Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.
Zabójca musiał stanąć przed sądem, a ten wydając wyrok ów puwierzal jego wykonanie krewnym. Prawodawca ograniczył przy tym prawo dochoch dzenia zemsty na zabójcy do krewnych drugiego stopnia, odsuwając pozostałych c czlonków rodziny i tym samym zmniejszając rozmiary familijnej wendety. Niezmiernie y ważną cechą jego postanowień było rozróżnienie między zabójstwem nieumyślnym a ich morderstwem. Wskazuje ono na to, że wbrew cytowanej anegdocie, prawa Drakom nie do byty wcale tak bardzo surowe. Jest też dowodem na ksztaltujące się w tej epoce nowe ali ' podejście do zabójstwa, które traktuje się przede wszystkim jako naruszenie ładu u)~ społecznego. Jednak religijny sens przelewu krwi, ściągającego na całą spoleczność by zmacę, byt ciągle bardzo silnie odczuwany. Zgodnie z takim przekonaniem, trybunał ch sądzący zabójcę zasiadał pod golym niebem, aby nic ulec splamieniu. Postępowano tak cji ~~ jeszcze w IV w. I do Tyrania. Terminologia cie Jedną z najistotniejszych konsekwencji napięć społecznych byto pojawienie się i szybw kic rozprzestrzenienie tyranii w większości miast greckich, poczynając od potowy ną wieku VII. Słowo tvrartnos - stąd nasz tyran - nigdy nie było tytułem (jal~ był nim termin nie i Hasileus`. Językoznawcy zgad-rają się, że pochodzenia jego należy szukać poza językiem dła greckim. Sądzono poprzednio dość powszechnie, że byto to słowo lidyjskie, jednak nic argumenty przemawiające za tą hipote-rą są słabe, a nasza wiedza o języku lidyjskim l~~i vcr.;;-ai n~~ ,i~r;nnn:' l~.'ręmj szan`ą ma przypuszczenie, że mamy do czynienia z ;::2 i . ;n ~ 1.,. vcl.icl:c,, gdzie poświadczony jest termin tarwanas oznaczający ~,,.,o,csu»k:?. wi:'ciuc mz,v.ego szczebla, podległego królowi hetyckiemu, Odezwały się ;H.,m ;:icv,c, i;' mary ;~u czynienia z terminem semickim (w Biblii seran używane jest dla . .. ·'.!w,i ~ vci,r,Ju~>w fii: ayńskich i kanaanejskich). Przy tak rozbieżnych propozycjach na;i~-;~i~ j ~c,t swncrcl;",rć nasz,ł ignorancję. Nie wiemy, kiedy to słowo przeniknęło do ,4''ck;r ;.rc'c-k'c~c', nrc rr?y~wa gu Ilomer ani Hezjod, co nie oznacza wcale, że już wówczas ~3,- nef~o ~., t~~v,-;ic~~łiny'o utyciu, brak jego w poematach może wynikać stąd, że nie ~~vic~,rt~, ~~'r" .1;, slcwnictwa ł~uetyckicgo. Pierwszy raz termin tyrannis-tyrania-pośv ,;r.iu:·t~y jest w jerln~. nr v, ,.'tworów Archilocha, gdzie oznacza władzę, panowanie. U t'.:, ;;~c ~:vc~ l, poctcisv, leczcie u Ajschylosa i Sofoklesa tyrannos jest używany zamiennie " i,wra:w~ ;'~r:iien'c ~r,ccyficznego zakresu znaczenia słowa tyran, w ostrym jego ;v;icar~:;i;a,;m~ru terminr,wi król, jest dopiero dziełem V i IV w. W czasach ;ir.r;:;i~r.rmul~ ~~krcślenic tyran nie miało zabarwienia emocjonalnego, nabierze go u~~t~i~r'c v; '. i i~' ,s. tnc~l wplywem rozwijającej się ideologii głoszącej, że tyran jest ze r,w:; i~ !e'~°, c ,~! ru-i'~k i;w3 zlsm, a tyrania społecznym nieszczęściem. "~m«r-r·. Irr~ c.cv V"' IV w. ~;a i my w ślad za nimi) posługują się tym terminem dla ;: i ,v;~:wm ~c~i"mstck , i-tace zdohyty i sprawowały nieograniczoną władzę, nie posiadając "...,u;tniun', w t~ul~riminiu istniejącym porządku, a więc wbrew prawom i obyczajom ,v I-r,u,'v.uiuń,twic ~lc, roou:rrchciw, którzy posiadali tytuł i działali w ramach ustalonych ;~r:~w;';' 'r:olv.cynynri. l 9t3 1'~-c,łocmatyka spol'cczna i ustrojowa l y,-:m~ v, _;wmdii!r si4 z reguły z rodzin arystokratycznych. Starożytni autorzy ., ył~~;rr~in;ys~ nrcktciryrn tyranom niskie pochodzenie, nie należy jednak wierzyć ,i,r~l;mur~m~ tnki;n iusyrruacjom, gdyż motyw złego urodzenia występuje nazbyt często w ;m rżmm~ ul, p.'::zk,vils'ch, aby zasługiwał na zaufanie. Tyran musiał mieć własne zasoby .o,;,t,~r::rln~_ ' v'tasn;l ł~c,liryczną klientelę, gdyż stanowiły one niezbędny punkt wyjścia .:fn ~.ł:Wi4c h pouzvnm'i, nic mcSgł więc nic należeć do elity społeczeństwa. Jest też mało ;,rav.,!"ł:r,ilc,ł,nc, .rtww innych niż arystokratyczne środowiskach rodziły się ambicje ,s~r.o.,c,u:~m:a r'icml~,raniczonej władzy i aby, co ważniejsze, zdołały one zyskać ,'l.m;n::~p m r,l>oUc-~~ wst,~~ic przywykłym do arystokratycznych rządów. O ile pojawiei:', ..ic t·; r-:m"w ";,k~c ur-"dzorrych jest mało prawdopodobne (co nic oznacza, że w ogóle :3cclru ~.!'.: , ~, tyd zci;rr v,alu si4, że po władzę sięgali ludzie należący do arystokracji, ale r ,~,c~i' ł~cwvmicv, ieł,chnięci przez nią na margines. io;v~mjc r p-,~. zwania tyrana naruszały interesy arystokracji jako grupy społecznej i t~r rcrve mci wtedy, r'~iy nic organizowali na większą skalę represji. Skupienie władzy w ~c~!m rn r~ ku ł~o~hawuałc, innych dostępu do niej i podważało ustaloną w toku rywalizacji rcs·,, nwv:y4 mięcii,v rodzinami. Stąd arystokracja (jako grupa) była zawsze m~ t~r zce iv na i nwnral zawsze upadek tyranii byl jej dziełem. Dodaliśmy zastrzeżenie, że ~_łmrlzr tu n reakcje trupy, a nic jednostek, gdyż tyrani działali w porozumieniu z częścią nu,znyn r-u~izrn, ohsad-r.ając jej przedstawicielami urzędnicze stanowiska. Pouczająca Icst osce lada w stosunkach między ateńskim tyranem Pizystratem a możną rodziną ~111:mccmnlcv,, oleimy wsiuiłłiracy przeplatają się z okresami ostrej (również zbrojnej) walki. Jasne jest, że tyrana do podejmowania dziatań przeciwko arystokracji zmuszaly koleje wypadków, w których druga strona latwo przyjmowała postawę wrogą (tyran nie byt z zasady antyarystokratyczny, ale arystokracja byla z zasady przeciwna tyranii). Aby zrozumieć stosunki między tyranem a arystokracją, przypomnieć tu trzeba charakterystyczne, podstawowe cechy jej mentalności. Byla ona określana przez dwie sprzeczne ze sobą tendencje: sklonność do wybicia się ponad spoleczną miarę i nakaz przestrzegania tej miary jednakowej dla wszystkich członków grupy