45 p...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

n.e. Getowie zbuntowali si� przeciw Birebi�cie i zamordowali go, a pa�stwo jego rozpad�o si� na kilka samodzielnych drob- nych pa�stewek. Jak wida�, polityka Birebisty, maj�ca na celu zjednoczenie plemion geckich, nie mia�a jeszcze do�� mocnego poparcia w spo�ecze�stwie i na pewien czas nast�pi�o ponowne rozbicie plemienne. 2. PLEMIONA ZAMIESZKUJ�CE PӣNOCNE WYBRZE�A MORZA CZARNEGO (wiek VI � IV p.n.e.) W�r�d krain, kt�re graniczy�y z pa�stwami o ustroju niewolniczym i utrzymywa�y z nimi wielostronne stosunki, znajduj� si� p�nocne wybrze�a Morza Czarnego. Wi�kszo�� infor- macyj o tym obszarze i jego staro�ytnych mieszka�cach zawdzi�czamy Grekom. Niejasne wyobra�enia Grek�w o wybrze�ach Morza Czarnego znalaz�y ju� odbicie w staro�yt- nych mitach i legendach. Gdy w VI wieku p.n.e. na p�nocnym wybrze�u Morza Czarnego powsta�y sta�e osiedla kolonist�w greckich, kt�rzy nawi�zali o�ywione sto- sunki z miejscowymi plemionami, w Grecji wzros�o znacznie zainteresowanie tym kra- jem i zwi�kszy�a si� ilo�� danych o nim w literaturze greckiej. W po�owie V wieku _.. .. . .. � . . . odwiedzi� ten kraj Herodot, kt�ry po�wi�ci� Przedmioty �elazne z grodziska Kamienskoje ' ' J r. x pod Nikopolem: sierp i no�e mu nast�pnie znaczn� cz�� swej pracy iv�ni wiek p.n.e. historycznej. KIMMEROWIE Wed�ug Herodota najstarszymi mieszka�cami p�nocnych wybrze�y Morza Czarnego by�o plemi� Kimmer�w � pierwsze z tamtejszych plemion, jakie znamy z imienia. Pod nieco zmienionym imieniem �Himirrai" wzmiankuj� o nich asyryjskie teksty klinowe z ko�ca VIII wieku p.n.e. Za czas�w Herodota okres kimmeryjski w kraju nadczarnomorskim nale�a� ju� do zamierzch�ej przesz�o�ci. Jako �lady historyczne tego okresu pozosta�y pewne dane topo- nomastyczne, kt�re przytacza Herodot: nazwa cie�niny morskiej � Bospor Kimmeryjski � oraz gr�d Kimmeryjski, przeprawa Kimmeryjska i osada Kimmerikos w okolicach tej cie�niny. S�dz�c po tych nazwach, mo�na by przypuszcza�, �e g��wnym miejscem zamieszkania Kim- mer�w by�y obecne p�wyspy Kercze�ski i Tama�ski. Jednak�e Herodot pisze, i� pokazywano mu mogi�� kr�l�w kimmeryjskich" w pobli�u Dniestru. Jest rzecz� bardzo prawdopodobn�, �e Grecy zwali Kirnmerami wszystkie plemiona, kt�re przed nadej�ciem Scyt�w zamieszkiwa�y na rozleg�ych obszarach stepowych mi�dzy Dniestrem a Morzem Azowskim, czyli �e u�ywano tego terminu jako imienia zbiorowego. W dzisiejszej archeologii okre�la si� cz�sto terminem kultura kimmeryjska zabytki nadczarnomorskie z okresu przej�cia od br�zu do �elaza. Wskutek tego termin ten nabra� nieco umownego sensu i trudno tymczasem wyodr�bni� tu zabytki kimmeryjskie we w�a�ciwym znaczeniu tego s�owa. Herodot opowiada, i� Kimmerowie, wyparci przez Scyt�w z kraju po�o�onego na p�noc od Morza Czarnego, przesiedlili si� na po�udniowe jego wybrze�e, w okolice Synopy. Nie- kt�rzy uczeni wyrazili przypuszczenie, �e je�li przesiedlenie si� Kimmer�w jest nawet faktem historycznym, to wed�ug wszelkiego prawdopodobie�stwa nie wszyscy oni opu�cili p�nocne 158 wybrze�a Morza Czarnego, lecz cz�� ich pozosta�a w g�rzystych okolicach Krymu. Ludno�� tej cz�ci Krymu znana by�a p�niej pisarzom antycznym pod nazw� Taur�w. Niekt�rzy uczeni uwa�aj� ich za potomk�w Kimmer�w. SCYTOWIE Za czas�w Herodota g��wn� mas� ludno�ci z p�nocnych wybrze�y Morza Czarnego sta- nowi�y plemiona Scyt�w, o kt�rych historyk grecki podaje szereg szczeg�owych informacji. Wed�ug danych Herodota, znajduj�cych potwierdzenie w materia�ach archeologii, Scytowie zamieszkiwali ca�� po�udniow� cz�� kraju nadczarnomorskiego od uj�cia Dunaju, od dolnego Bohu i Dniepru do Morza Azowskiego i Donu. Chocia� kultura materialna rozpowszechniona na ca�ym tym rozleg�ym terytorium wykazuje w r�nych okolicach pewne lokalne osobliwo�ci, jednak na og� wyst�puj� w niej bezwarunkowo wsp�lne cechy typologiczne. Wsp�lnota owa wyst�puje tak�e i w rozpowszechnionej wsz�dzie ceramice .scytyjskiej, i w typach broni, w ozdobach uprz�y ko�skiej, i w charakterze rytua�u pogrzebowego. Pod wzgl�dem form bytowania Scy- towie dzielili si� na plemiona osiad�e (rol- nicze) i na koczownicze (pasterskie). Wy- mieniaj�c znane sobie plemiona rolnicze Herodot umieszcza na pierwszym miejscu Kallipid�w i Alazon�w, najbli�szych s�sia- d�w Olbii, za�o�onej przez wychod�c�w z Miletu nad limanem dnieprza�skim; to miasto by�o g��wnym punktem, w kt�rym Herodot zbiera� swe informacje. Zas�uguje na uwag� fakt, i� Herodot uwa�a za mo�li- we pierwszemu z tych plemion � Kalli- pidom � nada� nazw� �Helleno-Scyt�w" dlatego widocznie, �e upodobnili si� ju� w du�ym stopniu do kolonist�w greckich. Po Kallipidach i Alazonach id� w spisie Herodota Scytowie-Oracze, zamieszkuj�cy po obu brzegach Bohu i na zach�d od dolnego Dniepru, oraz Scytowie-Rolnicy, mieszkaj�cy wzd�u� Dniepru �w odleg�o�ci 11 dni �eglugi od uj�cia". Scytia za czas�w Herodota nie by�a jednolita pod wzgl�dem etnicznym, w jej sk�ad wchodzi�y tak�e ludy nie spokrewnione ze Scytami. Do ta- kich zapewne nale�a�y plemiona rolniczo- -pasterskie zamieszkuj�ce step le�ny. ��. , , . 0 .. . , . . Przedmioty �elazne z grodziska Kamienskoje pod Nikopo- Wi�kszo�� plemion Scytn osi�gn�a ju� km: ^^.^^ ? sztancowania ^ p^cemi �uski Stosunkowo Wysoki poziom �ycia gospo- pancerne, siekacz, przebijaki darczego. Herodot pisze, i� Alazonowie iv�m wiek P.n.e. 159 uprawiali dla swej konsumpcji opr�cz zbo�a r�wnie� cebul�, czosnek, soczewic� i proso, a Scytowie-Oracze siali zbo�e nie tylko na w�asne potrzeby, ale i na sprzeda�, przy kt�rej po�redniczyli zapewne kupcy greccy. Rolnicy scytyjscy u�ywali do orki p�uga zaprz�onego w wo�y. S�dz�c po wykopaliskach z wielu scytyjskich osad obronnych owych czas�w, a zw�asz- cza z osady Kamienskoje w okolicy Nikopola, ��to zbo�e �elaznymi sierpami, mielono za� na �arnach. Ko�ci zwierz�ce znalezione podczas prac wykopaliskowych s� dowodem, �e miesz- ka�cy osad obronnych hodowali byd�o, kozy, owce, konie i dr�b. Resztki ziemianek i lepianek zachowane w tych osadach oraz konstrukcje kom�r grobowych z niekt�rych wielkich kurhan�w scytyjskich pozwalaj� wyrobi� sobie pewne wyobra�enie o domostwach lud- no�ci osiad�ej, ale bli�szych danych o ich urz�dzeniu dotychczas nie posiadamy. Waza elektronowa z kurhanu Kul-Oba, przedstawiaj�ca sceny z �ycia Scyt�w Wyr�b grecki z IV wieku p.n.e. Scytowie-koczownicy oraz tzw. Scytowie Kr�lews- cy, kt�rych Herodot uwa�a za najpot�niejszych i naj- bardziej wojowniczych ze wszystkich tych plemion, zajmowali obszary stepowe na wsch�d od Dniepru a� do Morza Azowskiego, w��czaj�c w to r�wnie� krymskie tereny stepowe. Herodot wspomina, �e plemionom tym dostarcza�a po�ywienia nie uprawa roli, lecz hodowla zwierz�t domowych; za mieszkania s�u�y�y im wozy