w dodatek do maszyny? jak zwi�kszy� zainteresowanie prac�, a zmniejszy� jej monotoni�? jak konstruowa� maszyny, by spe�nia�y podstawowe wymagania natury ludzkiej? Do...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Ich zadaniem jest r�wnie� u�o�enie dobrych stosunk�w mi�dzy pracownikami. Od czas�w Taylora panuje w przemy�le podzia� pracy na jak najprostsze elementy. Wprawdzie u�atwia to prac�, lecz jednocze�nie zmniejsza zainteresowanie ni� i ogranicza mo�liwo�ci rozwoju zdolno�ci pracuj�cego. Podzia� pracy zosta� przyj�ty ze wzgl�du na uzyskanie dzi�ki niemu wy�szej wydajno�ci oraz na stosunkowo niskie wynagrodzenia pracownik�w, kt�rzy w tym systemie mog� mie� bardzo ma�e kwalifikacje /awodowe. Praca systemem Taylora degraduje cz�owieka, obni�a jego kwalifikacje, powoduje przem�czenie fizyczne, wsku-lek obci��enia prac� tych samych grup mi�ni, oraz psychiczne z powodu jednostronnego nat�enia uwagi i przeci��enia �ych samych kom�rek m�zgu. Po pewnym czasie system ten okaza� si� te� niekorzystny dla przemys�owc�w, poniewa� �f, powodu zm�czenia pracownik�w zacz�a systematycznie spada� wydajno�� i obni�a�a si� jako�� produkcji. Na ca�ym �wiecie zauwa�ono wzmo�on� p�ynno�� niezadowolonych kadr, nieuzasadnion� absencj�, bumelanctwo, symulowanie, zwalnianie tempa pracy, niech�� do ulepsze� technicznych i "nowych" metod pracy. W tym systemie przeoczono najwa�niejsz� rzecz, a mianowicie to, �e praca ludzka jest wolnym aktem rz�owieka. W celu poprawy sytuacji zacz�to pr�bowa� z powrotem ��-rzy� elementy pracy. Na przyk�ad w fabryce licznik�w wielkiego koncernu Essones we Francji, gdzie monta� licznika podzielony by� na trzyna�cie prostych operacji, po ich scaleniu do trzech wzros�o zainteresowanie prac�, a szybko�� monta�u licznika nie tylko nie zmala�a, lecz wzros�a o SlJG^o.1 W ten spos�b udaje si� usun�� nud�, kt�ra najcz�ciej wyst�puje w pracy p�automatycznej. Nie pojawia si� natomiast w pra-< y bardziej skomplikowanej. Nie wyst�puje te� w pracy ca�kowicie zautomatyzowanej, je�eli pracownik mo�e r�wnocze�nie, bez obni�enia jej wydajno�ci i jako�ci oraz bez nara�enia ��je na wypadek, zainteresowa� si� audycj� radiow�, telewi-/yjn�, pozwoli� sobie na dyskusj� z kolegami lub na marzenia. D��c do dalszej poprawy warunk�w pracy zwr�cono wi�-( oj uwagi na bezpiecze�stwo i higien� pracy oraz na estetyk� lial warsztatowych. Poniewa� niewiele to pomog�o, zacz�to przechodzi� od zmian �rodowiska fizycznego do zmian atmosfe- 1 Wiedza o pracy ludzkiej (antologia), Ksi��ka i Wiedza, 1959, 180. 11 ry psychicznej. Badania w tym zakresie wykaza�y, �e uczucia ludzkie licz� si� wi�cej ni� godziny pracy, a nawet wi�cej ni� p�ace. Ludzie s� wi�cej wra�liwi na zmiany atmosfery psychicznej ni� na zmiany �rodowiska fizycznego. Niew�a�ciwe s�owo, �le zrozumiane zdanie bardziej wp�ywaj� na samopoczucie i wydajno�� ni� wahania temperatury, wilgotno�� powietrza lub nat�enie �wiat�a. Trzeba wi�c dba� o to, by w kontaktach mi�dzy lud�mi panowa�a mi�a, serdeczna, przyjacielska atmosfera, by pracownikiem nie targa�y ujemne wzruszenia, jak niepok�j, strach, �al, nienawi��, by szanowano jego prac�. "Wzruszenie mo�e by� r�wnie silne jak bateria elektryczna, r�wnie dobroczynne jak promienie s�oneczne lub zab�jcze jak trucizna."1 Warto r�wnie� dba� o odpowiednie warunki �ycia pracownik�w poza ich prac� zarobkow�. "Grupa uczonych anglosaskich, przeprowadzaj�ca badania w fabrykach angielskich i ameryka�skich, stwierdzi�a �e wydajno�� pracy zale�na jest w 20-25 procent od czynnik�w techniczno--ekonomicznych, w 5-10 procent od czynnik�w psychologicznych, za� (uwaga!) w 60-70 procent od czynnik�w pozapro-dukcyjnych. Pozaprodukcyjnych to inaczej m�wi�c od tego, jaki jest og�lny poziom kultury pracownik�w, jak wypoczywaj� po pracy, jak mieszkaj� jak �pi�, jak uk�ada si� �ycie rodzinne itd. itd."2 5. RODZAJE PRACY Praca niewidomych i niedowidz�cych. Niewidomi pracuj� metod� bezwzrokow�, korzystaj�c w pracy z pozosta�ych zmys��w i, je�li to potrzebne, ze specjalnych urz�dze� oraz z pomocy lektor�w. Natomiast niekt�rzy spo�r�d niedowidz�cych usi�uj� pos�ugiwa� si� wzrokiem, co w zale�no�ci od ostro�ci wzroku i rodzaju pracy daje niekiedy wyniki lepsze, a niekiedy gorsze. Na og� pos�ugiwanie si� w czasie pracy bardzo s�abym wzrokiem bez u�ywania okular�w lub innych przyrz�d�w powi�kszaj�cych, czy te� z u�ywaniem ich, powoduje du�y wysi�ek wzroku, zmusza do zwi�kszenia uwagi, m�czy, obni�a sprawno�� i jako�� pracy oraz zmniejsza jej bezpiecze�stwo. Je�eli wyst�pi� takie objawy, lepiej jest zaniecha� pos�u- 1 S. Rudnia�ski, Technologia pracy umys�owe;', Warszawa 1950, s. 87. 2 S�owo Polskie, Wroc�aw 1968, nr 199. : 12 giwania si� s�abym wzrokiem oszcz�dzaj�c go do innych cel�w. Trzeba si� nauczy� pracowa� metod� bezwzrokow�, tak jak pracuj� ci, kt�rzy nic nie widz�. Odzwyczajenie si� od u�ywania wzroku, kt�ry dotychczas wydawa� si� nieodzowny, nie jest �atwe i wymaga niejednokrotnie zastosowania specjalnych �rodk�w. Najcz�ciej w celu nauczenia si� pracy metod� bezwzrokow� i przyzwyczajenia si� do niej niedowidz�cy pracuje z zawi�zanymi oczami lub w pomieszczeniu, w kt�rym zosta�y szczelnie zas�oni�te okna i zgaszone �wiat�o. Okres opanowania nowego sposobu pracy zale�y od jej rodzaju i cz�sto jest d�u�szy ni� okres, w kt�rym ca�kowicie niewidomi ucz� si� pracowa�. Ala op�aci si� ten wysi�ek. Tak pisze o tym jeden z niedowidz�cych: ,,Potrafi�em, nie u�ywaj�c resztek wzroku, splata� liny do zawieszania ci�ar�w, zszywa�em torby �lusarskie z grubej sk�-ty, przeprowadza�em wszelkie remonty rower�w s�u�bowych, gwintowa�em wszystkie ko�c�wki rur oraz przystosowa�em si� do wykonywania wielu innych zada�, kt�rych nie spos�b wyliczy�."1 Osoby niedowidz�ce, kt�re powinny pracowa� metod� bezwzrokow�, wybieraj� te same zawody co niewidomi, a ci, kt�rzy mog� si� pos�ugiwa� wzrokiem bez przem�czenia i z dobrymi wynikami, maj� mo�liwo�ci szerszego wyboru zawod�w spo�r�d wykonywanych przez osoby widz�ce. Praca fizyczna i umys�owa. W dalszym ci�gu istnieje jesz-c/e oficjalny podzia� pracy na fizyczn� i umys�ow� oraz podzia� pracownik�w na fizycznych i umys�owych w zale�no�ci od zajmowanego stanowiska