Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
Większość z nich cechuje pewien większy lub mniejszy stopień biurokracji9. O stopniu biurokratyzacji organizacji świadczy jej hierarchiczna struktura oraz mniej lub bardziej rozwinięty podział pracy, określony 7 „L'instituć" to, co już istnieje, zostało ustanowione, zalegalizowane. „Pour" n. 33, 1973, s. 97; lub „Ład ustanowiony, wartości, sposoby zorganizowania uznawane są normalne..." Renć Lourau, L'instituant contre institue. Anthropos. 8 Salomon G.M., L'homme morcele, „Connexion", n. 22, 1977, s. 115-128. 9 Weber podkreśla znaczenie reguł i funkcji w strukturach biurokratycznych. Crozier powtarza to za Weberem. Wskazuje na organizację, jako na miejsce dążenia do poszukiwania władzy różnych kategorii osób, wchodzących w jej skład. Le phenomene bureaucratiąue, Seuil, Paryż 1964. Dla socjologów marksistowskich organizacja biurokratyczna jest jedynie systemem przekazywania i wykonywania podstawowych decyzji pochodzących z zewnątrz. 250 Cristina de Robertis w regulaminie. Brak osobistej odpowiedzialności stanowi tu regułę, której skutkiem jest anonimowość. Nieuznawanie możliwości występowania indywidualnych sytuacji bądź raczej sprowadzanie ich do przypadku typowego jest warunkiem jej skuteczności. Przewaga urzędu nad petentem jest we Francji szczególnie silna i pociąga za sobą uzależnienie od sprawującego władzę oraz dystans, którego istnienie stwierdzimy nawet w miejscach przeznaczonych dla petentów oraz w wyznaczonych godzinach przyjęć. Działania pracownika socjalnego wprowadzają zawsze dużo zamieszania, gdyż przychodzi on z przypadkami szczególnymi, które wskazują na to, że instytucja bądź działa źle (np.: popełniła błąd, działa zbyt wolno, zagubiła dokumenty), bądź jej funkcjonowanie jest w danym przypadku niewystarczające (np.: niedostateczne poszanowanie lub całkowity brak poszanowania praw obywatelskich). Pracownik socjalny zwraca się do instytucji o zastosowanie wyjątkowej procedury, kosztownej w wymiarze czasowym i finansowym, kiedy występuje o uchylenie jakiejś decyzji bądź odwołuje się od decyzji. Oczywiście procedury są różne w zależności od wielkości instytucji. Osoba nią kierująca ma oczywiście wpływ na wynik podjętych działań, jednakże nie zawsze jest uchwytna i dostępna. Znajomość formalnych systemów władzy decyzyjnej oraz obiegu informacji ma więc ogromne znaczenie, pod warunkiem, że nie zostały one pozbawione tej właściwości przez równolegle działający system nieformalny; jego rozpoznanie jest o wiele trudniejsze. Działalności instytucji, złożoności stosunków i interesów, jakie w niej zachodzą, towarzyszy zawsze tendencja do autarchii, to znaczy do działania zgodnie z własnymi interesami i przepisami. Oczekiwania instytucji wobec pracowników socjalnych są w niewielkim stopniu zróżnicowane, dotyczą one: pomocy podopiecznym w poprawnym wypełnianiu druków. Pracownicy socjalni natomiast w dużym stopniu kwestionują tę rolę. Uważają bowiem, że urzędy powinny upraszczać swoje wymagania i dysponować odpowiednim personelem w celu informowania petentów; przedstawienie przez pracownika socjalnego argumentacji z punktu widzenia prawnego i zgodnej z normami społecznymi. Przedstawiony przez niego przypadek musi „zasługiwać na uwagę". Pracownik socjalny nie może, tak jak sędzia czy lekarz, nakazywać pewnych wydatków. Jego działania zawsze podlegają kontroli ____Metodyczne działania na poziomie instytucji społecznych 251 społecznej. Musi on uzasadnić swoje działanie, przedstawiając swoją ocenę w wywiadzie społecznym. Pracownicy socjalni postrzegani są przez instytucje jako „rozrzut-nicy" i „krętacze", a więc należy ich kontrolować. Nadany im status B ułatwia sprawowanie tej kontroli10. Wspomnieliśmy już, że przyjęty przez instytucje system działania uwzględnia tylko sytuacje typowe. System ten umacnia jeszcze upowszechnienie informatyki. Pracownik socjalny, w odróżnieniu od instytucji, działa w systemie, na który składają się sytuacje szczególne". Gdyż życie każdej z rodzin jest inne i wyjątkowe