Dobrobyt Troi znalaz� w ten i i i spos�b kres nie mniej nag�y ni� �wietno�� pa�stwa Hetyt�w...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Tabliczki pokryte myke�skim pismem linearnym, znalezione w spalo- nyeh ruinach Myken i Pylos, pochodz� prawdopodobnie z lat poprzedza-^ j�cych bezpo�rednio upadek Troi. Chocia� wi�cej ni� po�owa s��w odczy-^ tanych dotychczas to imiona os�b, ani jedno z nich nie jest imieniem bohater�w znanych Homerowi. Nawet w Pylos nie ma �ladu Neleusa ani r Nestora. Natomiast zg�oski odczytywane jako pu-ro i identyfikowane jako "Pylos" wyst�puj� tam cz�sto na tabliczkach. Budzi jednak zastanowienie �e nazwa 1co-no-so pojawia si� na tabliczkach z Knossos do�� rzadko ^ , a zatem i wyst�powanie nazwy "Pylos" by�oby bardziej zrozumia�e, gdy by odnosi�a si� ona do jakiego� innego miejsca ni� pa�ac z Ano-Englian�s, kt�ry archeolodzy identyfikuj� z pa�acem Nestora. Z tabliczek dowiadu- jemy si� o magazynach broni, o op�atach i daninach, kt�re placili poddani a i �yj�cy w spo�ecze�stwie wykazuj�cym pewne cechy feudalne, o wielkiej liczbie niewolnic, a tak�e o daleko pasuni�tej specjalizacji w�r�d kr�lew- skiego otoczenia. Ofiary sk�ada si� bogom: Zeusowi, Herze, Posejdonowi, Hermesowi i Atenie Potnia. Wo�y u�ywane do orki nosz� imiona takie jak " Ciemny", a trzydziestu wio�larzy wyrusza na jak�� wypraw�, by� mo�e do Pleuron w Etolii. Wszystko to zgadza si� z obrazem spo�ecze�stwa Rs�s. 10 Niekt�re znaki ob w poematach Homera, kt�rych tematem jest wojna troja�ska i powr�t minojskiego (A) i myke�skie bohater�w. A skoro w Tarsie znale�li�my skorupy miejscowej ceramiki :inearnego A w rozwoju opatrzone napisami zapewne w myke�skim pi�mie linearnym, blisko st�d dycki (Ch) pochodz� z alfa ju� do Licji, gdzie mieszka� kr�l, kt�ry -jak m�wi Homer -otrzyma� z Grecji wiadomo�� wyra�on� znakami wydrapanymi na tabliczce. Jednak�e posiadane przez nas tabliczki s� jedynie spisami r�nych przedmiot�w, spo- rz�dzonymi w Pylos i Mykenach. Rejestruj� one wp�ywy i ubytki w sk�a- dach i nie mo�na si� spodziewa�, �e oka�� si� r�wnie wa�ne jak dokumenty egipskie i hetyckie, je�li chodzi o wiadomo�ci dotycz�ce takich wydarze� o znaczeniu mi�dzynarodowym, jak wojna troja�ska lub ruchy lud�w.l5 4. JF. ZYK I TRADYCJE �WIATA MYKE�SKIEGO Z rozmieszczenia dialekt�w greckich w okresie klasycznym (rys. 11) mo�na wysnu� pewne wnioski o stosunkach panuj�cych w �wiecie myke�- skim. W okresie, gdy miasta myke�skie uleg�y zburzel iu, �rodkow� Grecj� i Peloponez zala�y ludy m�wi�ce dialektami doryckimi. Jednak pewne enklawy wcze�niejszych dialekt�w dotrwa�y do okresu klasycznego i te pozwalaj� nam odtworzy� sytuacj�, jaka musia�a istnie� przed najaz- dem Dor�w. Dialekt eolski zachowa� si� w cz�ci Tessalii i w cz�ci Beocji. Jest wi�c prawdopodobne, �e mieszka�cy �rodkowej Grecji, od Tessalii do Beocji, w okresie p�nej epoki br�zu m�wili dialektem eolskim, zanim przyby�y tam ludy m�wi�ce po dorycku. Przypuszczenie to potwierdzaj� Herodot i Tukidydes, kt�rzy pisz�, �e Tessalia i Beocja by�y pierwotnie "eolskie". ' 7, Eolskie" by�y r�wnie� pocz�tkowo Korynt i cz�� Etolii -wed�ug Tuki-"'. dydesa, a Eubeja -wed�ug Strabona.is Dialekt arkadyjski przetrwa� w centrum Peloponezu, a formy arkadyj-, skie znajdujemy r�wnie� w dialektach Elidy i po�udniowo-wschodniej La-. konii. Mo�emy wi�c wnioskowa�, �e mieszka�cy Peloponezu z p�nego ckresu epoki br�zu byli, przynajmniej cz�ciowo, lud�mi m�wi�cymi po '. arkadyjsku, zanim przyby�y tu plemiona doryckie. Ponadto na Cyprze pas�ugiwano si� pewn� odmian� dialektu arkadyjskiego, a zatem wysp� '.., musiano zasiedli� w�wczas, gdy na wybrze�u kontynentu panowa� jeszcze ten dialekt. Mog�o to mie� miejsce tylko w epoce br�zu, a odpowiednim momentem, jak w kazuj� na to �wiadectwa archeologiczne, jest p�ny okres tej epoki -oko�o r. 1350. W tym wi�c czasie arkadyjski by� dialek- tem odr�bnym i dojrza�ym. Dlatego te� jest bardzo prawdopodobne, �e cz�� wschodniego Peloponezu (przynajmniej krainy le��ce na po�udnie od "eolskiej" Koryntii) by�a w XIV wieku obszarem zamieszka�ym przez ludzi m�wi�cych po arkadyjsku. Fakt, �e dialekty achajskie rozpad�y si� na e�lski i arkadyjski, nasuwa przypuszczenie, �e dwie grupy plemion achajskich osiedli�y si� na terenach geograficznie zupe�nie oddzielnych, utrzymywa�y jednak ze sob� pewn� l�czno�� w ci�gu znacznego okresu czasu. W�a�ciwe warunki dla tego po- M E P I R ; 96!-::... 9 THES P AO flIi.1 IW A N l LEUHAS s,,w.,. o ITAtt p _ RF.F \I.LENlA I ZAhYNTHOS ; v' , JO�SK7E L'OLSKlF. -,4RKADYJSKI' DO�)'CKlF. P�E:1'OC.\ 0-Z ,1 Rys. 11 dzia�u dialekt�w wyst�pi�y r�wnie� w p�nej epoce br�zu. W tym czasi dwa g��wne o�rodki kultury myke�skiej le�a�y: jeden w Beocji m�wi�cej po eolsku, a drugi w Argolidzie, kt�ra cz�ciowo sama m�wi�a dialektem arkadyjskim, a poza tym s�siadowa�a z terenami, gdzie ten�e dialekt by� w u�yciu. Dialekty te mog�y by� w�wczas bli�sze sobie ni� p�niej, r�- ni�y si� jednak, jak to wynika z faktu, �e jeszcze w okresie klasycznym w Pamfilii m�wiono mieszanym dialektem eolsko-arkadyjskim. �wiadec- twa archeologiczne z Mersin i Tarsu w Cylicji nasuwaj� przypuszczenie, �e kontakty myke�skie z poludniowym wybrze�em Azji Mniejszej zosta�y nawi�zane oko�o r. 1230. Koloni�ci przybyli by� mo�e z obszar�w, gdzie pos�ugiwano si� obu dialektami: eolskim i arkadyjskim, na przyk�ad z pa�- stwa Myken, kt�re obejmowalo m�wi�c� po eolsku Korynti� i prawdopo- dobnie obszary z dialektem arkadyjskim. Znamienne jest,. �e po�owa my- ke�skiej ceramiki spichlerzowej w Tarsie byla prawdopodobnie sprowa- dzcma z Argolidy. Kiedy zestawimy te wnioski ze �wiadectwami archeologicznymi, wy�ania si� obraz nast�puj�cy. Pierwsze plemiona greckie osiad�y w Macedonii, Tessalii i Epirze po r. 2500 i na tych terenach wykszta�ci�y si� r�ne dia- lekty. Plemiona greckie, kt�re po r. 1900 przysz�y jako pierwsze do Beo- cji, Koryntii i Argolidy, m�wily prawdopodobnie po jo�sku. G��wna za� fala lud�w helle�skich, kt�ra wtargn�a do Grecji pod koniec �redniej epoki br�zu, pos�ugiwa�a si� dialektami grupy achajskiej