Dynamika reakcji na pojawienie si� i zanik bod�ca budz�cego silne emocje (pozytywne lub negatywne) na pocz�tku do�wiadcze� z danym bod�cem i po licznych do�wiadczeniach z...

�r�d�o: Solomon (1980, s. 695). cem. Jak wida�, szczyt stanu pierwotnego wypada tu ju� znacznie ni�ej (dziecko mniej si� cieszy po dwudziestej wizycie matki ni� po pierwszej, skoczek mniej si� boi dwudziestego pierwszego skoku ni� pierwszego). Natomiast szczytowy stan wt�rny jest intensywniejszy i zanika wolniej, ni� to mia�o miejsce na pocz�tku (dziecku coraz trudniej si� przyzwyczai� do znikania matki). Nasza og�lna reakcja emocjonalna na dany bodziec zale�y zar�wno od pierwotnego, jak i wt�rnego stanu, jaki bodziec ten w nas dza Oba te stany s� przecie� skojarzone z tym bod�cem, oba W oea si� nan przenie�� na zasadzie uczenia przez skojarzenie. Teoria proces�w przeciwstawnych pozwala wi�c wyja�ni� wiele doksalnych zjawisk - dlaczego skoczkowie lubi� skaka�, a �o�-Pierze wojowa�, dlaczego ludzie potrafi� polubi� tak (pocz�tkowo) nieprzyjemne rzeczy, jak sauna, jogging czy pisanie ksi��ek, dlaczego powracaj�ce ze szpitala ma�e dzieci odrzucaj� swoje matki, nawet je�eli te cz�sto je w szpitalu odwiedza�y. Wreszcie pozwala ona w pewnym stopniu zrozumie�, dlaczego trwanie nami�tno�ci wymaga nasilania zachowa� j� wyra�aj�cych (konieczno�� wyr�wnania negatywnego �rykoszetu" po porywach i uniesieniach), dlaczego pojednanie z ukochan� osob� jest przyjemniejsze ni� stan, kiedy w og�le k��tni nie by�o, dlaczego nami�tno�� tak cz�sto ko�czy si� nienawi�ci� i dlaczego w og�le si� ko�czy (nagromadzenie rykoszetowych, negatywnych stan�w wt�rnych i kojarzenie ich z osob� partnera). A tak�e, dlaczego tak �atwo o nienawi�� do tych, kt�rych kochamy, kiedy ich jeszcze kochamy. O tym ostatnim zjawisku �wiadcz� - obok licznych anegdot i utwor�w literackich - tak�e bardziej systematyczne dane, w rodzaju tych, jakie przedstawia rysunek 10. Pochodz� one z bada�, w kt�rych ludzie opisywali si�� zar�wno dodatnich, jak i ujemnych uczu� prze�ywanych w stosunku do r�nych os�b z w�asnego otoczenia. Osoby te zosta�y przy tym uporz�dkowane wed�ug stopnia r�norodno�ci kontakt�w, od takich, z kt�rymi oceniaj�cy podmiot wykonywa� wsp�lnie tylko od jednego do dw�ch rodzaj�w dzia�a�, do os�b, z kt�rymi wykonywa� wsp�lnie od jedenastu do dwunastu rodzaj�w dzia�a� (takich jak praca, �ycie towarzyskie, rodzinne, odpoczynek, uczestnictwo w kulturze itp.). W przypadku os�b znanych cz�owiekowi �jednowymiarowo" (z nielicznych kontekst�w), jego emocje zachowywa�y si� �logicznie": im silniejsze by�y uczucia pozytywne, tym s�absze negatywne i na odwr�t (korelacja ujemna). Jednak�e w przypadku os�b towarzysz�cych mu w licznych kontekstach (prawie zawsze by� to m��/�ona i osoby z najbli�szej rodziny) sprawy mia�y si� wyra�nie na odwr�t: im silniejsze by�y emocje pozytywne, tym silniejsze by�y i negatywne (korelacja dodatnia). �Kocham i nienawidz�" jest wi�c zjawiskiem do�� powszech-nym i normalnym, cho� ambiwalencja taka cz�sto by�a uwa�ana za zjawisko patologiczne i wyja�niana na r�ne egzotyczne sposoby, 136 PSYCHOLOGIA MI�O�CI Zwi�zek emocji pozytywnych i negatywnych 1-2 3-4 4-5 7- 0.4 0.2 0 -0.2 -0.4 -0.6 L R�norodno�� kontakt�w Rysunek 10. Zwi�zek (korelacja) pozytywnych i negatywnych emocji prze�ywanych w stosunku do tego samego cz�owieka. W przypadku ludzi, kt�rych spotykamy w niewielu sytuacjach, im silniejsze s� nasze emocje pozytywne, tym s�absze s� emocje negatywne (lewa cz�� rysunku). Jednak w przypadku ludzi bliskich, znanych nam z wielu r�nych sytuacji, im silniejsze s� nasze emocje pozytywne, tym silniejsze s� i emocje negatywne (prawa cz�� rysunku). �r�d�o: Wojciszke i Bana�kiewicz (1989). jako skutek kompleksu Edypa czy nie�wiadomego l�ku przed kastracj�. Mniej barwnym, cho� bardziej prawdopodobnym wyja�nieniem ambiwalencji w stosunku do naszych najbli�szych jest to, �e po prostu robimy z nimi wsp�lnie wiele r�nych rzeczy, co daje okazj� do powstania emocji zar�wno pozytywnych, jak i negatywnych. Rzecz jasna, emocje dyktowane przez automatyczne nast�pstwo rykoszetowych stan�w wt�rnych stanowi� jedynie pewn� cz�stk� og�u uczu� prze�ywanych przez partner�w bliskiego zwi�zku i daleko do tego, by schemat z rysunku 9. m�g� wyja�ni� wszystko o ludzkich emocjach. Jednak du�a liczba zjawisk, w kt�rych takie przeciwne stany si� pojawiaj�, nasuwa cokolwiek ^~ ^ flpksie �e (prawie) ka�da przyjemno�� niesie auto-puryta�sk� refleksJ<^ ^ Losz^ a automatyzm ow wynika SScznie P^Sego uk�adu nerwowego (on to bowiem za-^a�ania ^o^neg emo kt�rLgo funk wiaduje fizjologcznymp ^ mni ^^^ choc mecc> bar le�ne s� ^^^ dope�nienie tego wniosku: (prawie) ka�dy dziej P�cietSfz�Cse0L pewne automatyczne dobrodziejstwa. Nawet �eJeUs� one tylko ulg�, to jest to przyjemniejsze ni� stan jedynie neutralny. Zazdro�� W zazdro�ci wi�cej jest mi�o�ci do siebie ni� do kochanego cz�owieka. La Rochefoucauld Zazdro�� ��czona jest z mi�o�ci� od niepami�tnych czas�w jako jej �ciemna strona" czy te� nieuchronny skutek. Jest tak�e problemem n�kaj�cym przynajmniej od czasu do czasu niemal ka�dego cz�owieka i ka�d� mi�o��. Je�li stale n�ka dany zwi�zek, mo�e doprowadzi� w ko�cu do jego rozpadu. Wielu ludzi sk�ania do my�li, uczu� i post�pk�w, kt�rych nikt by si� po nich nie spodziewa�, ich samych nie wy��czaj�c