Stonce stanowi� najbardziej bodaj udan� w poezji humanistycznej, wyimaginowan� na wz�r staro�ytnych pr�b� ucieczki w krain� idealnego pi�kna, z dala od jak�e odmiennej...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Ju� dzi�ki temu poematowi zaliczy� nale�y P. do najlepszych pisarzy stulecia. Zawdzi�czamy mu ponadto jeden z pierwszych utwor�w scenicznych o tematyce �wieckiej w historii w�oskiego teatru, Fa-vola d'0rfeo (Ba�� o Orfeuszu), nap. podczas kr�tkiego pobytu w Mantui w 1480, "w ci�gu dw�ch dni, w�r�d ustawicznej wrzawy", dla u�wietnienia uroczysto�ci na dworze Gonzag�w. Pod wzgl�dem struktury sztuka zachowuje pewne elementy �redniowiecznych misteri�w, natomiast osnowa jej zaczerpni�ta jest prawie w ca�o�ci z Owidiusza (ks. X Metamorfoz) i Wer-giliusza (ks. IV Georgik), wg mitologicznego podania o zej�ciu Orfeusza do piekie� w poszukiwaniu zmar�ej �ony Eury-dyki i o jego �mierci z r�k m�ciwych bachantek. �w tragiczny w�tek nabiera u P. cech idylli, zw�aszcza w I cz. utworu, w kt�rej pasterz Aristeo zwierza si� przyjacielowi ze swej mi�o�ci do Eurydyki. W postaciach zakochanego pasterza i uciekaj�cej przed nim nimfy odnajdujemy bez trudu podobie�stwo do Jula i Simonetty ze Stara� - metaforyczny obraz pogoni za nieuchwytnym, zwodz�cym nas pi�knem. W mniej udanej cz. II na uwag� zas�uguje porywaj�cy ch�r bachantek. Wybitnie liryczny charakter nosi zbi�r Canzoni a balio (Pie�ni taneczne), zawieraj�cy ok. 30 drobnych utwor�w poetyckich, przewa�nie w formie ballad. Najlepszym z nich jest tzw. Ballata delie ros� (Ballada o r�ach), pe�na upojenia pi�knem przyrody pochwa�a wiosennego kwiecia. Dor�wnuje jej prawie inny utw�r o podobnej budowie i intencji: I' mi trovai un di tutto soletto (Pewnego dnia znalaz�em si� samiu-te�ki). Akcenty ludowe wyst�puj� m. in. w znanej pie�ni na powitanie maja Ben venga maggio (Witaj, maju), ale i tu P. pozostaje przede wszystkim uczonym literatem-humanist�. Jest on te� autorem szeregu pism �aci�skich wierszem i proz�: Miscellanea, Sylvae, Ambra, Manto, Rusticus, Nutricia, oraz wielu pomniejszych (w tym kilka po grecku). Na j�zyk polski fragmenty Ba�ni o Orfeuszu prze�o�y�a M. Grossekowa. K.�. POLO Marco, 1254-1324, podr�nik. Pochodzi� z bogatej rodziny weneckich kupc�w. W 1271 jako kilkunastoletni ch�opiec odby� podr� z ojcem i stryjem na Daleki Wsch�d. Dotar� do pa�stwa chana tatarskiego Chubi�aja, kt�ry, po-znawszy jego zdolno�ci, powierza� mu rozmaite misje, a tak�e uczyni� go gubernatorem jednej z prowincji. Pozna� P. Chiny, niekt�re okolice Indii, Persj� i Azj� Mniejsz�. P. poda� pierwsz� wiadomo�� o Japonii. Wr�ci� do ojczyzny w 1295. Wkr�tce potem otrzyma� dow�dztwo galery weneckiej i w czasie wyprawy przeciw genue�czykom, ranny, dosta� si� do niewoli. W wi�zieniu genue�skim opowiedzia� towarzyszowi imieniem Rusticianus swoje przygody. 165 PONTANO Ten spisa� jego relacj� w narzeczu franko-italskim. Oryginalny tekst nie dochowa� si�, pozosta�y jednak t�umaczenia i streszczenia w r�nych j�zykach. Najbardziej rozpowszechniony by� tekst opracowany przez Ramusiusa (druk. 1559). Le livre de Marco Polo citoyen de Yenise, dit Million, ou Von conte les merveilles du monde (Ksi�ga Marca Polo, obywatela Wenecji zwanego Milione, gdzie opowiada si� cuda �wiata tego), w skr�cie zw. Milione, opr�cz pi�knych opis�w poznanych kraj�w stanowi�a cenne �r�d�o dla �redniowiecznej geografii Azji, wywar�a te� wp�yw na kartografi�. Ksi��ka zyska�a szerok� popularno��; czyta� j� m. in. Kolumb. Uzyskawszy wolno��, powr�ci� P. do Wenecji i o�eniwszy si� pozosta� tam do �mierci. Prawdziwo�� opis�w P. zosta�a w du�ej cz�ci potwierdzona przez p�niejszych podr�nik�w. Wydanie krytyczne tekstu i przek�ad na j�zyk w�oski pochodz� z 1928. Dokona� go L. F. Benedetto. Polskie t�umaczenie-A.L. Czerny ukaza�o si� pt. Opisanie �wiata. W.P. POMPONAZZI Pi�tro, 1462- -1525, filozof. Uko�czy� medycyn� w Padwie, gdzie p�niej wyk�ada� filozofi�, nast�pnie by� profesorem w Ferrarze i wreszcie w Bolonii. Jego Trac-tatus de immortalitate animae (1516, Traktat o nie�miertelno�ci duszy) wywo�a� gwa�town� reakcj�. W nim to, wbrew dogmatom ko�cielnym, P. g�osi, �e dusza umiera wraz z cia�em, �e w filozofii jedynym przewodnikiem na drodze poznania powinien by� rozum. By� zwolennikiem rozdzia�u mi�dzy wiar� a nauk�. Wychodz�c z laickiego punktu widzenia, uwa�a� P., �e obowi�zkiem wzgl�dem ludzko�ci, motywem dzia�ania winno by� umi�owanie cnoty, a �ycie cnotliwe powinno da� cz�owiekowi szcz�cie. Traktat ten zosta� przez Ko�ci� pot�piony i publicznie spalony. W innej rozprawie De fato, libera arbi-trio et de praedestinatione (1520, O losie, wolnej woli i przeznaczeniu) doszed� P. do wniosku, �e wszechmoc bo�a potrafi rozstrzygn�� wszelkie sprzeczno�ci. Utrzymywa� r�wnie�, �e cuda mo�na wyja�ni� cudotw�rczymi w�a�ciwo�ciami pewnych zwierz�t i kamieni, a tak�e fantazj� i �atwowierno�ci� ludzk�. P. by� przeciwnikiem filozofii schola-stycznej i renesansowego neo-platonizmu. W.P. PONTANO Giovanni, 1426- -1503, humanista i m�� stanu, pisz�cy po �acinie. Studiowa� w Perugii i w Padwie, p�niej by� nauczycielem Alfonsa, ksi�cia Kalabrii, z kt�rym bra� u-dzia� w wyprawach wojennych. Pe�ni� tak�e funkcje dyplomatyczne i administracyjne za rz�d�w Ferdynanda I, Alfonsa II i Ferdynanda II Arago�skiego w kr�lestwie neapolita�skim. Jako prezes Akademii Anto-nia�skiej (za�o�onej w 1468 przez poet^ Antonio Beccadel-lego w celu propagowania kultury antyku), kt�ra od niego zosta�a nazwana Akademi� Pon-ta�sk�, gorliwie patronowa� poszukiwaniom tekst�w greckich i rzymskich. Pisa� du�o: traktaty z dziedziny filozofii, astrologii, przyrody, etyki i literatury. Znany dialog P