relacji 1 Luka w tek�cie...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

t6 - PolScy pisarze politycz�i XVIII wiehu 24Z Polscy p�sa7ze pol�tyczn� o "przypadku" kr�la JMci Stanis�awa Augusta i nie` wstrzyma� si� w zwi�zku z tym od pot�pienia idei kr�lob�jstwa. Czasem jeszcze co� zatr�ci na temat szlachectwa, i niewolnictwa, da kazanie czy raczej wypracowanie o czynnej mi�o�ci ojczyzny (czytajcie "patrioci" z przed- pokoju ksi�cia ambasadora), p�filozofuje nad istot� wolno�ci jako wsp�zale�no�ci mi�dzy obywatelami� Sporadyczne glossy nad blag� i zniewie�cia�o�ci�, nad damsk� paplanin� i dekoltami, nad erotomani� warsza= wianek i alkoholizmem socjety, �ad niedol� dworak�v� i sz�z�liwo�ci� sielskich domator�w, wycieczki przeciw Czasotrawskim i Gadu�owiczom - to wszystko pop�a- ca�o mo�e na rynku warszawskim, ale spotyka�o si� ze wzruszaniem ramion w "kwaterach konfederackich, a krytyka satyrycznych wierszy i ulotek prowokowa= �a riposty. Widocznie kr�l, stoj�cy za Bohomolcem, na�o�y� t�umik na jego pi�ro. Jak w r. 1768 wype�= niano dziesi�tki numer�w streszczeniem Ducha p'raz.v; tak w 1?72 t�umaczono niemal ca�y rocznik ze Spekta- tora. Monitor parokrotnie uzasadnia� sw� pow�ci�gli= wo��. W r. 1770 wyliczy�, jakie to przywary zamierza w polskim charakterze wyt�pi�, a w 1?73 zaprezento- wa� obszern� apologi� swej akcji2. = R�kopis urywa si� na dacie 1773. Ostatnie s�owa zosta�y dopisane w redakcji autorskiego maszynopisu, jest to jednak raczej doko�czenie zdania ni� rozdzia�u, kt�ry czyni wra�enie nieuko�czonego. tjlll. SPRAWY DUCHOWIE�STWA 1 RO�NOWIERSTWA Kryzys religijny. Anomalie w po�o�eniu Ko�cio�a. Nadmiar d6br, nadmiar zakonbw, nadmiar w�adzy nad �ywio�em �wieckim. Dra- sty�zny przyk�ad z Mazowsza. Zatarg o jurysdykej� ksi꿹 za Augusta III. Pisma szlacheckie atakuja kler. Odp�r J. J. Za�us- hiego. Niedosz3a koniidencja inter status. S�ymon Majchrowic� o trwa�ej szcz�liwo�ci kr�lestw. "Polski Bossuet" cichym prze. ciwnikiem Konarskiego i o�wiaty. Istota sprawy dysydenckiej. Ekonomi�zna i polityczna warto�E rbwnouprawnienia wyznaxi. Ar. gumentacja petersburska. Obustronne wywody prawnicze i histo- ryczne. Prze�ada w dysydenckich atakach. Roznxowa dw�ch ka- waler�'u�. Za�uski, nie Ko�arski jej autorem. Fanatyk zagada� publicyst�. Brak etycznego i politycznego pog��bienia hon- trowersji. �ryzys religijny, kt�ry za Stanis�awa Augusta towa- rzyszy� kryzysowi politycznemu i upadkowi pa�stwa� datowa� mo�na dok�adnie od r. 1764. Wtedy pa�stwa akatolickie rozpocz�y nacisk na Polsk� pod has�em sprawy r�nowierczej; wtedy, jak to bywa�o i w daw- niejszych bezkr�lewiach, przypomniano sobie nie= za�atwion� "kompozycj� inter status"� tj. rewizj� sto- sunku Ko�cio�a do pa�stwa. Kto by chcia� si�gn�� do korzeni sporu mi�dzy klerem i stanem �wieckim, jaki zaostrzy� si� u nas w po�owie w. XVIII, musia�by si� cofn�� co najmniej w czasy Zygmunta III i W�adys�awa IV, a zarazem zrobi� wycie�zk� na Zach�d. W latach dwudziestych i trzydziestych XVII w. g�o�no by�o o egzorbitanejacb 242 Polsc� p2sarze polityczrti o "przypadku" kr�la JMci Stanis�awa Augusta i nie�� wstrzyma� si� w zwi�zku z tym od pot�pienia ide3 kr�lob�jstwa. Czasem jeszcze co� zatr�ci na temat szlachectwa, x niewolnietwa, da kazanie czy raczej wypracowanie o czynnej mi�o�ci ojczyzny (czytajcie "patrioci" z przed- pokoju ksi�cia ambasadora), p�filozofuje nad istot� wolno�ci jako wsp�zale�no�ci mi�dzy obywatelami: Sporadyczne glossy nad blag� i z�iewie�cia�o�ci�, nad damsk� paplanin� i dekoltami, nad erotomani� warsz�= wianek i alkoholizmem socjety, nad niedol� dworak��;% i sz�z�liwo�ci� sielskich domator�w, wycieczki przeci�v Czasotrawskim i Gadu�owiczom - to wszystko pop�a- ca�o mo�e na rynku warszawskim, ale spotyka�o si� ze wzruszaniem ramion w 'kwaterach konfederackich, a krytyka satyrycznych wierszy i ulotek prowokowa= �a riposty. Widocznie kr�l, stoj�cy za Bohomolcem, na�o�y� t�umik na jego pi�ro. Jak w r. 1768 wype�= niano dziesi�tki numer�w streszczeniem Ducha pra�; tak w 1772 t�umaczono niemal ca�y rocznik ze Spekta- tora. Monitor parokrotnie uzasadnia� sw� pow�ci�gli= wo��. W r. 1770 wyliczy�, jakie to przywary zamierza w polskim charakterze wyt�pi�; a w 1773 zaprezento- wa� obszern� apologi� swej akcji2. = R�kopis urywa si� na dacie 1773. Ostatnie s�owa zosta�y dopisane w redakcji autorskiego maszynopisu, jest to jednak raczej doko�czenie zdania ni� rozdzia�u, kt�ry czyni wra�enie nieuko�czonego. �?111. SPRAWY DUCHOWIE�STWA 1 RO�NOWIERSTWA Kryzys religijny. Anomalie w po�o�eniu Ko�cio�a. Nadmiar d�br, nadmiar zakon�w, nadmiar w�ad%y nad �ywio�em �wieckim. Dra- sty�zny przyk�ad z Mazowsza. Zatarg o jurysdykcj� k5i꿹 za Augusta III. Pisma szlacheckie atakuja kler. Odp�r J. J. Za�us- hiego. �iedosz�a konfidencja inter status. S�ymon Majchrowic� o trwa�ej szcz�liwo�ci kr�lestw. "Polski Bossuet" cichym prze- ciwnikiem Konarskiego i o�wiaty. Istota sprawy dysydenckiej. Ekonomi�zna i polityczna warto�E r�wnouprawnienia wyzna�. Ar- gumentacja petersbur5ka. Obustronne wywody prawnicze i histo- ryczne. Prze�ada w dysydenckich atakach: Rozrnowa d�wbch ka- walerbu�. Za�uski, nie Konarski jej autorem. Fanatyk zagada� publicyst�. Brak etycznego i politycznego pog��bienia hon- trowersji. �ryzys religijny, kt�ry za Stanis�awa Augusta towa~ rzyszy� kryzysowi politycznemu i upadkowi pa�stwa; datowa� mo�na dok�adnie od r. 1764. Wtedy pa�stwa akatolickie rozpoez�y nacisk na Polsk� pod has�em sprawy r�nowierczej; wtedy, jak to bywa�o i w daw- niejszych bezkr�lewiach, przypomniano sobie nie= za�atwion� "kompozycj� inter status"; tj. rewizj� sto- sunku Ko�cio�a do pa�stwa. Kto by chcia� si�gn�� do korzeni sporu mi�dzy klerem i stanem �wieckim, jaki zaostrzy� si� u nas w po�owie w. XVIII, musia�by si� cofn�� co najmniej w czasy Zygmunta III i W�adys�awa IV, a zarazem zrobi� wycie�zk� na Zach�d