Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus) pochodzi z kraj�w �r�dziemnomorskich i cz�sto jest uprawiany w po�udniowej i po�udniowo-zachodniej Europie (w Polsce tylko w...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Zawiera gorycz cynaryn�, liczne enzymy, garbniki i prowitamin� A. Jest dobrym �rodkiem przy schorzeniach w�troby i uk�adu ��ciowego, wzmaga wydzielanie moczu i dzia�a wspomagaj�co przy leczeniu cukrzycy. Nasturcja 263 0 Dziki gatunek karczoch hiszpa�ski (Cyna-ra cardunculus) ma podobne dzia�anie [opis ro�liny na str. 138). Sza�wia lekarska (Salvia officinalis) zawiera olejek eteryczny z tujonem, cyneolem, kamfor� i goryczami, poza tym garbniki. Jest ona w krajach �r�dziemnomorskich rodzim� ro�lin� dzik�. Wydatnie hamuje wydzielanie potu, np. przy niedomaga-niach tarczycy albo w okresie przekwita-nia, ma r�wnie� w�a�ciwo�ci estrogenne (powoduje tworzenie folikuliny) i pomaga przy zbyt s�abej, nieregularnej lub bolesnej miesi�czce. Sza�wia jest wypr�bowanym �rodkiem do p�ukania ust i gard�a przy zapaleniach b�ony �luzowej jamy ustnej i gard�a. Z 2 LH li�ci przyrz�dza si� zimn� nalewk�; w aptece mo�na dosta� p�ynny ekstrakt (dawka 30-50 kr) i olejek eteryczny (dawka 3-5 kr). Sza�wia ��kowa (Salvia pratensis) ro�nie dziko r�wnie� w Europie �rodkowej. Mo�e by� u�ywana zast�pczo, ale jej dzia�anie jest znacznie s�absze (patrz str. 122). Ro�liny lecznicze z ca�ego �wiata W przyrodolecznictwie stosuje si� - obok opisanych w tym tomie europejskich ro�lin leczniczych - wiele gatunk�w pochodz�cych z innych kontynent�w. Dla uzupe�nienia naszego opracowania wymieniamy tu kilka �obcych" ro�lin, kt�re znane s� r�wnie� u nas, a nawet sta�y si� popularne. M�czennica (Passiflora incarnata) zawiera m.in. alkaloid, kt�ry dzia�a rozkurczowo, lekko przeciwb�lowo i nasennie. Stosowana jest ch�tnie w stanach niepokoju nerwowego, r�wnie� w okresie prze-kwitania. Z ziela bierze si� 1 LH jako zimn� nalewk� albo za�ywa homeopatyczn� esencj� (10-20 kr 3-5 razy dziennie). Mat� (llex paraguaiensis), pochodzi z Brazylii, stosowana r�wnie� jako namiastka herbaty lub kawy; zawiera kofein� 264 i wywo�uje kr�tkotrwa�e podniecenie (1 LH jako napar). Orzech Cola (Cola vera albo acuminata) nale�y do tej samej grupy, poniewa� tak�e zawiera kofein�, poza tym teobromin� i dlatego dzia�a pobudzaj�co przy wyczerpaniu, os�abieniu kr��enia i po chorobach. Z p�ynnego ekstraktu za�ywa si� jako dawk� 20-30 kropli. Kora chinowa (Cinchona succiruba) uchodzi za �rodek og�lnie regeneruj�cy po chorobach, porodach, utracie krwi; pobudza �o��dek i obni�a gor�czk�. Kor� (1/2 LH na 1/4 I) gotuje si� 5 minut na ma�ym ogniu. W aptece dost�pnych jest r�wnie� wiele preparat�w, jak: tinktura chinowa (20 kr jako dawka), p�ynny ekstrakt (20 kr), syrop (po �y�eczce herbacianej) lub wino chinowe (po kieliszku likierowym). Korze� �e�-sze� (Panax gin-seng) sta� si� bardzo s�awny. Stosuje si� tylko surowce najwy�szej jako�ci (korea�skie) jako skuteczny �rodek wzmacniaj�cy i regeneruj�cy. Lukrecja g�adka (Glycyrrhiza glabra), jej korze� zawiera m.in. kwas glicyryzynowy, cukier i �ywice. Bywa ch�tnie stosowana do poprawy smaku mieszanek zio�owych, ponadto dzia�a ochronnie na b�on� �luzow� �o��dka i jelit, np. przy wrzodach �o��dka. Rozpuszcza �luz przy nie�ycie oskrzeli. Zagotowuje si� kr�tko 1 LH lukrecji albo za�ywa oczyszczony sok (1/2 LH 2 razy dziennie przed jedzeniem) lub gotowe sztabki lukrecjowe. Nie powinno si� za�ywa� lukrecji d�u�ej ni� przez tydzie�, w przeciwnym razie mog� wyst�pi� obrz�ki twarzy, r�k i n�g. Li�cie haronga (z krzewiastego drzewka Haronga madagascariensis z Madagaskaru) sta�y si� znane jako �rodek dzia�aj�cy na trzustk� przy og�lnym os�abieniu fermentacji ze wzd�ciami i biegunkami. Dzia�alno�� trzustki s�abnie zwykle stopniowo po pi��dziesi�tym roku �ycia; ha- Po lewej: li�� i kwiaty sza�wii lekarskiej ronga i podobne surowce ro�linne stanowi� biologiczn� alternatyw� dla za�ywanie enzym�w (czysta substytucja). Li�cie s� rzadko stosowane; u�ywa si� raczej gotowych preparaty�w albo esencji homeopatycznych. Kora drzewa jambul (Syzygium jambola-num) z po�udniowo-wschodniej Azji uwa�ana jest za �rodek pomocniczy przy cukrzycy starczej. Stosuje si� kor� (1 LH zimnej nalewki), p�ynny ekstrakt (20 kr) albo esencj�. R�wnie� poterium (Poterium spinosum) zawiera glukokininy, kt�re wp�ywaj� na poziom cukru we krwi. Jest oczywiste, �e z przepisanej przez lekarza insuliny nie wolno rezygnowa� na w�asn� r�k�. (20 kr esencji przed jedzeniem). Wschodnioazjatycki mi�orz�b dwuklapowy (Ginkgo bi/oba) jest wypr�bowanym �rodkiem do poprawienia kr��enia t�tniczego i dlatego ma zastosowanie przy skurczu naczy� w nogach (Claudicatio intermit-tens), �nodze palacza", przy uszkodzeniach naczy� z powodu cukrzycy (cz�sto po��czone z niebezpiecze�stwem chronicznych wrzod�w goleni), tak�e przy zaburzeniach ukrwienia g�owy spowodowanych zwapnieniem naczy� w podesz�ym wieku. Rzadko u�ywa si� li�ci, raczej si�ga si� do esencji lub gotowych preparat�w. Oczar wirginijski (Hamamelis virginiana) zawiera oko�o 0,5% olejk�w eterycznych, 3% hamamelitaniny, garbnik glikozydo-wy, cholin� i woski. Oczar by� u�ywany ju� przez Indian jako �rodek lecz�cy rany