Na podstawie prostych czynno�ci sensorycznych kszta�tuj� si� bardziej z�o�one struktury percepcyjne i reprezentacje wyobra�eniowe �wiata realnego (D...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

B. Hebb, 1981�). Te wczesne do�wiadczenia sensoryczne, uwarunkowane kulturowo, odgrywaj� zapewne rol� pierwowzor�w formuj�cych przebieg proces�w percepcyjnych i ich bardziej z�o�one struktury. Te za�, raz ukszta�towane, staj� si� wewn�trznymi schematami aktywno�ci percepcyjnej danej jednostki. Sprawia to, i� gromadzony przez jednostk� zas�b do�wiadcze� percepcyjnych (wzrokowych, s�uchowych itp.) wraz z towarzysz�cymi im prze�yciami emocjonalno-warto�ciuj�cymi czyni j� wra�liw� na takie a nie inne uk�ady bod�c�w, w�a�ciwe dla danych konwencji kulturowych, oraz zdoln� do ich rozpoznania, r�nicowania i odczytywania przenoszonych przez nie znacze�. Zawiera si� w tym ukierunkowanie selektywne (w sensie zar�wno selekcji pozytywnej jak i negatywnej) czynno�ci i preferencji w sferze percepcyjnej, a na wy�szym poziomie preferencji w sferze kultury artystycznej. Ukszta�towane pod wp�ywem kultury nawyki percepcyjne zwi�kszaj�c wra�liwo�� na pewne typy stymulacji sensorycznej (np. na pewien typ muzyki) utrudniaj� zarazem odbi�r i prze�ywanie satysfakcji w kontakcie z innymi jej rodzajami, w�a�ciwymi dla odmiennych od rodzimej i znanej konwencji kulturowej. Opanowanie system�w znakowych i symbolicznych prowadzi do ukszta�towania si� tzw. czynno�ci symbolicznych jednostki, tzn. tej kategorii jej w�asnej aktywno�ci, w kt�rej przedmiotem odbioru, opracowania (transformacji) i przekazywania s� znaki i przenoszone przez nie znaczenie. We wczesnych fazach rozwoju dziecka czynno�ci te maj� charakter uzewn�trzniony (mowa, zabawy iluzyjne) i odbywaj� si� w kontakcie interpersonalnym. W miar� post�p�w rozwoju indywidualnego sfera aktywno�ci symbolicznej rozrasta si�, a zarazem interioryzuje, wype�niaj�c przestrze�, kt�ra - wed�ug E. Cassirera - rozci�ga si� mi�dzy dzia�aniem receptor�w i efektor�w. Uzewn�trznione czynno�ci symboliczne to r�ne formy odbioru i transformacji przekaz�w (informacji) przy u�yciu znak�w i symboli charakteryzuj�ce aktywno�� wewn�trzpsychiczn�, kt�ra - w zale�no�ci od bogactwa i charakteru tych proces�w - osi�ga r�ny stopie� skomplikowania, jako��, ukierunkowanie i poziom oryginalno�ci. "W tej strefie - jak pisze A. K�oskowska - dokonuj� si� operacje tworzenia - zgodnie z okre�leniem Osgooda - znak�w przypisanych, kt�re na drodze symbolicznej informacji wyprzedzaj� do�wiadczenie lub umo�liwiaj� obcowanie z pseudodo�wiadczeniem maj�cym za przedmiot osoby, rzeczy i znaczenia wyobra�one. W tej sferze - czytamy dalej - za pomoc� znak�w i symboli, ludzie formu�uj� oceny i normy oraz szukaj� prze�y�, kt�re nie wi�� si� ze �wiadomym d��eniem do osi�gni�cia jakiego� praktycznego celu, lecz s� kierowane pragnieniem samego do�wiadczenia warto�ci" (A. K�oskowska, 1981, s. 171�). W ten spos�b sfera aktywno�ci symbolicznej jednostki nie tylko si� rozrasta, ale w znacznym stopniu usamodzielnia, a cz�owiek osi�ga dzi�ki temu status okre�lony mianem Homo symbolicus (E. Cassirer, 1971�; J. Kmita, 1975�). Jest to mo�liwe dzi�ki zgromadzeniu przez jednostk� odpowiednio wielu zakodowanych symbolicznie do�wiadcze� w zasobach pami�ci trwa�ej. Owo kodowanie wszak�e mo�e si� dokona� przez przyporz�dkowanie do�wiadczeniu i prze�yciom jednostki okre�lonych, zgodnych z konwencj� spo�eczno-kulturow� znak�w. To z kolei pozwala zainteresowa� je i w��czy� w zas�b do�wiadczenia indywidualnego, gdzie przybieraj� posta� zakodowanych neurofizjologicznych wzor�w rzeczywisto�ci b�d�cej przedmiotem do�wiadcze� jednostki. Opanowane kody symboliczne stosuje cz�owiek wielorako, a znaczna cz�� jego aktywno�ci symbolicznej polega na poszukiwaniu r�nych mo�liwych ich zastosowa�, czego najczystszym przyk�adem jest sztuka, kt�rej rozwijanie mo�na uzna� za sta�e d��enie do sprawdzenia granic kombinacji w obr�bie danego systemu symbolicznego. W znacznym stopniu odnosi si� to tak�e do zabaw dzieci�cych. R�ne systemy symboliczne nadaj� si� jednak lepiej do pewnych zada� ni� do innych. St�d cz�owiek w �wiecie kultury, podobnie jak artysta, stale poszukuje nowych mo�liwych sposob�w zastosowania system�w symbolicznych do swego potocznego do�wiadczenia. Systemy symboliczne pozwalaj� te�, jak mo�na s�dzi�, na uruchomienie metaprocesor�w w sferze transformacji informacji, co staje si� warunkiem sta�ej reorganizacji, lub - jak mo�na wyrazi� to dok�adniej - restrukturacji do�wiadczenia w kategoriach systemu symbolicznego, kt�rym pos�uguje si� jednostka. Jest to istotny warunek rozszerzenia granic rozwoju indywidualnego cz�owieka. Do�wiadczenie jednostek i grup ludzkich ulega przetworzeniu, opracowaniu i uog�lnieniu w tej specyficznej sferze aktywno�ci cz�owieka i jej wytwor�w, jaki stanowi sztuka. Ta za� z kolei, oddzia�uj�c na nast�pne partycypuj�ce w niej i wsp�tworz�ce j� generacje i jednostki, przenika niezwykle g��boko w psychik� cz�owieka, w sfer� psychicznych czynno�ci �wiadomych, a tak�e - jak twierdz� psychoanalitycy, a zw�aszcza C. G. Jung - kszta�tuje tre�ci pod�wiadomo�ci jednostkowej i grupowej (C. G. Jung, 1979�). Sztuka dla dzieci, jako specyficzna posta� kultury symbolicznej (w w�szym znaczeniu - artystycznej) wy�aniaj�ca si� z og�lnego obszaru kultury symbolicznej danego spo�ecze�stwa, stanowi sektor spo�ecznej semiozy na stawiony na dialog, przekaz warto�ci, akulturacj� czy inaczej socjalizacj� do kultury spo�ecznej, w tym tak�e wdro�enie do spo�ecznie wypracowanego systemu warto�ci, m.in. artystycznych i estetycznych. W tym te� szerokim rozumieniu bywa ona traktowana instrumentalnie, jako �rodek socjalizacji kulturowej wst�puj�cych generacji. Mo�e mie� wszak�e, i nierzadko miewa, tak�e warto�� autoteliczn�, w�wczas gdy wykorzystuj�c specyfik� komunikacji kulturowej z odbiorc� dzieci�cym - tworzy i aktualizuje swoiste warto�ci artystyczne, kt�re nie s�u�� socjalizacji do �wiata kultury doros�ych, ale wzbudzaj� u odbiorcy prze�ycia zar�wno zwr�cone ku w�a�ciwo�ciom samego dzie�a, jak i d��enia do prze�ycia warto�ci