Utopie przyczyniaj� si� do post�pu spo�ecze�stw...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Bez utopii popad�yby one w stan politycznej i moralnej stagnacji, zniech�caj�cej dla najlepszych, a bardzo sprzyjaj�cej przedsi�wzi�ciom ludzi przeci�tnych. Spo�ecze�stwo nie mo�e si� obej�� bez idea�u. To, �e jest on nieosi�galny, czyni go trwalszym i dzi�ki temu bardziej skutecznym. A jednak w ci�gu tego stulecia a� nadto uwidoczni�a si� szkodliwo�� utopii faszyzmu, rasizmu i marksizmu. Od Tomasza Moore'a do Jana Jakuba Rousseau, Proudhona lub Karola Marksa wszystkie utopie lub modele doskona�ych spo�ecze�stw maj� jeden punkt wsp�lny: nie licz� si� one zupe�nie ze z�o�ono�ci� ludzkiej istoty. Jedna z utopii b�dzie upatrywa� w cz�owieku tylko spo�eczne zwierz� i przyzna mu nie wi�cej praw do �ycia prywatnego ni� mr�wce lub pszczole. Inna utopia sprowadzi cz�owieka do jego funkcji ekonomicznej i odrzuci wszystko inne: religi�, kultur�, nadziej�, jako dziedzin� marze� lub metafizycznej aberracji. Co gorsza, utopi�ci nie dostrzegaj� lub nie przyjmuj� do wiadomo�ci, �e cz�owiek jest nie tylko istot� z�o�on�, ale i pe�n� wewn�trznych sprzeczno�ci, �e prze�ywa on burzliwe okresy nieustannego konfliktu mi�dzy swoimi pragnieniami i swoim sumieniem, mi�dzy przekonaniami wynikaj�cymi z wiary i czynami, mi�dzy obowi�zkami i s�abo�ciami, a nawet mi�dzy swoimi my�lami i opiniami. Doskona�e pa�stwa utopist�w s� zaludnione przez jednostki schematyczne, przez upiory obywateli, kt�re ledwie �yj�, pogr��one w zbiorowym ot�pieniu politycznych wi�zie� albo dysz� w stadium larwalnym w ponurych domach publicznych, utrzymywanych przez sekty o aspiracjach religijnych. Fa�szem jest mniemanie, �e utopie przyczyniaj� si� do post�pu spo�ecze�stw. Powoduj� one ich niezaprzeczalny upadek. Czy Karol Marks umar�? Karol Marks pope�ni� pi�� powa�nych b��d�w. Pierwszy polega� na sprowadzeniu historii do jej za�o�e� ekonomicznych. Tym samym cz�owiek zosta� zredukowany do bytowania spo�ecznego, podczas gdy wszystko inne uznano za dzie�o przypadku lub iluzji. To �ci�le materialistyczne widzenie doprowadzi�o do zaprzeczenia ludzkiej osoby. Drugi b��d: nie dostrzega� on, lecz by� mo�e by�o to ma�o widoczne za jego czas�w, zmienno�ci klas spo�ecznych. S�dzi�, �e s� one na zawsze utrwalone w swojej pozycji. Trzeci b��d: g�osi� on coraz bardziej post�puj�c� koncentracj� kapita�u i niesko�czone rozszerzanie si� proletariatu. Tymczasem jednak w krajach uprzemys�owionych kapita� si� znacznie rozszerzy�, podczas gdy proletariat wykazywa� tendencj� do zaniku. Czwarty b��d: "cz�owiek ekonomiczny" nie pozosta� tym, czym by� w XIX wieku, czyli zwyk�� "�rubk� maszyny". Dzi�ki elektronice maszyna wzi�a maszyn� w niewol�. Wreszcie pi�ty b��d: s�dzi�, �e sama historia przyzna mu racj� po kr�tkim okresie rewolucyjnej przemocy, kt�ra oka�e si� konieczna wskutek sprzeciwu posiadaj�cych. Marks my�la�, �e "dyktatura proletariatu" potrwa kilka tygodni lub co najwy�ej kilka miesi�cy, gdy tymczasem przetrwa�a ona 75 lat, za� historia podst�pnie odrzuci�a jego teori�. Mo�na wi�c powiedzie�, �e Marks umar�, u�miercony przez marksizm. A jednak wielki umys� nigdy nie myli si� ca�kowicie we wszystkich zagadnieniach. Je�eli teoria Marksa zosta�a odrzucona przez histori� w krajach uprzemys�owionych, zachowuje ona swoj� niebezpieczn� moc w skali �wiata, w kt�rym niewiele jest kraj�w bogatych (wymienia si� ich zaledwie siedem), podczas gdy ludno�� kraj�w proletariackich powi�ksza si� z dnia na dzie� w proporcjach, kt�re musz� niepokoi�. Mi�dzy "krajami najbardziej uprzemys�owionymi" i mas� innych istnieje przepa��, powoduj�ca walk� klas zgodnie z tez� marksistowsk�. Z drugiej strony jest rzecz� oczywist�, �e kraje kapitalistyczne bior� pod uwag� jedynie ekonomiczne i finansowe elementy �ycia spo�ecznego, lekcewa��c wszystko inne oraz pozostawiaj�c dla ducha jedynie pobrz�kiwanie i migotanie, na og� dziwacznych, rozrywek kulturalnych