They seem to make lots of good flash cms templates that has animation and sound.

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

401—402, 407, 411—412, 426). ODMIANY PROCESÓW UCZENIA SIĘ W literaturze dotyczącej problematyki uczenia się wymienia się obok warunkowania klasycznego i instrumentalnego inne rodzaje uczenia się, mianowicie: uczenie się metodą prób i błędów, uczenie się przez wgląd, uczenie się przez naśladowanie, uczenie się przez ekspozycję na działanie określonych bodźców (imprinting), (Mednick, 1967, Sluck i n, 1970). 241 R. 1: Charakterystyka procesów rozwoju osobowości Wymienione tu pozornie różne rodzaje uczenia się należą do tych samych podstawowych procesów, co warunkowanie klasyczne i instru- mentalne. Wyodrębnianie ich w osobne rodzaje wiąże się z pewnymi trudnościami teoretycznymi i stosowanymi technikami badań procesów uczenia się. Np. jeżeli stawiamy sobie pytanie, czy przyrost uczenia się jest powolny, czy uczenie odbywa się „nagle". To eksperymenty potwierdzające hipotezę „stopniowego przyrostu uczenia się" nazwiemy uczeniem się metodą prób i błędów, a eksperymenty potwierdzające hipotezę drugą nazwiemy uczeniem się przez „wgląd". Jeżeli posługujemy się labiryntem w badaniu procesów uczenia się, to będziemy częściej obserwowali uczenie się metodą prób i błędów. Jeżeli eksperymentujemy na tzw. skrzynkach do rozwiązywania pro- blemów będziemy mogli obserwować „uczenie się przez wgląd". Wystąpienie określonego rodzaju uczenia się w sytuacji doświadczalnej zależy także od zwierząt i ludzi, na których przeprowadza się doświadczenia. W wypadku, gdy organizm biorący udział w eksperymencie nie miał nigdy okazji do uczenia się, jakiemu jest poddawany, to uczy się metodą prób i błędów. Jeżeli w historii swego życia uczył się (o czym eksperymentator może nie wiedzieć, jak w przypadku małp chwytanych w dżungli), to zachowuje się tak, jakby uczył się metodą „wglądu", czyli nagle znajduje rozwiązanie. W przypadku uczenia się przez naśladowanie lub przez wysta- wienie na ekspozycję określonych bodźców, organizm może uczyć się metodą prób i błędów lub metodą wglądu lub obydwoma sposobami. W tym wypadku główną uwagę zwraca się na „impuls" do uczenia się to jest wrodzoną organizmowi zwierzęcemu i ludzkiemu, czy jak chcą niektórzy nabytą, tendencję (potrzebę) do naśladowania. Gdyby wziąć za punkt wyjścia potrzebę eksploracji organizmu (po- trzebę poznawczą) to można by mówić o uczeniu się przez eksplo- rację, a gdyby eksperymentator koncentrował się na reakcjach obser- wacji i patrzenia jakie wykonuje zwierzę czy człowiek to można by mówić o uczeniu się przez obserwację. UCZENIE SIĘ METODĄ PRÓB I BŁĘDÓW Nazwa tej odmiany uczenia się pochodzi od Thorndike'a, który nazwał ją tak w roku 1898. Thorndike badał koty, które zamykał w klatkach, tzw. skrzynkach do rozwiązywania problemów i ćwiczył w wy- 16 — Osobowość 242 Część J/: Rozwój osobowości chodzeniu z tych klatek do widocznego przez pręty klatki pokarmu (kot był głodny). Kot mógł otworzyć drzwi klatki, jeżeli wykonał pewien określony ruch np. pociągnął za zwisający sznurek lub nacisnął odpowiednią dźwignię. Zwierzę zamknięte w klatce i głodne z początku biegało po całej klatce, węszyło, drapało pręty, wspinało się, wykonywało liczne „próby" zdobycia pokarmu i wyjścia z klatki. W końcu w trakcie takiego zachowania kot natrafił na właściwy ruch (pociągnięcie za sznurek i na- ciśnięcie zasuwki) i zdobywał pokarm. Pierwsza skuteczna próba zdo- bycia pokarmu jest zazwyczaj przypadkowa. W następnych próbach aktywność kota koncentruje się bliżej „rozwiązywanego problemu", krąży koło wyzwalającego mechanizmu otwierającego klatkę i stopniowo uczy się wykonywać właściwa reakcję, gdy tylko umieści się go w klatce. Kot nauczył się metodą prób i błędów właściwej reakcji. Zdobycie pokarmu było wzmocnieniem. W zachowaniu kota można było zaobserwować coraz mniej „błędnych" reakcji w miarę postępującego ćwiczenia i kolejnych prób. Ostatnie badania wykazują, że aktywność zwierząt zwłaszcza szczurów w sytuacjach, gdzie mają uczyć się metodą prób i błędów nie jest zupełnie „bezplanowa", nie jest zachowaniem całkowicie na „chybił trafił". Szczury np. zaczynają od „badania" kątów klatki, wspinania się na ścianki i dopiero potem wykonują inne „błędne" reakcje prowadzące je do reakcji właściwej stanowiącej rozwiązanie problemu. Obserwacje nad rozwojem różnych schematów reagowania dziecka, wskazują, że wiele z nich może wytworzyć się na drodze uczenia się metodą prób i błędów. Tak np. dziecko, które jest głodne, albo jest samo i boi się pragnie przywołać matkę. Zaczyna wykonywać różne „próby". Może zacząć płakać, krzyczeć, szarpać ubranie, prężyć ciało, pluć, gryźć, tracić apetyt, uśmiechać się, zachowywać się przymilnie. Któreś z tych grup reakcji wystąpią razem z pojawieniem się przy dziecku matki. Matka może przyjść rzeczywiście przywołana zachowaniem się dziecka, albo przyjść, bo po prostu nastała pora karmienia czy pielęgnacji dziecka. Przyjście matki, jej obecność zmniejszyła lęk dziecka, matka mogła je nakarmić, zmniejszył się także głód. Poza tym obecność matki działa na dziecko w sposób przyjemnie pobudzający