Manifestacji, strajk�w, star� z policj� nie roz�adowa�o ust�pstwo rz�du na rzecz starego postulatu robotnik�w: ustawa o 8-godzinnym dniu pracy z kwietnia 1919 r...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Gdy zim� 1919 r. Francja wzi�a udzia� w interwencji 14 pa�stw przeciw pa�stwu radziec- kiemu, okaza�o si�, i� nie mo�na liczy� na postaw� francuskich jednostek bojowych. W kwietniu wielki bunt marynarzy (przewodzi� mu oficer Andre Marty) zmusi� rz�d do wycofania floty z Morza Czarnego. W kraju pro- testy przeciw interwencji w Rosji Radzieckiej po��czy�y proletariat i wy- bitnych intelektualist�w (Anatol France, Henri Barbusse, Albert Mathiez, Pawe� Langevin#i wielu in.). W tej napi�tej atmosferze bur�uazyjny rz�d toczy� jednocze�nie za�arte spory z sojusznikami o podzia� wojennego �upu. TRAKTAT WERSALSKI. SUKCESY PRAWICY 18 I 1919 r. zacz�a si� w Pary�u konferencja pokojowa pod prezy- dencj� Clemenceau; g��wn� rol� odgrywali reprezentanci Francji (pr�cz Clemenceau - Tardieu i Foch), Anglii (premier Lloyd George) i USA (prezydent Wilson, autor s�ynnych 14 punkt�w, kt�re w styczniu 1918 r. okre�li�y nader og�lnikowo cele wojenne koalicji). Konferencja ujawni�a znaczne sprzeczno�ci interes�w mi�dzy sojusznikami i pot�ny strach mi�- dzynarodowej bur�uazji przed rewolucj�. Trwa�y ruchy rewolucyjne w Niem- czech (m. in. Bawarska Republika Rad, obalona w maju 1919 r.), na W�- grzech (gdzie Republika Rad przetrwa�a do sierpnia), w Polsce, w S�owacji. A przede wszystkim istnia�a Rosja Radziecka, kt�rej nie dopuszczono do sto�u obrad, licz�c, i� si� szybko za�amie. Francuzi nie chcieli widzie� w Rosji Radzieckiej przeciwwagi dla niemieckiego militaryzmu i rewan�yzmu ; 644 t� pr�ni� pragn�li wype�ni� powi�zaniami z nowymi pa�stwami na Wscho- dzie, a zw�aszcza z Polsk�. Jednocze�nie tym energiczniej zabiegali o roz- brojenie Niemiec i o to, by "Niemcy zap�aci�y". Anglia, popierana przez USA, nie chcia�a jednak ani zbytniego os�abienia Niemiec, w obawie, i� popchnie to Niemc�w w stron� komunizmu, ani zbytniego umacniania roli Francji na kontynencie. Tradycyjna angielska polityka r�wnowa�enia si� w Europie znowu zacz�a dzia�a�, uderzaj�c rykoszetem m. in. w Pol- sk� jako wa�nego sojusznika Francji. Francuzi domagali si� nie tylko Alzacji i Lotaryngii, co by�o bezsporne, ale i Nadrenii. Opanowanie lewego brzegu Renu by�oby zaspokojeniem ambicji nacjonalistycznych i zarazem interes�w wielkiego kapita�u. Odzys- kanie bowiem Lotaryngii zwi�ksza�o potencja� metalurgii francuskiej, ale jednocze�nie wzrasta� wskutek tego deficyt w�gla (zw�aszcza koksuj�cego). St�d zainteresowanie dla nadre�skich kopalni Saary i Ruhry. Ostatecznie Francuzi sk�onni byli zgodzi� si� na utworzenie w Nadrenii odr�bnego pa�stewka pod ich wp�ywem. Nic z tego nie wysz�o; nie uda�o si� te� Francuzom za�atwi� kwestii odszkodowa�, kt�rych wysoko�� i warunki mia�y by� okre�lone osobno. Tak�e polskie roszczenia #wobec Niemc�w, popierane przez Francj�, nie zosta�y zaspokojone. Niemieckie szanta�e gro�b� bolszewizmu i naciski anglosaskie sk�oni�y Francj� do zgody na traktat wersalski (28 VI 1919 r.), daleki od wyobra�e� francuskich o trwa- �ym pokoju i gwarancjach bezpiecze�stwa. Nadrenia zosta�a podzielona na 3 strefy, kt�re przez okres 5, 10 i 15 lat mia�y by� okupowane przez wojska sprzymierzonych (Anglicy, Belgowie, Francuzi i Amerykanie). W Saarze, granicz�cej z Francj�, po up�ywie 15 lat odby� si� mia� ple- biscyt; na razie poddano j� administracji komisji Ligi Narod�w, a Fran- cja uzyska�a zarz�d saarskich kopalni w�gla. Niemcy musia�y zredukowa� armi� do 1C0 tys. ochotnik�w, zrezygnowa� z lotnictwa wojskowego, marynarki i ci�kiej broni l�dowej, a tak�e zgodzi� si� na demilitaryzacj� 50-kilometrowej strefy na prawym brzegu Renu. Francja odzyska�a AI- zacj� i Lotaryngi�, otrzyma�a jako mandat Ligi Narod�w poniemieckie kolonie Kamerun i Togo (a osobno, z rozpadu imperium tureckiego, Syri� i Liban). Co do niemieckich reparacji wojennych - kt�rych gwa- rancj� by�a okupacja Nadrenii - mi�dzynarodowa komisja, przewidzia- na w traktacie wersalskim, przyzna�a Francji w 1920 r. 52o/# ca�ej sumy. Ostatecznie jednak traktat pokojowy nie by� na miar� francuskich ocze- kiwa�. Niemcy, os�abione militarnie i terytorialnie, pozosta�y pot�g� ekonomiczn� i demograficzn�, a panuj�ce w tym kraju nastroje nacjona- lizmu i rewan�u budzi�y niepok�j Francji ju� na samym pocz�tku funkcjo- nowania systemu wersalskiego. Prawda, �e Anglia i USA da�y Francji 645 gwarancje pe�nej pomocy w wypadku nowego zagro�enia ze strony Nie- miec; �e traktat wersalski stworzy� Lig� Narod�w (wedle pomys�u pre- zydenta Wilsona) jako migdzynarodowy system pokojowego rozstrzyga- nia spor�w. Ale ju� w listopadzie 1919 r. na tle rozgrywek przedwybor- czych w Senacie ameryka�skim zwyci�y�y nastroje izolowania si� od europejskich k�opot�w. Senat odm�wi� ameryka�skiego akceptu dla tra- ktatu wersalskiego, co za�ama�o gwarancje Anglosas�w dla Francji i po wa�nie os�abi�o warto�� Ligi Narod�w, w kt�rej nie by�o Amerykan�w. W tym samym listopadzie 1919 r. odby�y si� we Francji wybory par- lamentarne. Dwa elementy dominowa�y nad sytuacj� polityczn�: przy p�yw nacjonalizmu po zwyci�stwie, eksploatowany przez prawic�, i na- rastanie nastroj�w rewolucyjnych w�r�d mas robotniczych. Co prawda wi�kszo�� aktywu SFIO sprzeciwi�a si� wiosn� 1919 r. akcesowi do III Mi�dzynarod�wki Komunistycznej, utworzonej w�a�nie w Moskwie. Kie- rownictwa partii i CGT by�y ci�gle pod wp�ywem oportunist�w. Niemniej nurt rewolucyjny w�r�d proletariatu narasta�: jego zwyci�stwem by�o ewa- kuowanie francuskiego korpusu ekspedycyjnego z Rosji. 1 maja 1919 r. sta� si� wielkim dniem bojowej gotowo�ci klasy robotniczej: w Pary�u manifestowa�o p� miliona ludzi, by�y starcia z policj�