Dlatego na tle z�owieszczego teatru pozor�w szczeg�lnie wyr�nia�a si� tr�jka stosunkowo m�odych ludzi, kt�rzy powoli szli w t�umie, zaj�ci rozmow� nie maj�c� nic wsp�lnego z...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Raston nie nauczy� si� dot�d rosyjskiego, wi�c sens rozmowy pozosta� dla niego nie znany, jednak sam widok tych ludzi m�g� by� mottem do nie napisanego jeszcze artyku�u. Pierwsza sesja nowo wybranej Rady Najwy�szej mia�a si� zacz�� kilka dni przed Nowym Rokiem. Raston musia� niemal zrobi� w WOKS-ie awantur�, by zdoby� akredytacj� na pierwsze uroczyste posiedzenie. Wiedzia�, �e z balkoniku dla prasy zagranicznej zobaczy tylko prezydium, klaszcz�cych z godno�ci� przyw�dc�w i entuzjazm na sali. Zreszt� sta�y korespondent �Timesa� powiedzia� mu, �e nic ciekawego nie b�dzie, poza przyw�dcami klaszcz�cymi z godno�ci� i entuzjazmu delegat�w. Mocno przykr�cono �rub�, my�la� Raston. Nies�usznie nazywaj� niekiedy bolszewik�w �czerwonymi faszystami�, s� twardsi od operetkowych w�oskich szubrawc�w. To raczej mo�na by w nerwach powiedzie� o Mussolinim, �e jest �czarnym bolszewikiem�. Na ca�ym �wiecie jeden tylko cz�owiek dor�wnuje J�zefowi - Adolf Hitler. Dwudziesty wiek wyda� dwie okaza�e formy socjalizmu - klasow� i narodow�. Raston nie odwa�y� si� formu�owa� tych my�li dos�ownie. Z powodu publikacji o re�ymie radzieckim liberalna lewica obwo�a�a go �reakcjonist��. Liberalna lewica, do kt�rej niegdy� sam nale�a�! Zachodnia inteligencja odrzuca rasizm, ale �atwo daje si� nabra� na has�a klasowe. Aluzyjnie, poprzez zestawianie analogicznych cech usi�owa� wykaza�, i� oba re�ymy s� niemal identyczne. Libera�owie, niestety, nie potrafili odczyta� jego przes�ania. Nawet Feuchtwanger, po ucieczce od nazist�w, oklaskuje bolszewik�w. Pozwoli� si� og�upi� �publicznymi procesami�. Co prawda Stalin na razie nie morduje �yd�w, ale nied�ugo dojdzie do tego. Pisarze, z wyj�tkiem nielicznych, nie rozgry�li jeszcze istoty rzeczy, a tymczasem zbli�aj� si� przera�aj�ce wydarzenia. Dwa re�ymy, na razie wrogie, niew�tpliwie zbli�� si� do siebie w nied�ugim czasie. P�niej zaatakuj� Zach�d. Niemiecki przemys� i rosyjskie zasoby - taki cios za�amie cywilizacj� atlantyck�. Na �wiecie powstanie ustr�j bez libera��w lewicowych i prawicowych. S�owem �libera�� czeki�ci i gestapowcy b�d� sobie wyciera� ty�ki. Po kiego diab�a przyjecha�em tu, przecie� wiem wszystko bez pobytu w Moskwie! Po co je�d�� do tego kraju? Co mnie kusi? Nawet kochanki tu nie mam. Kobiety pryskaj� b�yskawicznie, kiedy si� dowiedz�, �e jestem Amerykaninem. Wygl�da na to, �e czystki, egzekucje i �agry wyt�pi�y w tym kraju wszystko, co �yje. Wydaje si�, �e nawet tutejsze drzewa s� zastraszone. Dawniej mo�na by�o pogada� z przechodniem na ulicy, mo�na by�o w pewnym stopniu polega� na t�umaczu. Teraz wszyscy t�umacze WOKS-u s� pod �cis�ym nadzorem Czeka. Zwykli ludzie uwa�aj� t�umaczy za oficer�w Czeka i nie ukrywaj� tego. Jak przet�umaczona zostanie rozmowa i co z tego wyniknie dla rozm�wcy? A ja, pijaczek i le�, w ci�gu tych lat nie nauczy�em si� rosyjskiego. Po co tu przyjecha�em i b��kam si� po ulicach niczym g�uchoniemy, w dodatku nie chodz� samotnie, zawsze z obstaw�... Chyba si� zgubili, bo wyszed�em na woln� przestrze�... Tak my�la� znany na zachodzie komentator polityczny Thowsend Raston, wchodz�c na plac Czerwony, gdzie spacerowa� na pocz�tku naszej opowie�ci z profesorem Ustria�owem, �prze�omowcem�, kt�ry znikn�� bez �ladu, nie spowodowawszy prze�omu. Plac zosta� starannie od�nie�ony, jakby nie by�o dzisiaj �nie�ycy. W przezroczystym granatowym niebie wyra�nie rysowa�y si� wie�e i z�bate mury pod�wietlone reflektorami i ozdobione czerwieni� sztandar�w. Ogromne portrety przyw�dc�w jak zwykle budzi�y w Rastonie surrealistyczne skojarzenia. Na ca�ym placu, pojedynczo i grupami, bez po�piechu szli ludzie. Wszyscy w jednym kierunku - do bramy w wie�y Spasskiej. Dawniej onie�mieleni stali w kolejce do cia�a Lenina, przypomnia� sobie Raston, teraz pod Mauzoleum nie ma nikogo pr�cz warty. O co chodzi? Ach tak, domy�li� si�, id� na sesj�. To s� w�a�nie delegaci, �gospodarze kraju i losu�, jak mu t�umaczono w WOKS-ie. Ludzie mieli weso�e twarze, byli pulchni, ciep�o ubrani, mo�e nawet zbyt ciep�o. Sporo by�o mi�dzy nimi Azjat�w, to oni szli w grupkach. W�r�d wybra�c�w ludu o wygl�dzie wybitnie ludowym Raston ujrza� nagle twarz inteligenck�. By� to m�czyzna w starszym wieku, z br�dk�, w okularach, mia� mi�kki kapelusz i �wietne, stare palto, w r�ku trzyma� lask�. Warto by�oby porozmawia� z tym panem, pomy�la� Raston. By� mo�e, zna j�zyki obce... To by� Borys Nikiticz Grad�w, delegat do Rady Najwy�szej ZSRR z krasnopriesnie�skiego rejonu Moskwy. Id�c na uroczyst� sesj�, kt�ra mia�a si� odby� na Kremlu, wspomina� porann� rozmow� z �on�