na ca�� Polsk� nowa poezja, ta, na kt�r� powo�ywa�a si� wi�kszo�� poet�w powojennych, a kt�rej na imi�: Leopold Staff30. A jednocze�nie o tym w�a�nie okresie naszej tw�rczo�ci kulturalnej literackiej, a wi�c i humorystycznej, pisz� badacze literatury, �e �Lw�w tych lat ci�gle pozostaje ziemi� nieznan�" 3I. Okre�lenie to odnosi si� tak�e do warto�ci artystyczno-literackich, jakie wnios�a w atmosfer� tw�rcz� M�odej Polski kawiarnia Sznajdra we Lwowie jako miejsce spotka� pisarzy, malarzy, dziennikarzy i aktor�w na prze�omie XIX i XX wieku. Kawiarnia, po�o�ona u zbiegu ulic Chor��czyzny i Akademickiej, odwiedzana by�a przez tych wszystkich, kt�rym obmierz�a �wi�toszkowata ob�uda i uk�adne maniery c.k. mieszcza�skiej beamterii. Bractwo artystyczne wypija�o tutaj morze czarnej kawy, grano w bilard i � jak przysta�o na zwolennik�w przybyszewszczyzny � modlono si� do szatana s�owami Carducciego: �Cze�� ci, szatanie, buncie z przedwie-czy". Podpatrywa� ich osobi�cie m�ody �wcze�nie adept dziennikarstwa, S. Wa-sylewski, brali za� udzia� w tych sympozjach L. Staff, J. A. Kisielewski, J. �u�awski, L. Solski, T. Pawlikowski, A . Zag�rski. Wyk�ada� tu nawet okazjonalnie J. Kasprowicz, zanim zosta� w r. 1909 profesorem literatury powszechnej i por�wnawczej w uniwersytecie Lwowskim. Kto wie, czy przy stoliku u Sznajdra nie zrodzi� si� pomys� tragikomedii ko�tu�skiej Moralno�� pani Dul-skiej, kt�rej premiera na scenie lwowskiej wypad�a w r. 1906 i kt�ra okaza�a si� najbardziej atrakcyjnym dzie�em naszego teatru od czas�w Zemsty, o aktualno�ci liczonej r�wnie� na stulecia. Zapolska wyrze�bi�a z pasj� posta� Dul-skiej, typu sportretowanego z obserwacji niezliczonych paniu� lwowskich, kt�re pokazywano palcami na ulicach miasta. Posta� Dulskiej wesz�a szybko w przys�owie i sta�a si� stereotypem u�atwiaj�cym nie tylko warto�ciowanie ludzi, ale i potoczn� konwersacj�. Wyrazi� si� kt�ry� z krytyk�w, �e je�eli na zamku Elsinor w Danii b��ka si� cie� Hamleta, na spiek�ych trawach Manczy straszy Don Kichot, to na ganku lwowskim s�ycha�, jak pani Dulska �handryczy si�"! ,(1 T. Boy-�ele�ski (opra�.), M�oda Polska. Wyb�r poezji, Wroc�aw 1947. s. XLVII. 31 I. Maciejewska, Leopold Staff. Lwowski okre* tw�rczo�ci, Warszawa 1965, s. 172-192