Uroczysto�ci te zgromadzi�y w Warszawie uczonych z ca�ego �wiata...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

By�am obecna na otwarciu przez Iren� Joliot muzeum w domu, gdzie urodzi�a si� Maria Sk�odowska. Znalaz�y si� tam niekt�re przyrz�dy, jakimi wielka uczona pos�ugiwa�a si� przy pracy nad odkryciem radu, oraz liczne fotografie Piotra i Marii Curie oraz ich rodziny. S�ysza�am wtedy Iren� wyg�aszaj�c� wspomnienie o �yciu swej matki w Polskiej Akademii Nauk, w trakcie posiedzenia, podczas kt�rego ona wraz z Fryderykiem zostali obdarzeni tytu�ami cz�onk�w PAN. I by�am na koniec obecna na mi�dzynarodo- wym posiedzeniu naukowym, podczas kt�rego Irena wyg�osi�a wyk�ad na temat mo�liwo�ci wyznaczania d�ugo�ci okres�w geologicznych oraz ustalenia pocz�tk�w dziej�w ludzkich w oparciu o w�asno�ci promieniotw�rcze ska�. Po oficjalnych uroczysto�ciach zabra�a mnie Irena do swej rodziny. Jak czu�a i mi�a by�a dla swej ciotki, starszej siostry jej matki, pani Heleny Sk�odowskiej- Szalayowej. Staruszka liczy�a w�wczas osiemdziesi�t dwa lata i bardzo bole�nie odczu�a w kilka lat p�niej przedwczesn� �mier� siostrzenicy. Irena Joliot-Curie by�a chyba najlepiej predes- tynowana do reprezentowania idei przyja�ni pol-sko- francuskiej. Tote� gdy powsta�o z inicjatywy Fryderyka Joliot-Curie odpowiednie towarzystwo, przejawiaj�ce zreszt� bardzo o�ywion� dzia�alno��, postanowiono powierzy� Irenie przewodnictwo tej instytucji. Maria Curie wyrazi�a si� kiedy�, �e: �je�li co� jest s�uszne, trzeba to czyni�, cho�by tysi�czne powody stawa�y temu na przeszkodzie". Irena Curie--Joliot stara�a si� kontynuowa� dzie�o matki nie tylko na polu nauki i kontakt�w z Polsk�, ale r�wnie� i na niwie spo�ecznej. Podziela�a jej pogl�dy o niesprawiedliwym stosunku wsp�czesnego spo�ecze�stwa do kobiet, kt�re nie odgrywaj� w �yciu publicznym takiej roli, na jak� zas�uguj�. Przekonania Ireny w kwestii kobiecej by�y mo�e nawet g��bsze, bo pot�gowa�a je pami�� krzywd wyrz�dzonych matce, kt�rej odm�wiono przyj�cia w poczet cz�onk�w Akademii dlatego tylko, �e by�a kobiet�. Tote� dla samej zasady Irena zawsze wy- ra�a�a zgod� na przyj�cie proponowanych jej wy- sokich stanowisk. Stara�a si� te� wywi�zywa� jak najlepiej z przyj�tych obowi�zk�w, �eby wykaza�, i� kobiety potrafi� pracowa� na r�wni z m�czyznami. By�a nie tylko profesorem Sorbony i dyrektorem laboratorium, podobnie jak jej matka, ale r�wnie� w 1936 roku sekretarzem stanu w gabinecie Leona Bluma, wraz z dwiema innymi kobietami � Cecile Brunschwig i Suzanne Lacore. Po raz pierwszy w historii Francji zajmowa�y kobiety takie stanowiska. I cho� ze strony Ireny Curie, tak bardzo przywi�zanej do swego laboratorium, by�o to wielkie wyrzeczenie, przyj�a te obowi�zki, gdy� 133 132 w charakterze podsekretarza stanu do spraw bada� naukowych mog�a przyczyni� si� do poprawy sy- tuacji pracownik�w nauki i zapewni� odpowiednie kredyty pracowniom naukowym. Ze wzruszeniem wspominam pomoc, jak� okaza�a pracowni Wy�szej Szko�y Normalnej w Sevres, w czasie kiedy kiero- wa�am t� uczelni�. W tej samej trosce o zapewnienie kobietom prawa dost�pu do wszystkich stanowisk z r�wnym prawem do odpowiednich tytu��w, dwukrotnie kandydowa�a do Akademii, kt�rej prog�w, podobnie jak matce, nie uda�o si� jej jednak przest�pi�, mimo �e r�wnie� podobnie jak matka, by�a cz�onkiem wielu zagranicznych Akademii. Akademia francuska nie dojrza�a w�wczas jeszcze do przyj�cia kobiet do swego grona. Sta�o si� to dopiero w 1962, kiedy w charakterze cz�onka korespondenta przyj�to pani� Perey, odkrywczyni� fransu, pierwiastka pochodnego od aktynu. Sukces ten by� sp�nionym ho�dem dla Marii Curie, pani Perey o�wiadczy�a bowiem natychmiast: �Wszystko, czego dokona�am, zawdzi�czam Marii Curie". Dzia�alno�� Ireny Joliot-Curie zmierza�a do wszechstronnego zr�wnania wszystkich kobiet, nie tylko pracownik�w wy�szych uczelni i nauki, w prawach z m�czyznami. M�wi�a: �Do zdobycia prawdziwie r�wnych praw z m�czyznami konieczne i nieodzowne jest, �eby kobieta posiada�a prawo uczestniczenia w �yciu politycznym kraju. Prawo g�osu dla kobiet jest spraw� zasadnicz�, a zasady s� bardzo wa�ne". Warto tu przytoczy� niekt�re ust�py z artyku�u Andree Marty-Capgras, przewodnicz�cej komisji praw Zwi�zku Kobiet Francuskich: Zwi�zek Kobiet Francuskich obchodzi� w�a�nie dziesi�t� rocznic� przyznania kobietom prawa g�osu. Pragn�y�my tej manifestacji, nada� odpowiedni rozg�os i zebra� na trybunie osobisto�ci, kt�re walczy�y w okresie mi�dzywojennym o polityczne prawa kobiet. Chcia�y�my r�wnie�, �eby obecne by�y . kobiety stanowi�ce �ywy przyk�ad talentu. W�r�d nich by�a oczywi�cie Irena Joliot-Curie, kt�ra nie bardzo jednak lubi�a ukazywa� si� publicznie, a jeszcze mniej lubi�a wyg�asza� przem�wienia. Pa- mi�tam jednak dobrze, �e bez najmniejszej trudno�ci uzyska�y�my jej zgod� na uczestnictwo w obchodzie tej rocznicy. Jeden z m�wc�w przypomnia� w�wczas, �e kiedy� w czasie obrad senatu kto� powiedzia�, jakoby Maria Curie nie by�a zbyt gor�c� �feministk�" i niech�tnie si� odnosi�a do przyznania kobietom praw politycznych. Na co Maria Curie odpowiedzia�a listem otwartym, w kt�rym po prostu stwierdzi�a, �e cho� jej w�asne �ycie utrzymuje j� poza obr�bem walk politycznych, uwa�a, i� odmawianie kobietom prawa g�osu jest niesprawiedliwo�ci�, kt�rej nale�y po�o�y� kres. Irena Joliot nie zna�a tego listu swej matki i prosi�a, �eby�my go jej da�y, co te� uczyni�y�my. Bardzo nie lubi�a przekr�cania prawdy i cieszy�o j�, �e list Marii Curie zosta� przytoczony jako dow�d jej prawdziwego stanowiska w tej sprawie