Tego rodzaju post�pek zra�a do poety nie tylko cia�o profesorskie, ale i koleg�w po fachu, albowiem w ka�dym z nas siedzi pryszczaty m�odzik �akn�cy wznios�ej niezborno�ci...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Gdy taka apoteoza pryszczato�ci obejmuje rol� krytyka, brak wznios�o�ci uwa�a� b�dzie za niedbalstwo, rozmam�anie, paplanin�, uwi�d. Cz�owiekowi tego typu nie przyjdzie do g�owy, �e starzej�cy si� poeta ma prawo pisa� gorzej - je�li rzeczywi�cie pisze gorzej; �e nie ma nic bardziej niesmacznego ni� nie licuj�ce z podesz�ym wiekiem "odkrywanie mi�o�ci" i przeszczepy ma�pich gruczo��w. Maj�c do wyboru krzykacza i m�drca, publika zawsze wybierze pierwszego (i to nie dlatego, �e taki wyb�r odzwierciedla jej w�asny sk�ad demograficzny, albo �e poeci maj� "romantyczny" na��g umierania m�odo, lecz z powodu wrodzonej niech�ci naszego gatunku do my�lenia o staro�ci, a tym bardziej o jej konsekwencjach). Smutn� stron� tego kurczowego trzymania si� niedojrza�o�ci jest fakt, �e nie jest to bynajmniej stan permanentny. Ach, gdyby tak by�! Wszystko da�oby si� wtedy wyja�ni� cechuj�cym nasz gatunek l�kiem przed �mierci�. Wszystkie owe " Wiersze wybrane" niezliczonych poet�w by�yby tak niewinne jak obywatele Kirchstetten przemianowuj�cy swoj� "Hinterholz". Gdyby by� to jedynie l�k przed �mierci�, czytelnicy, a szczeg�lnie wra�liwi krytycy powinni by non stop odbiera� sobie �ycie, id�c za przyk�adem swych ukochanych m�odych autor�w. Lecz tak si� przecie� nie dzieje. Prawdziwe t�o naszego gatunkowego lgni�cia do niedojrza�o�ci jest znacznie smutniejsze. Wi��e si� nie z oporami cz�owieka przed wiedz� o �mierci, ale z jego brakiem ch�ci dowiedzenia si� czego� o �yciu. A przecie� niewinno�� to ostatnia rzecz, kt�r� mo�na w spos�b naturalny zachowa�. Oto dlaczego poet�w - zw�aszcza tych, kt�rzy �yli d�ugo - nale�y czyta� w ca�o�ci, nie w wyborach. Pocz�tek ma sens tylko o tyle, o ile istnieje jaki� koniec. Odmiennie ni� prozaicy, poeci opowiadaj� nam swoj� histori� w ca�o�ci: nie tylko w sensie ich autentycznych do�wiadcze� i uczu�, ale i - co dla nas ma najwi�ksz� wag� - w sensie samego j�zyka, ostatecznego doboru s��w. Starzej�cy si� cz�owiek, je�li wci�� utrzymuje pi�ro w r�ce, ma do wyboru pisa� pami�tnik albo prowadzi� dziennik. Z samej natury swojego rzemios�a poeci s� autorami dziennik�w. Dokonuj�, cz�sto wbrew w�asnej woli, najrzetelniejszej rejestracji tego, co si� przydarzy�o (a) ich duszom, podlegaj�cym ju� to rozszerzaniu si�, ju� to - cz�ciej - kurczeniu, (b) ich poczuciu j�zyka, gdy� to w�a�nie poeci w pierwszej kolejno�ci do�wiadczaj� kompromitacji czy dewaluacji s��w. Czy to nam si� podoba czy nie, jeste�my tu po to, aby si� dowiedzie� nie tylko co czas czyni z cz�owiekiem, ale r�wnie� co j�zyk czyni z czasem. A poeci, nie zapominajmy, to ci, dzi�ki kt�rym j�zyk �yje, kt�rzy "zbawiaj� mow�' , Jest to zasada, kt�ra uczy poet� wi�kszej prawo�ci, ni� jest to w stanie uczyni� jakakolwiek wiara. W�a�nie dlatego wiele mo�na zbudowa� na W. H. Audenie. Nie tylko dlatego, �e zmar� w wieku dwakro� starszym ni� Chrystus, i nie tylko z powodu Kierkegaardowskiej , �zasady powt�rzenia� . Auden s�u�y� po prostu niesko�czono�ci wi�kszej ni� ta, z kt�r� si� normalnie liczymy, i by� przekonywuj�cym �wiadectwem jej dost�pno�ci; wi�cej, dzi�ki niemu mo�emy w niej czu� si� jak w domu. Ka�dy ludzki osobnik powinien, skromnie licz�c, zna� co najmniej jednego poet� od deski do deski: je�li nie w charakterze przewodnika przez �wiat, to jako por�wnawczy wzorzec j�zyka. W. H. Auden wypad�by bardzo dobrze w obu tych kategoriach, cho�by z powodu ich podobie�stwa do, odpowiednio, Piek�a i Czy��ca. By� wielkim poet� (jedyna usterka tego zdania to jego czas gramatyczny: natura j�zyka przenosi ludzkie osi�gni�cia na jego polu niezmiennie w czas tera�niejszy), i uwa�am, �e mia�em olbrzymie szcz�cie, mog�c go spotka�. Gdybym go jednak nie spotka� wcale, istnia�aby przecie� rzeczywisto�� jego dzie�a. Powinno si� czu� wdzi�czno�� wobec losu za szans� zetkni�cia si� z t� rzeczywisto�ci�, za obdarzenie tymi darami, tym bardziej bezcennymi, �e nie przeznaczonymi dla nikogo poszczeg�lnego. Mo�na to nazwa� szczodrobliwo�ci� ducha, tyle �e duch potrzebuje cz�owieka, w kt�rym jak promie� m�g�by si� za�ama�. To nie cz�owiek zostaje u�wi�cony tym za�amaniem: to duch ucz�owiecza si� i staje zrozumia�y. To - oraz fakt, �e cz�owieka cechuje ograniczono�� - wystarczy, aby czci� tego poet�. Niezale�nie od powod�w, dla kt�rych przep�yn�� Atlantyk i sta� si� Amerykaninem, skutek by� taki, �e stopi� ze sob� oba idiomy angielszczyzny i zosta� - aby sparafrazowa� jeden z jego wierszy - naszym transatlantyckim Horacym. W ten czy inny spos�b, wszelkie podr�e jakie przedsi�wzi��- poprzez l�dy, jaskinie psychiki, doktryny, wiary - s�u�y�y nie tyle udoskonaleniu jego racji ile rozszerzeniu dykcji. Je�li poezja by�a kiedykolwiek dla niego spraw� ambicji, to �y� dostatecznie d�ugo, aby sta�a si� dla niego po prostu sposobem istnienia. St�d jego autonomia, zdrowie umys�owe, r�wnowaga, ironia, dystans - s�owem: m�dro��. Na czymkolwiek to polega, czytanie go jest jedn� z nielicznych dost�pnych metod (je�li nie jedyn�), aby poczu� .si� przyzwoitym cz�owiekiem. Nie wiem co prawda, czy by�o to jego celem. Po raz ostatni widzia�em go w lipcu roku 1973, na kolacji w londy�skim mieszkaniu Stephena Spendera. Wystan siedzia� przy stole z papierosem w prawej d�oni i kielichem w lewej, rozprawiaj�c na temat �ososia na zimno. Poniewa� krzes�o by�o za niskie, pani domu usadzi�a go na dwu wymi�toszonych tomach "Oxford English Dictionary", najwi�kszego s�ownika j�zyka angiel- skiego. Pomy�la�em wtedy, �e widz� jedynego cz�owieka, kt�ry ma prawo na tych tomach zasiada�