Efekt geomagnetyczny: Po kilku minutach od wybuchu zacz�a si� burza magnetyczna, kt�ra trwa�a przesz�o 4 godziny...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Takie zjawiska obserwuje si� w atmosferze i magnetosferze Ziemi po wysoko�ciowych eksplozjach urz�dze� j�drowych!... Tunguski wybuch spowodowa� jaskrawo odcinaj�ce si� od reszty przebiegunowanie i namagnesowanie si� gleby w promieniu 30 km od epicentrum eksplozji. To tak, jakby w tym rejonie wektor namagnesowania zmieni� si� z p�nocno-po�udniowego na po�udniowo-p�nocny lub znika� w og�le! Co mo�e spowodowa� takie anomalie magnetyczne, tego nie wie nikt do dnia dzisiejszego!!!... W problemie TM wyst�puj� jeszcze dwa najwa�niejsze pytania: Jak to si� sta�o? oraz: Co to by�o? Na pytanie pierwsze mo�na odpowiedzie� mniej-wi�cej bazuj�c na zebranych i udokumentowanych wcze�niej faktach i materia�ach, ale odpowied� na pytanie drugie nie jest �atwa. Aby na nie odpowiedzie�, nale�y zapozna� si� z wieloma hipotezami, wersjami i propozycjami, co jest tematem kolejnego rozdzia�u. 3. HIPOTEZY, INFORMACJE, PROPOZYCJE. 3.1. Po z�otym jubileuszu M�wi si� nierzadko, �e o naturze i pochodzeniu TM sformu�owano ju� ponad setk� hipotez. W rzeczywisto�ci nigdy tych stu hipotez nie by�o, poniewa� nie wolno podnosi� do rangi hipotezy naukowej jakich� fantastycznych propozycji czy wr�cz roje� zwi�zanych z TKC, a kt�re nie s� potwierdzone w jaki� spos�b faktami, i nie ma �adnych mo�liwo�ci ich zweryfikowania. W tym przypadku mo�na m�wi� tylko o kilku - nie wi�cej ni� trzech - hipotezach o pochodzeniu TM, z kt�rych ka�da ma kilka wariant�w, za� ca�a reszta to jedynie wersje i niesprawdzalne idee. Problem le�y w tym, �e naukowa hipoteza - jak uwa�aj� uczeni - powinna odpowiada� dw�m skrajnym kryteriom: 10 - nie sprzeciwia si� faktom i prawom wiedzy wsp�czesnej, i 20 - dopuszcza powtarzalno�� danego zjawiska i jego pe�nej kontroli. Z wszystkich dotychczasowych hipotez, kt�re b�dziemy detalicznie rozpatrywa� w dalszej cz�ci tej pracy, tylko niekt�re pretenduj� do miana pe�noprawnych teorii. Reszta, niestety, nie. Tym niemniej, w dalszym ci�gu tego tekstu b�d� u�ywa� termin�w �hipoteza� czy �teoria� w stosunku do pozosta�ych. Rozpatrywanie historii bada� TM b�dziemy dokonywali w perspektywie czasowej. Zaczniemy od 50-lecia tunguskiej katastrofy. Chc�c zaintrygowa� Czytelnik�w, popularyzatorzy problematyki tunguskiej k�adli akcent na zawartych w niej niejasno�ciach. Czytelnik z tego odnosi� wra�enie, �e pomimo uporczywych wysi�k�w w ci�gu 50 lat bada� jeszcze niczego pewnego nie uda�o si� ustali�. Tak nie jest, bo opieraj�c si� na zebranym materiale mo�na �mia�o nakre�li� obraz fizykalnego mechanizmu tunguskiej eksplozji i orzec o jego np. meteorytowym pochodzeniu i naturze. Nale�y przy tym skonstatowa�, �e w przedwojennych i powojennych latach ten pogl�d nie straci� na aktualno�ci. S�dzono, �e TKC by�o ogromnym �elaznym czy kamiennym meteorytem, kt�ry spad� na powierzchni� Ziemi w postaci jednej czy kilku bry�. Taki pogl�d utrzymywa� si� a� do 1958 roku, chocia� ju� ekspedycje Kulika wykaza�y niew�a�ciwo�� tego punktu widzenia. Zgodnie z t� hipotez�, w epicentrum tego wybuchu powinien znajdowa� si� astroblem, kt�rego - jak wiadomo - nie uda�o si� odnale��... Badania lat 1958-1959 pozwoli�y doj�� do wniosku: wybuch nast�pi� nie na Ziemi, ale w jej atmosferze. W 1962 roku w czasie ekspedycji F�orie�skiego (AN ZSRR) i Plechanowa (KSE) sta�o si� oczywistym, �e krateru poimpaktowego nie ma. Udowodniono zatem, �e wybuch mia� miejsce 5 - 7 km nad tajg�, co nijak nie wi�za�o si� z jego meteorytowym pochodzeniem. Wydawa�oby si� zatem, �e hipoteza meteorytowa odnios�a kompletne fiasko, ale... nie spieszmy si�. Powr�cimy jeszcze do tego w tej pracy. Po�r�d rozlicznych hipotez o naturze TM najbardziej wiarygodna jest hipoteza o jego kometarnym pochodzeniu, kt�r� po raz pierwszy sformu�owa� w 1934 roku angielski meteorytolog dr F. Whipple, a za nim prof. I. Astapowicz z ZSRR. Jednak�e, kiedy zapoznamy si� z ksi��k� ameryka�skiego astronoma H. Shapleya pt. �Od atomu do mlecznych dr�g� (1930), to znajdziemy w niej udowodnienie tego, �e w 1908 roku Ziemia zderzy�a si� z komet� P/Pons-Winneckego28. Przypuszczenie o kolizji z komet� P/Ponsa-Winneckego wysun�� Kulik jeszcze w 1926 roku, ale hipoteza ta nie potwierdzi�a si� i pierwszy badacz TF zdystansowa� si� do niej. W latach 1961-1964 kometarn� hipotez� odkurzy� i u�ci�li� prof. W. Fiesienkow twierdz�c, �e w tunguskiej tajdze eksplodowa�a niedu�a kometa, kt�ra z ogromna pr�dko�ci� wesz�a w g�ste warstwy ziemskiej atmosfery. Wchodz�c z przes�anek Fiesienkowa, znany gazodynamik dr K. Staniukowicz i doc. W. Szalimow rozpracowali schemat termicznej eksplozji lodowego j�dra komety. Oni zinterpretowali wybuch, jako rezultat roztapiania i parowania kometarnego lodu, co doskonale wyja�ni�o brak astroblemu i wi�kszych od�amk�w TKC.29 Patrz�c z punktu widzenia kometarnej hipotezy, Fiesienkow wyja�ni� tak�e nocne �wiecenie nieba w lipcu 1908 roku. Mog�o by� ono spowodowane rozpyleniem w atmosferze ogona (warkocza) komety, kt�rego cz�stki odchyla�y si� ku zachodowi pod wp�ywem wiatru s�onecznego. Prawda, i w tym wypadku nie uda�o si� wyja�ni� wszystkich efekt�w fizycznych, ot, np. fizyczny mechanizm wybuchu nie zosta� wyja�niony do ko�ca. W�a�nie dlatego spr�bowano obja�ni� natur� TM z nietradycyjnych pozycji, najpierw w literaturze popularnej, a potem w naukowej. I tak np. znany geofizyk dr A