Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
Bardzo często zmieniano dowództwa armii i frontów. Za niepowodzenie na froncie surowo karano (do kary śmierci włącznie). Tępiono maruderów i surowo potępiano fakty oddawania się żołnierzy do niewoli. Z takiego postępowania trudno się było wytłumaczyć. Powołano do życia Główny Zarząd Polityczny z gen. płk L. Z. Mechlisem na czele. Zajmował się on działalnością polityczno-wychowawczą i represyjną. Wojnę uznano za ob- ronną i narodową. Nawiązano do tradycji patriotycznych i rewolucyjnych. Na zapleczu frontu działały Wojskowe Siły Bezpieczeństwa (Smiersz). Zwalczały one defetyzm, dezercję i dywersję. Stalin obawiał się rozsławionej w Europie V kolumny Hitlera. Po- dejrzliwie odnosił się do różnych grup i narodów, szczególnie Polaków, Niemców, Tatarów, Czeczeńców i Ukraińców. Już w latach 1939-1941 znaczną część ludności polskiej deportowano z terenów polskich (przy- frontowych) do Kazachstanu, na Syberię i do innych regionów połóżonych z dala od granicy z Niemcami. Część oficerów i inteligencji osadzono w obozach i stracono wiosną 1940 r. Deportacje ludności polskiej trwały od zimy 1939 r. do wiosny 1941 r. i objęły około 700 tys. osób. Rozstrzelano około 15 tys. osób. W sierpniu 1941 r. z rządem polskim podpisano umo- wę wojskową i zezwolono na utworzenie armii polskiej, ale armii tej nie dano wystarczającej ilości wyżywienia i broni do ćwiczeń. Żądano by nie- przygotowane do walki dywizje szły szybko na front. Deportowano również wielu Litwinów, Łotyszów, Estończyków i Ukraińców. Atak niemiecki procesy te zaostrzył. Objęto nimi również ludność niemiecką zasiedziałą w Rosji od wielu lat. 20 sierpnia deporto- wano Niemców z Półwyspu Krymskiego. Akcją objęto około 35 tys. osób, które osadzono najpierw na Kaukazie w rejonie Ordżonikidze, a nastę- pnie przesunięto do Azji Środkowej i częściowo na Syberię. Spośród 400 tys. Niemców mieszkających na Ukrainie w okresie od lipca do października 1941 r. deportowano (ewakuowano) około 100 tys. męż- czyzn. Znaleźli się oni w Azji Środkowej. We wrześniu 1941 r. deportowa- no 400 tys. niemieckich mieszkańców Powołża, likwidując republikę obwodową. Akcją kierował głośny później Iwan Sierow. Deportowanych osiedlono za Uralem. Z innych rejonów Rosyjskiej Federacyjnej Republiki Rad usunięto ponadto około 80 tys. Niemców. W sumie, w pierwszej turze w 1941 r. deportowano około 530 tys. osób niemieckiego pochodzenia, głównie mężczyzn w wieku od 16 do 60 lat. Deportowano też wielu Ukraińców. Powstanie i rozwój ruchu oporu w Europie Jednocześnie rząd zmienił stosunek do cerkwi prawosławnej: zerwano z propagandą antyreligijną, zezwolono na odprawianie nabożeństw, przy- wrócono działalność niektórych upaństwowionych wcześniej cerkwi. W działalnośei propagandowej nawiązano do rosyjskiej tradycji naro- dowej i słowiańskiej. W przemówieniu na Placu Czerwonym, z okazji ko- lejnej rocznicy rewolucji (7 XI 1941 r. ), Stalin nawiązał do obrony przed niemieckim Drang nach Osten, przypomniał bohaterów narodowych: Ale- ksandra Newskiego, Dymitra Dońskiego, Aleksandra Suworowa, Michai- ła Kutuzowa i in. 7. POWSTANIE I ROZWÓJ RUCHU OPORU W EUROPIE Polityka hitlerowska budziła sprzeciw nie tylko wśród narodów podbitych, ale również wśród samych Niemców. Część niemieckich prze- ciwników Hitlera ograniczała swój sprzeciw do biernej opozycji. Nie po- dejmowała czynnej akcji ze względu na silne poczucie praworządności i obawy przed złamaniem przysięgi na rzecz wodza. Część jednak, mimo oporów moralnych, konspirowała i przechodziła do czynnego oporu. Opo- zycjonistów wyłuskiwało gestapo (Geheime Staatspolizei) i osadzało w obozach. Do obozów koncentracyjnych wysyłano bez sądu również komu- nistów, socjaldemokratów, pacyfistów, Żydów. Część przeciwników reży- mu hitlerowskiego opuściła Niemcy i prowadziła działalność na emigracji w Wielkiej Brytanii, USA, Meksyku, ZSRR i innych krajach. Opozycja emigracyjna działała w rozproszeniu; nie podjęła wspólnej akcji i nie utworzyła rządu emigracyjnego. Kształtująca się od 1938 r. opozycja w wojsku planowała zamachy na Hitlera, ale do 1944 r. żaden nie nabrał większego znaczenia. Szukano wsparcia na forum zewnętrznym, ale nie uzyskano go. W miarę dokonywania nowych podbojów do walki z reżymem hitlero- wskim włączyły się nowe grupy narodowośeiowe: Austriacy, Czesi, Pola- cy, Duńczycy, Norwegowie, Belgowie, Holendrzy, Francuzi, Serbowie, Ro- sjanie. W krajach okupowanych powstały konspiracyjne, cywilne i wojskowe organizacje różnej proweniencji politycznej. Organizacje te przenikały do więzień i obozów koncentracyjnych. Powstawały ich stru- ktury międzynarodowe. Reżym hitlerowski był jednak dobrze zorganizo- wany i cieszył się dużym poparciem społeczeństwa niemieckiego. Walka z nim była bardzo trudna. Ruch oporu organizowało i popierało kilka organizacji międzynarodo- wych. Rząd brytyjski już w 1938 r. , w związku z zajęciem przez Niemcy Austru i Sudetów, powołał w poszczególnych krajach europejskich kon- spiracyjne agentury, niezbędne do prowadzenia działań wywiadowczych i Agresja Niemiec hitlerowskich na ZSRR i jej następstwa dywersyjnych, wychodzących poza ramy wywiadu. Początkowo działały aż trzy konkurujące ze sobą instytucje. Od czasów I wojny światowej w Secret Intelligence Service (Tajna Służba Wywiadowcza) znajdowała się Sekcja D, która zajmowała się sprawami dywersji i sabotażu. Wobec osła- bienia jej aktywności w 1938 r. Ministerstwo Wojny powołało nową Se- kcję D, nie rozwiązując starej. Jednocześnie przy Sztabie Generalnym Ministerstwa Wojny utworzono Sekcję Specjalną (General StaffResearch - GSR), którą przemianowano wkrótce na Military Intelligence Research (MIR). Była to instytucja powołana do studiowania techniki tzw. wojny nieregularnej. Równocześnie utworzono Departament Propagandy (SH), powołany do prowadzenia wojny psychologicznej. Instytucje te brały udział w różnych akcjach w Europie w latach 1938-1940. W lipcu 1940 r. połączono je i utworzono SOE - Special Operation Executive czyli Kie- rownictwo (Zarząd) Akcji Specjalnych. Kierował nim minister Hugh Dal- ton. Organizacja nie podlegała żadnemu resortowi bezpośrednio. Była uzależniona od decyzji Szefów Sztabów Imperialnych