Znana sk�din�d ze Skryptu charakterystyka niedostosowanych spo�ecznie zapisana jest 12 VI: "Koi...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Karze�ek (? - E. T.) moralnie zagro�eni nie widz� mo�liwo�ci �ycia w p�aszczy�nie pozytywnej, bo im si� to nie udaje. Tote� cechuje ich wrogo�� do wszelkiego �adu, porz�dku, do autorytet�w, nauki i pracy. Budzi si� podziw brawury itp." 13 VI M. G. zapisuje pytania egzaminacyjne z pedagogiki specjalnej: "1) Wsp�lne podstawy rewalidacji spo�ecznej wychowanka pedagogiki specjalnej i ich zr�nicowanie zale�nie od rodzaju upo�ledzenia. 2) Jakie w�a�ciwo�ci decyduj� o tym, �e dana jednostka podlega opiece pedagogiki specjalnej? 3) W jaki spos�b r�ne upo�ledzenia wp�ywaj� na swoisto�ci psychiczne wychowanka z zakresu pedagogiki specjalnej?" W kalendarzu zaznaczone s� te� sprawy wsp�pracy M. G. z zagranic�, jak np. wniosek o stypendium Forda (221), przyj�cie w Instytucie Mnie Smal, cz�onka Towarzystwa Opieki nad Dzieckiem ze Szwajcarii (14 II), wycieczki nauczycieli z Czechos�owacji (15 III). Prof. Wallace Taylor jest zapisany kilkakrotnie, M. Grzegorzewska zbiera dla niego jakie� materia�y w Laskach. 13 V jest na filmie o niewidomych i kalekich w Instytucie Brytyjskim. 15 VI wysy�a depesz� na Kongres G�uchych w Manchesterze. Kilka zapis�w dotyczy Instytutu Nauczycielskiego, kt�rym kierowa�a Grzegorzewska w latach 1930 - 1935. Pragnie Ona zwo�a� zjazd absolwent�w PIN w dniach 28 - 29 XII 1958 roku. W tym celu odbywa zebranie z kilkoma absolwentami (Lech, Doma�ski, Dobra-niecki, Ubysz, Karpi�ski, Kwiatkowski, Staro�ciak, Scheiblet - ?, Czaj-kowski, �lifirski, Radwan). "Temat: Co jest obecnie najwa�niejsze w pracy wychowawczej szko�y: a) budzenie humanitaryzmu i poczucia odpowiedzialno�ci za �ycie swoje, b) budzenie uczucia przyja�ni". Zaplanowano noclegi u Koi. Slifirskiego i Ubysza. Bankiet i kolacja u Doma�skiego. W kalendarzu zaznaczone s� o��wkiem dni 28 - 29 XII, ale do zjazdu w tym terminie nie dosz�o. Wed�ug Franciszka Doma�skiego (1972), zjazdy absolwent�w PIN odby�y si� po wojnie w 1959 i 1964 roku. Jest te� w kalendarzu �lad dzia�alno�ci zwi�zkowej M. G. 16 IV zapisuje, ze "Koi. Chro�cicki ze Zwi�zku Nauczycielstwa Polskiego przynosi 47 mi z�ot� odznak� zwi�zkow�", a 30 X widnieje notatka o zebraniu "wszystkich nauczycieli szk� specjalnych w Warszawie (SSS + Wydzia� O�wiaty)". Skr�t "SSS" oznacza Sekcj� Szkolnictwa Specjalnego ZNP. Na odr�bn� uwag� zas�uguj� nazwiska os�b zapisanych (czasem wielokrotnie) w kalendarzu. Najcz�ciej Grzegorzewska spotyka si� z nimi zawodowo. S� w�r�d nich najbli�si wsp�pracownicy: Janina Doroszewska, Otton Lipkowski, Andrzej Jasi�ski, Stefan Dziedzic, Leokadia Frydrychowska, Natalia Han-Ilgiewicz. S� tak�e znani przedstawiciele nauki polskiej: J. Bogdanowicz, A. Kami�ski, J. Konorski, W. Tatarkiewicz, A. Krokiewicz, M. Weis, Z. Szyma�ska, I. Bielicka lub p�niejsi naukowcy, jak A. Hulek, Z. S�kowska, H. Olechnowicz, Z. W�odarski. Spotykamy tu ludzi kultury: A. Go�ubiew, I. Newerly, J. Zawieyski oraz znanych pedagog�w i dzia�aczy spo�ecznych, jak: K. Ruszczyc, W. Dola�ski, Z. Morawska, N. Mitraszewski, B. Seme-nowicz, H. Kozie�, W. G�uszczak, P. Suchan, Z. Zbyszewska, W. Tu�o-dziecki, K. Kirejczyk, A. Gotinowa, D. Stomma, A. Drath, S. �opatto, D. Ristovic, U. Eckert i in. Omawiany kalendarz zawiera tak�e liczne zapisy charakteryzuj�ce M. Grzegorzewska jako cz�owieka. S� tu notatki zupe�nie codzienne, jak miara "stuprocentowej we�ny i jedwabiu na sukni�", czy po�yczki, np. 28 II trzem osobom po 1000 z�, co by�o w�wczas du�� sum�, bo bilet kosztowa� 20 groszy! Cz�ste s� zapisy o darach, np. 2IV "P. W�adys�awowi (Radwanowi - ? - E. T. ) 2500 da�am w 3 ratach" , a nazajutrz "Wys�a�am Heli 300 z�, 100 - Ewie Kr.", 6 IV, na Wielkanoc: "Posy�am po 500 z� c�rkom Lutki S. Takie dzielne dziewcz�ta. Koi. M. K. da�am dla jego o�miorga dzieci ma�ych 1000 z� na zabawki i ksi��eczki" (15 IV). Liczne zapisy dotycz� za�atwiania r�nych spraw ludziom, jak np. "Pani z Supra�la z dzieckiem" albo p. Waleria Jasi�ska, 14 - 15 ni "napisa�, jak mo�e wyrobi� sobie rent�". Siostra studenta III roku pedagogiki na UW, J�zefa S. jest upo�ledzona. M. G. radzi umie�ci� j� w zak�adzie w Stargardzie lub Le�nicy. Zapisuje: "Zapyta� po pewnym czasie o jej losy" (23 IV). W�r�d os�b zapisanych w kalendarzu s� tak�e cz�onkowie rodziny: chory Wadys�aw Po�aryski (2 III) i wyje�d�aj�ca na wakacje Jadwiga Po�aryska (13 VII), przyjaciele - Z. Ma�ynicz, aktorka (5 VIII), pisarz A. Go�ubiew i jego syn, Wojtek (18 V i 28 IV), Osob� najcz�ciej wymienian� zawodowo i przyjacielsko jest Janina Doroszewska. Wyst�puj� tu tak�e Jej synowie: Marek, kt�ry 19 V 48 ma dla student�w PIPS wyk�ad o wyprawie polarnej, w kt�rej uczestniczy�, i Jan (zwany "domowo" Agnem), kt�ry - jako student medycyny - mierzy ci�nienie chorej na serce M. G. i razem z matk� i ojcem, prof. Witoldem Doroszewskim, towarzyszy M. Grzegorzewskiej podczas wycieczki z Ciechocinka do Torunia i Gniezna. Maria Grzegorzewska dzieli z Przyjaci�k� �ycie kulturalne i towarzyskie. Razem chodz� do Filharmonii, razem odwiedzaj� przyjaci� (dr� Le�kiewicza - 14 II), wsp�lnie ogl�daj� w Teatrze Syreny spektakl Obrazcowa, po kt�rym M. G. napisze: "Mia�am o tych kukie�kach lepsze wyobra�enie. To jest pod wzgl�dem techniki bardzo ciekawe. No i r�ka m�wi�ca!" (17 H). Do Lasek na dwa dni tak�e wyje�d�aj� razem, a potem sp�dzaj� wsp�lne wakacje (z wnuczk� J. Do-roszewskiej, Urszulk�) w Kazimierzu nad Wis��, w domu SARP-u. 16 VII czytamy: "Upa�! Warunki w SARP-pie �wietne. Szkoda tylko, �e film nakr�caj� na Rynku", a 18 VII: "Dzisiaj wysz�am raniutko na spacer nad Wis�� razem z Janeczk�", a zaraz potem spis poj�� z zakresu pedagogiki specjalnej. Nie mo�e o niej zapomnie� nawet w czasie wakacji ... Lektur� s� Pisma wybrane Leonarda da Vinci. Na sze�ciu stronach wypisane s� "z�ote my�li" z tej lektury. M. in. "Raczej pozbawionym by� ruchu ni� nu�y� si� niesieniem pomocy. Raczej �mier� ni� znu�enie. Nie jestem syt s�u�enia. Nie znu�� si� pomaganiem." (16- 17 VII). Pobyt w Kazimierzu trwa przesz�o miesi�c. W tym czasie M. G. wysy�a do przyjaci� oko�o 50 list�w. Od l IX codziennie zaznaczone jest ci�nienie, a 4IX - k�piel parafinowa. 11 IX: "pierwszy �lad polepszenia", a 18 IX: "Ciechocinek 14. raz parafina - jest pewne, ale s�abe jeszcze polepszenie". 21 IX d�u�szy zapis na temat wycieczki z rodzin� Doroszewskich z Ciechocinka przez Toru�, Trzemeszno do Gniezna i Kruszwicy: "Ca�y dzie� by� mroczny, d�d�ysty i mglisty, ani chwili przeja�nienia - to by� jednak dobry dzie�! Tylko te wymarzone drzwi Katedry nie zrobi�y na mnie takiego wra�enia, jak oczekiwa�am. Dziwne! Tego dnia przejechali�my 270 km". 23 IX: "Dzisiaj byli�my t� sam� grupk� autem w Biskupinie". 28 IX M. G. wyje�d�a do Warszawy te� z Doroszew-skimi, ich samochodem. Najcz�stsz� kulturaln� rozrywk� Grzegorzewskiej jest Filharmonia. W maju i czerwcu uczestniczy�a w 11 koncertach. W repertuarze, kt�ry skrz�tnie zapisuje, na og� klasyka: Bach, Chopin, Szymanowski, Strawi�ski, Debussy, Rachmaninow, Szostakowicz, Beethoven