Politycy ci nie lubili si� wzajemnie i zwalczali si�...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Do zasadniczego konfliktu mi�dzy nimi dosz�o latem 1991 r. W�adze centralne ZSRR, pod kierownictwem Gorbaczowa, opracowa�y projekt nowej konstytucji, kt�ry przewidywa� przekszta�cenie ZSRR w konfederacj�. Koncepcja ta nie odpowiada�a ani Jelcynowi, ani prezydentowi Ukrainy, L. Krawczukowi. Wyst�powa�o przeciw niej r�wnie� wielu czo�owych przyw�dc�w partii i rz�du. Przeprowadzono w tej kwestii referendum, kt�re nie da�o jasnej odpowiedzi na postawione pytania. Toczy�y si� ostre spory. W sierpniu, w czasie poufnej narady w Nowo Ogariewskoje wypracowano ostatecznie koncepcj� przekszta�cenia pa�stwa w lu�n� federacj� republik. Tekst mia� by� oficjalnie podpisany 20 VIII 1991 r. Gorbaczow wyjecha� na urlop nad Morze Czarne. Tymczasem w dzie� poprzedzaj�cy podpisanie dokumentu zorganizowano pucz. Na jego czele stan�o wielu polityk�w, z wiceprezydentem Gienadijem Janajewem i premierem Walentinem Paw�owem na czele. Pucz mia� na celu powstrzymanie procesu likwidowania ZSRR oraz obrony jedno�ci i ca�o�ci pa�stwa. Spiskowcy internowali Gorbaczowa, ale liczyli, �e po zastanowieniu si� poprze on ich stanowisko. Przejawili brak zdecydowania. Na czele si� zwalczaj�cych pucz stan�� B. Jelcyn. W ci�gu 3 dni (19-21 sierpnia) rebelia zosta�a st�umiona, a spiskowcy zostali aresztowani. Gorbaczow wr�ci� do Moskwy, ale do ko�ca nie m�g� uwolni� si� od podejrze�, i� po cichu sympatyzowa� ze spiskowcami. Nigdy nie cieszy� si� specjaln� popularno�ci�, ale od 19 sierpnia sta� si� wr�cz niepopularny. Odwrotnie by�o z Jelcynem. Popularno�� jego jeszcze bardziej wzros�a. Przesta� si� liczy� z prezydentem Zwi�zku, kt�ry formalnie jeszcze istnia�. Pucz spowodowa� skutki odwrotne od zamierzonych. Do sierpnia 1991 r. r�ne republiki zg�asza�y deklaracje niepodleg�o�ci, ale z wyj�tkiem pa�stw nadba�tyckich i zakaukaskich mia�y one charakter ograniczony. Chodzi�o w nich o uzyskanie wi�kszej samodzielno�ci w �onie tak czy inaczej poj�tego wsp�lnego pa�stwa. Pucz sierpniowy spowodowa� masowe wyst�pienia ze zwi�zku. Deklaracje takie zg�asza�y kolejno: Ukraina 24, Bia�oru� 25, Mo�dawia 27, Uzbekistan i Kirgistan 31 sierpnia, Tad�ykistan 9, Armenia 23 wrze�nia, Azerbejd�an 18, Turkmenistan 27 pa�dziernika. ZSRR sta� si� nazw� pust� i bez tre�ci. Prezydent Gorbaczow reprezentowa� to nie istniej�ce ju� faktycznie pa�stwo na forum mi�dzynarodowym. W kraju nie mia� on ju� �adnej w�adzy. KPZR po puczu Janajewa zdelegalizowano, a Gorbaczow musia� fakt ten uzna�. Jesieni� 1991 r. pr�bowa� on wynegocjowa� nowy projekt uk�adu zwi�zkowego. Jednak wi�kszo�� kontrahent�w nie chcia�a pozosta� w zwi�zku z Rosj�. Dopiero w pocz�tku grudnia przekonano prezydenta Ukrainy, L. Krawczuka, do zachowania lu�nej formy wsp�pracy z Rosj�. Za wsp�prac� tak� opowiada�a si� te� Bia�oru�. W dniach 7-8 XII 1991 r. z inicjatywy Krawczuka w Bia�owie�y spotkali si� prezydenci: Bia�orusi - Stanis�aw Suszkiewicz, Rosji - Borys Jelcyn i Ukrainy - Leonid Krawczuk. Uznali, �e utworzony w 1922 r. ZSRR ju� nie istnieje jako podmiot prawa mi�dzynarodowego i powo�ali do �ycia Wsp�lnot� Niepodleg�ych Pa�stw (WNP). Obejmowa�a ona pocz�tkowo tylko trzy wy�ej wymienione republiki: Bia�oru�, Rosj� i Ukrain�. P�niej stopniowo przy��czy�y si� do niej inne republiki. Gorbaczow utraci� pe�nione dot�d funkcje i przesta� odgrywa� powa�niejsz� rol�. Cz�� komunist�w nie pogodzi�a si� z rozwi�zaniem partii i pa�stwa i pr�bowa�a kontynuowa� dzia�alno��. Trudno by�o okre�li� zasi�g ich wp�yw�w. Formalnym spadkobierc� ZSRR zosta�a Federacja Rosyjska, kt�ra przej�a miejsce ZSRR w Radzie Bezpiecze�stwa ONZ. Prezydent Federacji, B. Jelcyn, uzyska� uznanie na forum mi�dzynarodowym. Nag�y rozpad ZSRR zaskoczy� wielu polityk�w i futurolog�w. Politycy ameryka�scy i zachodnioniemieccy zmierzali do zdemokratyzowania i zliberalizowania ZSRR, ale nie do jego likwidacji. Rozpad ZSRR przekre�li� skutki przegranej przez Niemcy i wygranej przez ZSRR II wojny �wiatowej. �wiat wraca� jak gdyby do sytuacji sprzed I wojny �wiatowej. ONZ w procesach tych nie odegra�a wa�niejszej roli. Sekretarzem Generalnym tej organizacji w latach 1982-1991 by� polityk peruwia�ski, Javier Perez de Cuellar (ur. 1920). 592 11) 21) 31) 41. l1 .1 .1 .1 .1 .1 rI.A.1.a CZʌ� VI OSTATNIA DEKADA XX WIEKU (1991-2000) I. �WIAT WOBEC ROZPADU ZSRR 1. Stany Zjednoczone Rozpad bloku pa�stw socjalistycznych i rozwi�zanie ZSRR uznano powszechnie za jednoznaczne zwyci�stwo Stan�w Zjednoczonych. Prezydent USA, G. Bush, uznany zosta� za przyw�dc� w skali globalnej w �wiecie. Stany Zjednoczone stanowi�y pot�g� ekonomiczn� i polityczn�. Powsta�y w ko�cu XVIII wieku i stanowi�y pa�stwo federalne. Liczba stan�w wzros�a do 50. Obok nich wyst�powa� samodzielny dystrykt Kolumbia ze stolic� kraju Waszyngtonem. Poszczeg�lne stany rz�dzi�y si� samodzielnie. W�adze federalne mia�y ograniczony charakter. Zajmowa�y si� g��wnie polityk� zagraniczn� i obronn�. Rola ich ros�a w czasie wojen. Mala�a natomiast w czasie pokoju. Zale�a�a ona od umiej�tnej wsp�pracy w�adzy wykonawczej z ustawodawcz�. W�adz� ustawodawcz� stanowi� Kongres, sk�adaj�cy si� z dw�ch izb: Izby Reprezentant�w i Senatu. Izba Reprezentant�w pochodzi�a z wybor�w powszechnych. W sk�ad Senatu wchodzili przedstawiciele stan�w. Senatorowie i cz�onkowie Izby Reprezentant�w wybierani byli na 4 lata, ale sk�ad izb zmienia� si� co dwa lata. W�adz� wykonawcz� reprezentowa� prezydent z rz�dem