Polskie powstania z pocz�tku XIX wieku mia�y na celu przywr�cenie do �ycia ukrzy�owanej Rzeczypospolitej Polski i Litwy...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Inspiracj� by�y dla nich mistyczne wizje z poezji romantyk�w, przekonanie, �e Polska - �Chrystus narod�w� - doczeka swojego �trzeciego dnia�: Chwa�a Tobie, Chryste Panie! Lud, kt�ry chodzi� Twym �ladem, Co Twoim cierpia� przyk�adem, Z Tob� �wi�ci zmartwychwstanie30. Akcj� kierowano g��wnie z Kr�lestwa Kongresowego przeciwko Rosji, ale Polacy z Austrii i Prus r�wnie� mieli w niej sw�j udzia�. Solidarno�ciowe powstania wybuch�y na Litwie, Bia�orusi i Ukrainie. W listopadzie 1830 roku szale�czy spisek, sprowokowany plotk�, jakoby car zamierza� wys�a� swoje polskie wojska przeciwko Belgii, sta� si� zarzewiem wojny polsko-rosyjskiej. Car odrzuci� rady rz�du w Warszawie, kt�remu przewodzi� konserwatysta ksi�� Czartoryski, i odm�wi� podj�cia wszelkiego dialogu. Wobec tego sprawy dosta�y si� w r�ce ludzi bezkompromisowych. Tym razem zawodowe wojsko polskie rzeczywi�cie mia�o szans� zwyci�y�, ale krok po kroku zosta�o oskrzydlone i zgniecione. We wrze�niu 1831 roku, kiedy Rosjanie zaatakowali ostatnie stanowiska wojsk w pobli�u Warszawy, znale�li wyprostowane martwe cia�o genera�a Sowi�skiego, stoj�ce po�r�d p�l zas�anych cia�ami poleg�ych i konaj�cych. Ten by�y oficer napoleo�ski rozkaza� swoim �o�nierzom, aby wbili jego drewnian� nog� �g��boko w polsk� ziemi�, �eby nie musia� k�ania� si� tyranom. Konstytucj� Kr�lestwa Kongresowego zawieszono. Wszystkich powsta�c�w pozbawiono wolno�ci i maj�tku. Dziesi�� tysi�cy uchod�c�w trafi�o do Francji; dalsze dziesi�tki tysi�cy zakuto w kajdany i pop�dzono na Syberi�. Impet polskich dzia�a� w roku 1848 przyt�umi�o fiasko powstania sprzed dw�ch lat, kt�re mia�o by� powstaniem powszechnym; Rzeczpospolita Krakowska przypiecz�towa�a w�wczas sw�j los, nie zdo�awszy zapanowa� nad rewolucjonistami. Pod�egani przez austriackich urz�dnik�w ch�opi dokonali w pobliskich galicyjskich wsiach masakry na tysi�cach szlachty. Polski wk�ad w �wiosn� innych lud�w� polega� zatem na jednym drobnym wybuchu zamieszek w Pozna�skiem, dw�ch wybuchach w Krakowie i Lwowie oraz na udziale licznego kontyngentu polskich uchod�c�w, z genera�em J�zefem Bemem na czele, w walkach o W�gry. W styczniu 1863 roku Kr�lestwo Kongresowe, sfrustrowane sprzecznymi posuni�ciami �cara wyzwoliciela� Aleksandra II, wybuch�o jeszcze raz. Aleksander wyzwoli� wprawdzie ch�op�w pa�szczy�nianych w swoim imperium, ale nie mia� zamiaru da� Polakom konstytucji. Dwa lata patriotycznych demonstracji w Warszawie, kt�rym przewodzili ksi�a, pastorzy i rabini, doprowadzi�y do utworzenia tajnego Rz�du Narodowego. Szesna�cie miesi�cy zajad�ej wojny partyzanckiej zako�czy�o si� egzekucj� przyw�dc�w powstania na stokach Cytadeli. Tym razem zd�awiono samo Kr�lestwo Kongresowe. Osiemdziesi�t tysi�cy Polak�w rozpocz�o straszliw� podr� na Syberi� - by� to najwi�kszy w dziejach caratu kontyngent wi�ni�w politycznych. M Kazimierz Brodzi�ski, Na dzie� Zmartwychwstania Pa�skiego r. 1831, w: Dzie�a, Wroc�aw 1959, t. l, s. 239. 870 l W roku 1905 pochodni� powstania patriotycznego przej�a Polska Partia Socjalistyczna. Fale strajk�w i ulicznych walk w Warszawie i �odzi trwa�y jeszcze d�ugo po zako�czeniu rewolucji w Rosji, kt�ra wybuch�a w tym samym czasie w Petersburgu. Liczne zaci�gi niech�tnych m�odych mieszka�c�w polskich prowincji wype�nia�y szeregi rosyjskiej armii, walcz�cej bez wi�kszego przekonania z Japo�czykami w Mand�urii. Uporczywe kl�ski polskiego nacjonalizmu sprzyja�y rozwojowi dw�ch istotnych zjawisk. P�niejsze pokolenia patriot�w cz�sto decydowa�y si� raczej pracowa� dla swojego kraju, ni� o niego walczy�. Idea �pracy organicznej� zmierza�a do umocnienia zasob�w gospodarczych i kulturalnych oraz do ograniczenia wszelkich roszcze� politycznych, z wyj�tkiem ��dania lokalnej autonomii. Pogl�d ten sta� si� standardow� strategi� wszystkich ruch�w narodowych, kt�rym brakowa�o wystarczaj�cego poparcia militarnego i dyplomatycznego. Jednocze�nie w �onie ka�dej spo�r�d narodowo�ci zamieszkuj�cych polskie ziemie doszed� do g�osu �nacjonalizm integracyjny�. Nacjonalizmy litewski, bia�oruski, ukrai�ski i syjonistyczny przyjmowa�y stanowiska, kt�re skutecznie parali�owa�y wszelkie poczucie walki o wsp�ln� spraw�. Polscy nacjonali�ci Dmowskiego gwa�townie wyst�powali przeciwko polskiemu ruchowi wyzwole�czemu Pi�sudskiego