- Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
- Podzieliły nas języki: Kerala była dla ludzi mówiących malajalam, jedynym językiem świata o palindromicznej nazwie; w Karnatace trzeba było mówić po kanaryjsku; amputowany...
- Nic w tym dziwnego; mity opowiadały o mnóstwie zwierząt obdarzonych mową i rozumujących na sposób ludzki; było więc rzeczą naturalną, że uczyniono' je bohaterami opowiadań...
- Obywatele Dżahilijji snuli się po coraz bardziej niebezpiecznych ulicach, na których zabójstwo za drobną opłatą było na porządku dziennym, na których gwałcono i rytualnie...
- - A co myślicie o tego rodzaju pchnięciach, wy, znawcy szermierki i mistrzowie szpady? Ogólne przekonanie było, że wszelkie nadzwyczajne pchnięcia są wierutnym...
- Pomieszczenie było typową facjatką, miało ukośny sufit i oferowało zaledwie kilka miejsc, w których człowiek przeciętnego wzrostu mógłby stanąć wyprostowany...
- Związek Radziecki - podobnie jak powojenne Niemcy - stał w obliczu poważnego problemu, jakim było uporanie się z własną przeszłością; jednakże wielu dawnych przywódców...
- Krzysztof wezwany został na tę konfrontację zaraz po zjawieniu się w redakcji, serce mu biło, ręce drżały, szczęściem stary ględził tak długo, że można się było uspokoić...
- Dla starej gwardii stalinowskiej ważne było zarówno osłabienie wrażenia, jakie wywołał referat Chruszczowa, oraz zawężenie kręgu oskarżeń, jak również odcięcie się od...
- Cała nadzieja była na panu Czarnieckim, chociaż ludzie przebąkiwali, że dobry on był w polu, gdzie trzeba było napaść, urwać, stłuc i zaraz się rzucić gdzieindziej, a nie w...
- - Porucznik Chang - zaanonsowała gościa pani Hull, a Chang ukłonił się i uśmiechnął szerzej, niż było trzeba...
Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
Te tendencje obiektywi-styczne w prawie cywilnym są uzasadnione tym, że w przeciwieństwie do prawa karnego podstawowym celem odpowiedzialności cywilnej jest rekompensata szkody poniesionej przez poszkodowanego, a nie oddziaływanie wychowawcze na sprawcę. Dlatego w większym stopniu bierze się pod uwagę osobę poszkodowanego i jego oczekiwania co do zachowań innych członków społeczeństwa - wyrażone właśnie we wspomnianych obiektywnych miernikach staranności. Mimo to nie można zapomnieć o tym, że odpowiedzialność sprawcy z mocy art. 415 KC oparta jest na jego winie. W związku z tym należy dojść do wniosku, że odstępstwo od wzorca należytej staranności w sposób ostateczny nie decyduje jeszcze o niedbalstwie sprawcy szkody. Zawsze jeszcze trzeba ustalić, czy w konkretnych okolicznościach i z uwagi na indywidualne cechy mógł on zachować się w sposób należyty. Tylko wtedy bowiem można postawić mu zarzut nagannej decyzji. Przykład: Nie ponosi winy lekarz dokonujący zabiegu operacyjnego w warunkach urągających regułom zawodowym, ale w sytuacji nagłej, gdy była to jedyna szansa uratowania życia pacjenta; także nauczyciel obciążony nadmierną liczbą dzieci; nieporadmi babcia opiekująca się dziećmi. 489 Formuła generalna deliktu (art. 415 KC) wiąże odpowiedzialność odszkodowawczą z każdą postacią winy, poza wyjątkami w ustawie wskazanymi, które ograniczają tę odpowiedzialność wyłącznie do winy umyślnej (por. np. art. 422 KC). W praktyce społecznej największą doniosłość mają przypadki wyrządzenia szkody z winy nieumyślnej, a więc z niedbalstwa. IV. Współsprawstwo i współodpowiedzialność 490 Szkoda może być wyrządzona nie tylko przez jednego sprawcę, ale także przez kilku działających w porozumieniu (np. gang przestępczy) lub nawet bez porozumienia (np. udział w bójce). W przypadkach takich wszyscy ponoszą odpowiedzialność, i to solidarną (por. art. 441 KC), za wyrządzoną wspólnie szkodę, jeżeli, oczywiście, czyny ich były zawinione (art. 415 KC). Niezależnie od tego art. 422 KC wiąże odpowiedzialność odszkodowaw- 491 czą z następującymi trzema typami zachowań: '' 1) z nakłonieniem do wyrządzenia szkody (podżeganie), 2) z udzielaniem pomocy do jej wyrządzenia (pomocnictwo), 3) ze świadomym skorzystaniem z wyrządzonej drugiemu szkody. 1. Podżeganie i pomocnictwo Dwa pierwsze stany faktyczne, a więc podżeganie i pomocnictwo, można 492 ująć w kategorię szeroko pojętego współsprawstwa. Podżegacz bowiem oddziałuje na sferę motywacyjną bezpośredniego sprawcy, dążąc do wywołania u niego zamiaru lub utwierdzenia go w zamiarze popełnienia czynu niedozwolonego. Z kolei pomocnik wspiera sprawcę intelektualnie (np. przez udzielanie porad) lub fizycznie (przez dokonanie czynu niedozwolonego). Mimo wysuwanych niekiedy co do tej kwestii wątpliwości, należy dojść do wniosku, że zachowania podżegacza i pomocnika zawsze wykazują znamiona winy umyślnej. Jako współsprawcy szkody ponoszą oni wraz ze sprawcą bezpośrednim 493 solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną przez tego ostatniego szkodę, chociażby nawet żadnej nie osiągnęli z tego korzyści (art. 422, 441 KC). Odpowiedzialność ich ograniczona jest jednak tylko do tej szkody, do której powstania nakłaniali lub pomagali. Mogą także ponosić wyłączną odpowiedzialność, jeżeli sprawcy bezpośredniemu nie można winy przypisać (np. Z powodu jego niedojrzałości psychicznej lub niepoczytalności). 2. Skorzystanie ze szkody Natomiast trzeci stan faktyczny wymieniony w art. 442 KC nie da się już 494 ująć w kategorię współsprawstwa. Osoba, która świadomie skorzystała z wy-rządzonej drugiemu szkody, pojawia się bowiem dopiero po wyrządzeniu szkody przez sprawcę. Odpowiada więc ona wyłącznie za czyn własny. Po pewnych wahaniach w doktrynie i judykaturze ustalił się ostatecznie pogląd, Że i ta odpowiedzialność opiera się na winie umyślnej. Biorąc pod uwagę samodzielny charakter tej odpowiedzialności i jej re- 495 presyjną funkcję, należy zająć stanowisko, że wskazana jest szeroka interpretacja zwrotu "wyrządzonej drugiemu szkody". Chodzić tu więc będzie nie tylko O czyny niedozwolone powodujące odpowiedzialność sprawcy, ale ponadto Nb. 491-495 178 Rozdział V. Czyny niedozwolone także o wyrządzenie szkody czynami bezprawnymi, za które bezpośredni sprawca nie ponosi odpowiedzialności (z braku poczytalności). 496 Korzyść, którą odniosła osoba odpowiedzialna, w świetle art