Nie zostawiano nam ani chwili samotno�ci...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Kiedy na przyk�ad ucze� wychodzi� w czasie lekcji do toalety � pojedynczo i mog�o to trwa� d�ugo � nadzorca odprowadza� go oczami a� do drzwi. Kiedy znalaz� si� ju� za drzwiami, natychmiast dostawa� si� w pole widzenia innego ksi�dza, kt�ry wodzi� za nim wzrokiem przez ca�y korytarz. W g��bi, przed drzwiami do toalety siedzia� trzeci ksi�dz. Robiono te� wszystko, aby nie dopu�ci� do kontaktowania si� uczni�w. Chodzili�my zawsze w dwuszeregu ze skrzy�owanymi na piersi r�kami (�eby uniemo�liwi� podanie na przyk�ad li�ciku) w odleg�o�ci prawie jednego metra od siebie. W ten spos�b dochodzili�my na dziedziniec rekreacyjny, w szeregach i w milczeniu, dop�ki dzwonek nie zezwoli� nam na krzyki i bieganie. Ci�g�y nadz�r, wyeliminowanie wszelkich niebezpiecznych kontakt�w mi�dzy uczniami i cisza. Cisza na lekcjach i w refektarzu, jak te� w kaplicy. Takie by�y podstawowe, �ci�le przestrzegane zasady nauczania, w kt�rym religia zajmowa�a oczywi�cie znaczne miejsce. Uczyli�my si� katechizmu, �ywot�w �wi�tych, apologetyki. Z �acin� byli�my za pan brat. Pewne metody pracy by�y po prostu prze�ytkami scholastycznycn sposob�w prowadzenia dyskusji. Na przyk�ad desafio, wyzwanie. Je�eli czu�em tak� potrzeb�, mog�em rzuci� wyzwanie jednemu z moich koleg�w, na tej czy innej lekcji danego dnia. Wymienia�em jego nazwisko, on wstawa�, ja zadawa�em mu pytanie, to znaczy wyst�powa�em z wyzwaniem. J�zyk u�ywany w tych �zapasach" r�wnie� by� j�zykiem �redniowiecznym: Contra te! Super te! Czyli: �przeciwko tobie, Na ciebie!", albo: Vis cento? (�Czy chcesz setk�?), co znaczy: �Czy chcesz za�o�y� si� o sto?" i odpowied�: Volo (�Chc�?"). W ko�cu tego wyzwania profesor wskazywa� zwyci�zc�. Obaj �zapa�nicy" wracali na miejsca. Pami�tam te� lekcje filozofii, kiedy to profesor u�miechaj�c si� z politowaniem wyja�nia� nam na przyk�ad doktryn� tego biedaka Kanta, kt�ry w tak �a�osny spos�b pomyli� si� w swoich metafizycznych rozumowaniach. Notowali�my po�piesznie. Po czym na nast�pnej lekcji profesor wywo�ywa� po nazwisku jednego z uczni�w i m�wi�: �Mantec�n! Przeprowad� mi krytyk� Kanta!". Je�li ucze� Mantec�n dobrze zapami�ta� lekcj�, zbijanie Kanta trwa�o nieca�e dwie minuty. Oko�o czternastego roku �ycia zacz��em mie� pierwsze w�tpliwo�ci w kwestii religii, kt�r� byli�my bardzo pieczo�owicie otuleni. W�tpliwo�ci te zrodzi�y si� z przemy�le�: czy piek�o, a zw�aszcza niepoj�ta dla mnie scena s�du ostatecznego, mog� rzeczywi�cie istnie�. Nie potrafi�em sobie wyobrazi� wszystkich zmar�ych m�czyzn i kobiet wszelkich czas�w i wszystkich kraj�w, powstaj�cych nagle z �ona ziemi, jak na �redniowiecznych obrazach, na ostateczne zmartwychwstanie. Wydawa�o mi si� to absurdalne, niemo�liwe. Zastanawia�em si�: gdzie pomie�ci�yby si� nawarstwione na siebie te miliardy miliard�w cia�? Albo: skoro ma by� s�d ostateczny, to po co ten pierwszy s�d, odbywaj�cy si� bezpo�rednio po �mierci, kt�ry przecie� jest definitywny i od kt�rego nie ma odwo�ania? Co prawda w naszych czasach wielu jest ksi�y nie wierz�cych ani w piek�o, ani w diab�a, ani w s�d ostateczny. Moje szkolne w�tpliwo�ci rozbawi�yby ich tylko. Mimo rygoru, ciszy i zimna zachowa�em do�� dobre wspomnienia z Colegio ciel Salvador. Nigdy �aden skandal na tle seksualnym nie zak��ci� nale�ytego porz�dku � czy to w stosunkach mi�dzy uczniami, czy mi�dzy uczniami i profesorami. By�em dobrym uczniem, ale zachowywa�em si� w szkole w spos�b zdecydowanie skandaliczny. W ostatnim roku nauki pauzy sp�dza�em przewa�nie stoj�c za kar� w k�cie dziedzi�ca. Pewnego razu dopu�ci�em si� g�o�nego wybryku. Mia�em chyba trzyna�cie lat. By� wtorek Wielkiego Tygodnia i nast�pnego dnia mia�em wyjecha�, �eby ze wszystkich si� bi� w b�bny Calandy. Id� wcze�nie rano do szko�y i p� godziny przed msz� spotykam dw�ch koleg�w. Naprzeciwko liceum znajduje si� welodrom i zakazana speluna Te dwa �otry namawiaj� mnie, �ebym wszed� tam i kupi� butelk� tej straszliwej aguardiente, taniej w�dki, kt�r� nazywa si� te� matarratas (�zabijaj�ca szczury"). Wychodzimy z tawerny tu� ko�o ma�ego kana�u i te dwie kanalie namawiaj� mnie do picia, a wiadomo, �e trudno si� oprze� takiej zach�cie. Pij� prosto z butelki � podczas gdy oni zaledwie maczaj� usta � i nagle zaczynam widzie� podw�jnie i chwia� si� na nogach. Moi kochani kole�kowie prowadz� mnie a� do kaplicy i tam padam na kolana. Podczas pierwszej cz�ci mszy kl�cza�em ca�y czas z zamkni�tymi oczami, tak jak wszyscy. Nast�puje czytanie Ewangelii, kiedy zebrani musz� wsta�. Robi� wysi�ek, wstaj� i nagle co� mi si� w �rodku przewraca i wymiotuj� to, co wypi�em, na posadzk� �wi�tego miejsca. Tego dnia � dnia, w kt�rym pozna�em mojego przyjaciela Mantecona � zaprowadzono mnie do izolatki, potem do domu. By�a mowa o wyrzuceniu ze szko�y. M�j ojciec, bardzo roze�lony, m�wi� o odwo�aniu podr�y do Calandy, potem si� rozmy�li�, chyba w przyp�ywie dobroci. Kiedy mia�em pi�tna�cie lat i zdawali�my ko�cowy egzamin w Instituto, czyli w liceum laickim, inspektor da� mi, nie wiem z jakiego powodu, upokarzaj�cego kopniaka i zwymy�la� od payaso (pajac, clown). Opu�ci�em grup�, poszed�em zdawa� egzamin zupe�nie sam i wieczorem oznajmi�em matce, �e w�a�nie wyrzucono mnie od jezuit�w. Matka uda�a si� do dyrektora szko�y, kt�ry o�wiadczy�, �e jest got�w mnie zatrzyma�, poniewa� otrzyma�em �honorowy wpis do ksi�gi", to jest najwy�sze wyr�nienie, w dziedzinie historii powszechnej. Nie zgodzi�em si� jednak na powr�t do jezuit�w. Zapisano mnie wi�c do Instituto, gdzie sp�dzi�em dwa lata, a� do matury. Ka�dy ucze� mia� do wyboru b�d� ucz�szczanie do tego� liceum pa�stwowego, b�d� do jednego z licznych religijnych zak�ad�w nauczania. W ci�gu tych dw�ch lat pewien student prawa pokaza� mi seri� niedrogich ksi��ek z dziedziny filozofii, historii i literatury, o kt�rych w og�le nie s�ysza�em w Colegio del Salvador. Zakres moich lektur raptownie si� rozszerzy�. Odkrywa�em Spencera, Rousseau, a nawet Marksa