Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
N. Popper-Voskuil, Self-portraiture and vanitas still-life painting in 17th century Holland in reference to David Bailly's vanitas oeuvre, „Pantheon", 31 (1973), s. 58-74. M. L. Wurfbain, Vanitas-stilleven David Bailly (1584-1657), „Openbaar Kunst- bezit", 13 (1967), s 76 „ *•(-•.-¦> PODZIÊKOWANIA Chcia³bym podziêkowaæ osobom, których zachêtom, krytyce i pomocy wiele zawdziêczam; s¹ to: Ann Boer, Trudy Dehue, Maarten Derksen, Yvette Draaisma, Ellis Ellenbroek, Goffe Jensma, Gerrit Kroi, Sarah de Rijcke, Willem Wagenaar i Annê Wolff. Odrêbne s³owa podziêkowania, co sta³o siê ju¿ zwyczajem, rezerwujê dla Patricka Everarda: za niezawodnoœæ w kwestii stylu i smaku oraz za to, ¿e jest czytelnikiem, dla jakiego chêtnie siê pisze. i i. u, , ' >t ' > " ••,(.! SPIS ILUSTRACJI Eksperyment w stylu Ebbinghausa dotycz¹cy pamiêci. R. Schulze,v4i« der Werk-statt der ex- perimentellen Psychologie und Pddagogik, Leipzig 1913 (s. 14). Wykres s³upkowy przedstawiaj¹cy przeciêtny udzia³ wspomnieñ autobiograficznych w zale¿noœci od wieku. S. Chu, J.J. Downes, Long live Proust: the odour--cued autobiographical metnory bump, „Cognition" 75 (2000), B41-B50 (s. 48). Dziadek z wnuczkiem. Ze zbiorów autora (s. 57). Jasmijnstraat 1959. K. van Bennekom, De familie van Bennekom, Amsterdam 1990 (s. 58). Wszystkie zwierzêta z lasu do dzisiaj wiedz¹ dok³adnie, gdzie siê znajdowa³y i co robi³y w chwili, gdy us³ysza³y, ¿e zastrzelono matkê Bambi. G. Larson, The chickens are restless, Kansas City 1993 (s. 65). Sztuczny wzór, który £uria przedstawi³ geniuszowi pamiêci, Szeraszewskiemu. A. Lurija, Een teveel aan geheugen, Amsterdam 1990 (s. 84). Mê¿czyzna obdarzony nadzwyczajnym talentem arytmetycznym, Jedediah Bux-ton (1707-1772). S. B. Smith, The great calculators, New York 1983 (s. 96). Rysunek przedstawiaj¹cy Westerkerk w Amsterdamie wykonany przez Stephe-na Wiltshire. S. Wiltshire, Floating cities. Venice, Amsterdam, Leningrad -and Moscow, London 1991 (s. 104). Rysunek przedstawiaj¹cy Westerkerk w Amsterdamie wykonany przez nieznanego artystê. Historisch Topografische Atlas, Gemeentelijke Archiefdienst Amsterdam (s. 104). Arcymistrz Ton Sijbrands. © Herman Zonderland 1993 (s. 123). Ustawienie szachów oraz rysunek Sittenfelda przedstawiaj¹cy, jak wyobra¿a on sobie to ustawienie. A. Binet, L. Henneguy, La psychologie desgrands calcu-lateurs et joueurs d'e'checs, Paris 1894 (s. 130). Trzy zdjêcia Demianiuka. W. A. Wagenaar, Identifying lvan: a case study in lega³ psychology, New York 1988 (s. 136). Strona albumu, na której naklejono zdjêcia Demianiuka oraz Federenki. Jw. (s. 142). Seria zdjêæ z Trawnik. Jw. (s. 145). Franz Stangl. Y. Arad, Belzec, Sobibor, Treblinka: The operation Reinhard death camps, Bloomington 1987 (s. 162). 342 Kurt Franz. Jw. (s. 162). Iwan Marczenko. Y. Sheftel, Defending „Ivan the Terrible". The conspiracy to convict John Demjanjuk, Washington, DC, 1996 (s. 162). Ma³¿eñstwo Wagnerów, wieczór wigilijny 1900 r. B. Jochens (red.), Deutsche Weihnacht: Ein Familienalbum 1900-1945, Nicolai Verlag, Berlin 1996 (s. 166). Ma³¿eñstwo Wagnerów, wieczór wigilijny 1915 r. Jw. (s. 168). Ma³¿eñstwo Wagnerów, wieczór wigilijny 1917 r. Jw. (s. 169). Ma³¿eñstwo Wagnerów, wieczór wigilijny 1927 r. Jw. (s. 170). Ma³¿eñstwo Wagnerów, wieczór wigilijny 1935 r. Jw. (s. 171). , ¦'{''•:.¦' Ma³¿eñstwo Wagnerów, wieczór wigilijny 1937 r. Jw. (s. 172). Anna Wagner, czerwiec 1945 r. Jw. (s. 174). Sztych przedstawiaj¹cy dwie pó³kule mózgowe: obkurczon¹ i nienaruszon¹. J. Cruveilhier, Anatomie pathologi¹ue du corps humaine, Paris 1835 (s. 190). Filozof i psycholog Gerard Heymans (1857-1930). D. Draaisma (red.), Een laboratorium voor de ziel. Gerard Heymans en het begin van de experimentele psychologie, Groningen 1992 (s. 195). Wykres s³upkowy przedstawiaj¹cy wspomnienia badanych osób w wieku przeciêtnie siedemdziesiêciu lat w reakcji na bodŸce s³owne. M. A. Conway, D. C. Rubin, The structure of autobiographical memory, w: A. Collins, S. E. Gathercole, M. A. Conway, P. E. Morris (wyd.), Theories of memory, Hove 1993 (s. 217). Ty³ „Szko³y francuskiej" Willema van den Hulla przy St. Jansstraat w Haarle-mie. Rysunek Gerrita Scholtena, 1822 r. W. van den Hull, Autobiografie (1778-1854), Hilversum 1996 (s. 232). Jean-Marie Guyau (1854-1888). J. Michon, V. Pouthas, J. Jackson (wyd.), Gu-yau and the idea oftime, Amsterdam-Oxford-New York 1988 (s. 252). Zaprojektowany przez Wilhelma Wundta Taktir-Apparat przeznaczony do studiowania czasu. E. Zimmermann, Preisliste uber psychologische und physio-logische Apparate, Leipzig 1903 (s. 263). Dagerotyp przedstawiaj¹cy Sir Francisa Beauforta (1774-1857). A. Friendly, Beaufort of the Admiralty. The life of Sir Francis Beaufort 1774-1857, New York 1977 (s. 297). Albert Heim (1849-1937) na krótko przed swoimi siedemdziesi¹tymi urodzinami. Festschrift Albert Heim, Ziirich 1919 (s. 300). David Bailly, Martwa natura „ Vanitas" z portretem m³odego artysty. Stedelijk Mu-seum De Lakenhal, Lejda (s. 327). Fragment obrazu Bailly'ego (s. 329). SPIS RZECZY „Wspomnienie jest jak pies, który k³adzie siê, gdzie zechce" ...