Miota�a zwichrzonymi w�osami czepiaj�cymi si� �usek kolczugi, siek�a nieprzytomnymi b�yskami szpady, ale zwinni Tupajowie Janduya ju� osaczali jej ludzi,...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Kt� z nich my�la�, �e n� by� holenderski, muszkiet hiszpa�ski, a ziemia pod nimi jak �ar, jak brazas, czerwona jak ich sk�ra brazylia�ska. Na grobli Portugalczycy, bez tchu i g�osu w suchych jak wi�r bambusowy gard�ach, machali jeszcze beznadziejnie broni�, p�ka�y wyschni�te wargi i omdlewa�y r�ce. W przera�eniu gubi� si� w�a�ciwy sztych, noga osuwa�a si� po sypkim piachu. A potkn�� si� - znaczy�o da� plecy pod kopyta dragon�w. Padali wi�c na kolana, kozio�kowali po wydmie szarpani przez osty i kolczaste chaszcze. Kopyta koni sz�y naprz�d, piechota na skrzyd�ach naciera�a... Kurz, czerwony jak dym nad paleniskiem, g�stnia� w pa�aj�cym s�o�cu, zakrywa� mia�d�on� armi� Don Louisa. Hrabia Bagnuolo cofa� resztki rozbitych wojsk na ty�y grobli, w ciemny, odwieczny las... W p� godziny oddzia�y holenderskie, oczy�ci�y pole, wp�dzi�y w lasy resztki wojsk hiszpa�skich i stan�y nad rzek�. Ucich�a bitwa, �o�nierz dopad� pluszcz�cej zimnej wody. Arciszewski przeczeka� wiwaty szalej�cego z rado�ci �o�nierza, uformowa� wszystkie oddzia�y nad rzek�. Przywo�a� kapelana obozowego Jana Osterdagh i poleci� mu odm�wi� modlitw�. Gdy ucich� g�os kapelana, Krzysztof powsta� pierwszy z kolan. Nakaza� r�k� cisz�. - Dzi�kuj� wam, �o�nierze. Zwyci�yli�my wroga Holandii i wroga tej nieszcz�snej ziemi. Niech �yj� Ich Pot�gi Stany Holenderskie i wolna od Hiszpan�w Brazylia! Odpowiedzia�o mu tysi�c okrzyk�w. Powt�rzy�o je echo puszczy. Wtedy zn�w uciszy� wrzaw� i podni�s� rapier: - Na chwa�� Brazylii i Stan�w Holenderskich, wszystkie kompanie ognia! Na trzeci dzie� przed wieczorem wojsko Arciszewskiego podesz�o wolnym marszem pod Peripuera, nios�c stu ci�ko rannych i oko�o pi��dziesi�ciu zabitych. Gdy �o�nierze wylegli na brzeg morza, zobaczyli ze zdziwieniem kilkana�cie �agli holenderskich. Niebawem dowiedziano si� od �eglarzy, �e admira�owie hiszpa�scy, ju� pos�yszawszy o kl�sce swoich wojsk i �mierci wodza, zmienili pierwotny zamiar. Zamiast p�yn�� wzd�u� przewidywanego zwyci�skiego szlaku Don Louisa w stron� Recifu, skierowali swe statki na Sao Salvador, by tam da� ochron� niedobitkom hiszpa�sko_portugalskim. Tote� flota holenderska mog�a wp�yn�� bez bitwy na wody pod Peripuera. Admira� Lichthardt powita� salw� z dzia� zwyci�skiego pu�kownika, po czym zabra� na statek zw�oki pad�ych w boju Holendr�w. Za kilka dni mia� jeden z okr�t�w odp�yn�� do brzeg�w Europy z radosn� wie�ci� dla Westindyjskiej Kompanii, z �a�obn� dla rodzin zabitych �o�nierzy. Jedno z ostatnich spocz�o na pok�adzie cia�o Berke Petersa. Wnie�li je dwaj nowo awansowani oficerowie - kapitan Foultons i lekko ranny porucznik Fernandez. Po�o�yli je obok pokrytych glin�, sponiewieranych w bitwie zw�ok Brandesa. Nie inaczej wygl�da� Berke Peters w swych zakurzonych pludrach, w poszarpanych kaftanie upstrzonym p�kami nawbijanych ost�w. Le�a� na wznak z otwartymi oczyma patrz�cymi w gwia�dziste niebo. Na jego martw� twarz nie pada�o dzisiaj �wiat�o gwiazd �wiec�cych nad kramem przy Antonienswaag i nad dachem domu Dory Tieman w rybackiej dzielnicy Amsterdamu. Oczy te by�y tak przera�one i smutne, prawie �ywe, �e Foultons kl�kn�� przy trupie i po�o�y� mu na powiekach dwa du�e pesety. By�o to wszystko, co zdoby� rysownik na wyprawie po brazylijskie z�oto. Rozdzia� XVI Szybki jacht wys�any z Peripuera zawi�z� do Recifu wiadomo�� o zwyci�stwie. Rada Kompanii, nie chc�c zrazu wierzy� w prawdziwo�� meldunku, p�niej nie posiada�a si� z rado�ci. Nawet Stauhouver, kt�ry do niedawna forsowa� z uporem projekt cofania si� wojsk a� pod Recif, odetchn�� z ulg�, pomy�lawszy o nag�ym wzro�cie bezpiecze�stwa swoich magazyn�w. Nie pami�ta� w tej chwili, �e nowe zwyci�stwo pu�kownika psu�o mu inne w stosunku do niego plany, bo wskutek s�awy rosn�cej wok� niezwyci�onego wodza mala�a szansa ograniczenia jego samodzielno�ci. Stauhouver by� jednak zbyt sprytny, by ujawni� niech�� do pu�kownika w chwili, gdy dzi�ki niemu m�g� wstrzyma� po�pieszne i tak kosztowne przerzucanie magazyn�w, nie troska� si� o sw�j dobytek i w�asn� sk�r�. Pierwszy wi�c wyrazi� w imieniu Rady zachwyt nad rozgromieniem wojsk Don Louisa de Roxas, pierwszy poda� projekt urz�dzenia w Recifie tryumfu dla Arciszewskiego. Wyrazi� nawet ch�� udania si� w podr� do Amsterdamu, by z�o�y� raport Radzie Dziewi�tnastu o kl�sce Hiszpa�sko_Portugalskiej. Tryumf zwyci�skiego wodza odby� si� z wielk� parad� na rynku Recifu. Nie by�o zreszt� na brzegu brazylijskim bardziej godnego i pi�kniejszego miejsca dla tak podnios�ej uroczysto�ci. Wyczyszczone, od�wi�tnie odziane roty holenderskie, oddzia�y brazylijskie, murzy�skie i india�skie, przeprawione spod Peripuera na statkach Lichthardta, zesz�y na brzeg Pernambuco w�r�d wiwatuj�cej ludno�ci stolicy. Wita�y je okrzyki rozentuzjazmowanych mieszka�c�w miasta, b�bni�y b�bny i bi�y mo�dzierze. Ze starych, prawie stuletnich wie� ko�cielnych g�rnego miasta Olindy odezwa�y si� dzwony g�osz�ce chwa�� wojsk stoj�cych na o�lepiaj�co bia�ym placu. Wojsko swobodnie uszeregowane zaj�o wielk� przestrze�. Christians, zamykaj�c lewe skrzyd�o, sta� w cieniu podchodz�cego tu lasu kokosowego, a Foultons i Fernandez docierali ze swymi piechurami prawie po brzeg wpadaj�cej do morza rzeki Beberibe. Z ty�u, na wielkiej granatowej toni, pod smug� koralowej rafy, r�wnej, jakby przez in�ynier�w wyci�tej z granitowego bloku, ustawi�y si� �agle Lichthardta. �o�nierz sta� w spiekocie s�o�ca, s�ucha� m�w pochwalnych, strza��w artylerii okr�towej i sam bi� wiwaty z muszkiet�w, bo nikt tu dzi� prochu nie oszcz�dza�