Berne, 1988)60...

Jest to jednak z regu�y g��bszy problem psychologiczny i w takim przypadku nale�y dan� osob� skierowa� do profesjonalnego psychoterapeuty. Wsparcie dzieci i adolescent�w Wsparcie psychologiczne dzieci i adolescent�w jest tak samo waZ' ne, jak wspieranie doros�ych. Wspieramy dziecko, gdy dostrzegam w nim cz�owieka, lecz nie miniatur� cz�owieka doros�ego, ale cz�owtf' ka w trakcie ewolucji, kt�ry w ka�dym okresie rozwojowym jest zup^ nie inn� istot�. Berne E., (1988), W co graj� ludzie? Warszawa. Wsparcie emocjonalne os�b w wybranych sytuacjach... 91 psychologia rozwojowa dostarcza wiedzy o tym, �e dziecko w ka�-, : fazie, stadium i okresie rozwojowym zachowuje si� inaczej, ma woje potrzeby, rado�ci, smutki, l�ki, stresy. S� one na miar� rozwija-acej si� osobowo�ci i chocia� obiektywnie s� ma�o wa�ne, czy nieistotne to dla dziecka mog� stanowi� problem, cz�sto przerastaj�cy jego subiektywne mechanizmy radzenia sobie. Wtedy prze�ywa ono negatywne emocje, podejmuje nieadekwatne dzia�ania. Jego reakcje s� nadmiarowe, a problemy przekraczaj�ce jego mo�liwo�ci urastaj� do rangi barier nie do pokonania. Je�li nie uzyska wtedy wsparcia, mo�e si� poczu� nieszcz�liwe, zani�a wizerunek w�asnego ja, czuje si� osamotnione, a jego zachowanie staje si� niezrozumia�e i nieakceptowane przez doros�ych. Je�li potrafi zwr�ci� si� o pomoc, jego problemy mijaj�, je�li nie potrafi si� zwierzy�, problemy si� nawarstwiaj�. To ju� grozi powa�nymi konsekwencjami rozwojowymi. Dlatego problem wsparcia ze strony najbli�szych dziecka w ka�dym okresie jest tak wa�ny dla harmonijnego rozwoju jego osobowo�ci. Gdy tego wsparcia nie mo�e uzyska� od nich, w proces ten musz� si� w��czy� tak�e inni (pomagacze). Om�wmy zatem kolejno wsparcie emocjonalne dzieci we wszystkich okresach rozwojowych, r�wnie� po to, aby m�c tak�e innym u�wiadomi�, jak wa�ne jest to dla prawid�owego rozwoju przysz�ego pokolenia. Wsparcie dziecka w fazie prenatalnej Faza prenatalna obejmuje okres od pocz�cia do chwili przyj�cia dziecka na �wiat. Jest to, jak wskazuje wsp�czesna psychologia61, bardzo wa�ny okres w �yciu cz�owieka, cz�sto determinuj�cy jego Przysz�e zdrowie psychiczne: emocjonalnych, intelektualne i woli (W�odarski, Matczak, 1996)62, anie tylko samego organizmu. Dlatego wa�na staje si� obecnie ochrona cz�owieka w tej fazie jego �ycia. Wskazania konieczno�ci ochrony dziecka nienarodzonego znajdu- y ju� w staro�ytno�ci, w pracach lekarzy i pedagog�w, a tak�e P�niejszych publikacjach, tak �wiat�ych umys��w, jak np. J. �nia- � ^rdau J- (20�0). Psychologia t. 1, Gda�sk. W�odaeski Z., Matczak A., (1996), Wprowadzenie do psychologii, Warszawa. 92 Daniela Becelewska decki (1889) Jak i r�wnie� w poradnikach wychowawczych z poczat ku XX wieku (Kowerska, 1894)64. Pi�kny przyk�ad opieki i wsparCja kobiet brzemiennych znajdujemy np. w opisie przedstawionym przez I G. Doli�skiego (1899)65: �W Sparcie w pokoju brzemiennej niewiasty rozwieszano pi�kne I malowid�a, stawiano pi�kne rze�by... ( i) Dzi�...nale�y niewiastom I brzemiennym unika�... widowisk denerwuj�cych. Nale�y z ich czyte). I nictwa wykre�li� sensacyjc.i chroni� od wszelkich gwa�townych wzrusze� i przel�knienia." A J. �niadecki w swej znanej rozprawie o wychowaniu dzieci (tam- I �e) postuluje nawet w obronie przysz�ych matek: �Prawodawstwo win. I no kara� zniewag� brzemiennych, jako wyst�pek publiczny". Te wszystkie wskazania s� aktualne tak�e i dzi�. Takie same bowiem I informacje o ochronie dziecka w �onie matki znajduj� si� we wsp�cze- I snej literaturze66, uwzgl�dniaj�cej najnowsze badania medyczne i psy- I chologiczne dotycz�ce tego okresu �ycia cz�owieka. Ochrona i wsparcie dziecka w fazie prenatalnej nale�y do samej matki oraz do jej otoczenia. Samopoczucie matki, spos�b jej od�ywiania, przestrzeganie zasad higieny, aktywno�� fizyczna, a nade wszystko stan umys�u i prze�ywanych emocji, ma zasadniczy wp�yw na kszta�towanie si� cech psychofizycznych dziecka w jej �onie. To co prze�ywa matka, prze�ywa tak�e dziecko, gdy� ju� w fazie prenatalnej kszta�tuj� si� zawi�zki jego osobowo�ci (predyspozycje), kt�re p�niej ujawni� si� i rozwin� w samodzielnym �yciu. St�d ka�de wsparcie matki jest jednocze�nie wsparciem dziecka w fazie prenatalnej. Niespokojne dziecko w spos�b zewn�trzny matka mo�na ukoi� w �onie tak�e ko�ysz�cymi ruchami, �agodnym g�osem, �piewem, muzyk�, a nawet g�askaniem pow�ok brzusznych. Intuicyjnie odkrywa to wiele matek, innym nale�y to u�wiadomi�. Ale najwa�niejszy jest jej spok�j psychiczny i wzgl�dny komfort fizyczny. Dlatego dla 63 �niadecki J., (1899), O fizycznym wychowaniu dzieci, w: Doli�ski G., Jak" nas dzieci chowano? Warszawa. 64 Kowerska Z., (1894), O wychowaniu macierzy�skim, Warszawa. M Doli�ski G., (1899), Jak u nas chowano dzieci ? Warszawa. 66 Kielar-Turska M., (2000), Rozw�j cz�owieka w pe�nym cyklu �ycia, w: Strela J., (red), Psychologia t. 1, Gda�sk. i Wsparcie emocjonalne os�b w wybranych sytuacjach... 93 p0CZucia matki i dziecka tak wa�ny jest tak�e wspieraj�cy stosu-S k otoczenia wobec kobiety ci�arnej. Nale�y przypomina� to wsizyst-. kt�rzy maj� kontakt z kobiet�, aby ich relacje z ni� zawsze by�y spieraj�ce, pomocowe, terapeutyczne. W ten spos�b wspieraj�c matk� wspieramy tak�e dziecko prenatalne. St�d zapewnienie kobietom ci�arnym komfortu psychicznego, jest najistotniejszym wsparciem emocjonalnym tak�e dla rozwijaj�cego si� w niej nowego cz�owieka, przysz�ego cz�onka naszego spo�ecze�stwa. Brak wsparcia dziecka w fazie prenatalnej mo�e natomiast skutkowa� powa�nymi konsekwencjami w jego dalszym rozwoju, z czego nie zawsze zdaj� sobie spraw� inni, nie tylko jego rodzice. Dlatego pracownik socjalny powinien si� w��czy� w popularyzacj� tej niezb�dnej wiedzy w spo�ecze�stwie. Wsparcie dziecka ma�ego Ka�de dziecko przychodz�c na �wiat, pisze K. J. Stettbacher (1993)67, ma odpowiednich �stra�nik�w" swojego �ycia. Rodzina i spo�ecze�stwo musz� dba�, aby przez ca�e �ycie mog�o ono liczy� na ich wsparcie i pomoc. Dziecko potrzebuje mi�o�ci. Mi�o�� jest �yciem. Jest aktywn� trosk� o �ycie. �ycie to potrzeby. Bez potrzeb nie ma �ycia, ani ro�linnego, ani zwierz�cego. Zaspokojenie potrzeb oznacza dawanie mi�o�ci. Dziecko pragnie tylko mi�o�ci. Te s�owa w zasadzie wyja�niaj� na czym polega wsparcie ma�ego dziecka, chocia� w praktyce nie zawsze jest to u�wiadomione i realizowane. Aby wyja�ni� proces koniecznego wspierania ma�ego dziecka, wprowad�my kilka istotnych informacji. Okres ma�ego dziecka mo�na podzieli� na (�ebrowska, 1969)68 nast�puj�ce fazy rozwojowe: "* niemowl�c� od 0 - 1 r.�., w tym: od 0-5 dnia �ycia to osesek, a do 1 miesi�ca �ycia noworodek, oraz ~ Poniemowl�c� od 1 r.�. - 3 r.�. Stettbacher K. J