Nieraz w�druj� setki kilometr�w...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Je�eli susza si� przed�u�a, albo jest zbyt wielka, albo wyschn� o dwa �r�d�a wi�cej ni� zazwyczaj, zwierz�ta gin� z pragnienia masami. Oczywi�cie to s� przypadki wyj�tkowe, jaka� �susza stulecia". Zwykle �ycie sawanny toczy si� r�wno swoim utartym trybem. Puszcza tropikalna W pobli�u r�wnika s�o�ce okr�g�y rok stoi wysoko na niebie i pra�y. Jest ci�gle bardzo gor�co. Obfite deszcze padaj� cz�sto i regularnie przez wszystkie miesi�ce. Od mokrej ziemi powietrze nasyca si� ca�kowicie par� wodn�. Nie ma �adnych p�r roku. Ca�y czas panuje taki sam wilgotny, duszny upa�. W takim klimacie ro�nie puszcza tropikalna, najbuj-niejsza, najbardziej dla nas egzotyczna ze wszystkich formacji ro�linnych naszej Ziemi. Ze wzgl�du na rol� deszcz�w w powstawaniu tej formacji, zyska�a sobie drug� nazw� � tropikalny las deszczowy. Mamy na �wiecie trzy wielkie obszary puszcz tropikalnych. W Ameryce po�udniowej zajmuj� one prawie ca�e ogromne dorzecze Amazonki. W Afryce pokrywaj� dorzecze Konga i wybrze�a Zatoki Gwinejskiej. Trzeci obszar, w Azji, jest bardziej rozcz�onkowany i obejmuje cz�� Indii, cz�� P�wyspu Indochi�skiego, P�wysep Malajski, Indonezj�, Filipiny i Now� Gwine�. ^ 78 W tych najbardziej sprzyjaj�cych warunkach klimatycznych pod s�o�cem, ro�liny mno�� si� i rosn� w zag�szczeniu, o jakim Europejczykowi si� nie �ni�o. W sytuacji, kiedy wody jest a� nadto, soli mineralnych r�wnie� dosy�, temperatura ci�gle optymalna, czynnikiem, kt�rego ro�linom najbardziej brak, staje si� �wiat�o. Rosn� one tak g�sto, �e ocieniaj� si� wzajemnie, zabieraj�c jedne drugim �yciodajne promienie s�o�ca. Wielki p�d ku g�rze, do �wiat�a, jest uderzaj�c� cech� puszczy tropikalnej. Podstawowy zr�b stanowi� wielkie drzewa, kt�re wysoko wznosz� swoje korony. Wiele ma�ych ro�lin zielnych lub krzew�w, kt�re zgin�yby w zacienieniu na dnie lasu, przenios�o si� w g�r� i ro�nie na drzewach, na ich pniach i konarach. W ich �lady posz�y paprocie i porosty. Obejmuje si� je og�ln� nazw� epifit�w. Rosn� wsz�dzie, gdzie w za�omach kory nagromadzi�a si� cho� odrobina pr�chnicy, w kt�r� mo�na zapu�ci� korzenie. Inne epifity, bardziej wyspecjalizowane, obywaj� si� nawet bez pr�chnicy. Przyczepiaj� si� wprost do ga��zi drzewa i wszystko co im potrzebne do �ycia czerpi� z powietrza i wody deszczowej. Tak �yje mn�stwo storczyk�w, w ich liczbie s�ynne orchidee. Wiele epifit�w to wr�cz drzewa, rosn�ce na innych drzewach. Du�o jest ro�lin paso�ytniczych, wrastaj�cych ssawkami w ga��zie i konary drzew i ci�gn�cych z nich soki, jak to czyni nasza jemio�a. Niekt�re drzewa-pn�cza owijaj� sw�j cieniutki pie� wok� jakiego� puszcza�skiego olbrzyma i korzystaj�c z tej podpory, pn� si� wy�ej i wy�ej, a� dor�wnuj� wzrostem wielkim drzewom i wyszukawszy luk� w zwartym sklepieniu lasu wynosz� swoj� ma�� koron� na bezpo�rednie �wiat�o s�oneczne. Nie wszystkie ro�liny maj� takie uzdolnienia. Inne musz� pozosta� w dole i nauczy� si� �y� w cieniu. Dziesi�tki gatunk�w drzew mniejszych, kt�re nigdy nie mog�yby wybi� si� w g�r�, musia�o przystosowa� si� do takich warunk�w. Tote� pod tym g�rnym, wysokim lasem ro�nie drugi las � ni�szy, a pod tym jeszcze nast�pny, jeszcze ni�szy. Wszystkie przenikaj�ce si� wzajemnie i zmieszane nie do rozwik�ania. W dolnych pi�trach du�� cz�� drzewostanu stanowi� ogromne, drzewiaste paprocie. Ga��zie, konary i pnie drzew s� tutaj tak�e g�sto pokryte epifitami, zwisaj� z nich g�ste ko�uchy mch�w. To wszystko owini�te, splecione, powi�zane setkami pn�czy, lian. Pn�cza znamy i z naszego klimatu. Pow�j, chmiel, fasola te� s� pn�czami. Tamtejsze pn�cza miewaj� pnie takie, �e pasek doros�ego cz�owieka nie na ka�dym da�by si� zapi��. D�ugie, pokr�cone, spl�tane, tworz� g�szcz nie do przebycia. Kiedy 79 w puszczy wypr�chnia�ego ze staro�ci kolosa zwali wichura, on, padaj�c, zawisa na sieci lian i mniejszych drzew i wisi nieraz d�ugo, dop�ki nie zgin�, albo nie ugn� si� pod ci�arem a� do ziemi. Tymczasem w luk� wyrwan� w lesie wystrzelaj�, jedno przez drugie, inne drzewa. Cmentarzysko zostaje w dole, szczelnie zas�oni�te. Dopiero na samym dnie lasu, na ziemi jest troch� lu�niej. W panuj�cym mroku nie wy�yj� �adne zio�a. Brak tu runa le�nego, charakterystycznego dla las�w klimatu umiarkowanego. Le�� tylko gnij�ce resztki li�ci, ga��zi i ca�e k�ody zwalonych drzew. Zajmuj� si� nimi grzyby i bakterie. W upale i wilgoci rozk�ad nast�puje szybko i zwi�zki nieorganiczne, uwalniane z martwych szcz�tk�w ro�lin i zwierz�t, natychmiast wchodz� do obiegu, wch�oni�te przez ro�liny. Bardzo szybkie kr��enie materii, szybsze ni� w jakimkolwiek innym biomie, stanowi o bogactwie, bujno�ci i �yzno�ci puszczy tropikalnej na r�wni z klimatem. Na dobr� spraw�, chocia� to brzmi paradoksalnie, w puszczy tropikalnej trudno stwierdzi� istnienie pi�trowej struktury lasu. W lesie li�ciastym klimatu umiarkowanego mo�na by�o wyr�ni� trzy czy cztery pi�tra dobrze widoczne, wyra�nie r�ni�ce si� pomi�dzy sob�. Tu zgubiliby�my si� natychmiast w liczbie pi�ter, p�pi�ter i antresoli. Struktura istnieje, ale z�o�ona i skomplikowana ponad ludzkie poj�cie. W�a�ciwie ka�de drzewo jest osobnym pi�trem samo dla siebie, s�siednie z prawej jest wy�sze, to z lewej ni�sze, albo na odwr�t, ale w ka�dym razie inne, zupe�nie inne. Liany ��cz� je i przeplataj�, wij�c si� przez kilka, czy kilkana�cie poziom�w. Uderza osza�amiaj�ce bogactwo flory. W Europie, w lesie mieszanym spotykamy pi�� gatunk�w drzew, no powiedzmy, �e a� dziesi��. A tutaj na hektarze lasu naliczymy wielekro� wi�cej gatunk�w ni� ich ro�nie w og�le w ca�ej Europie. Za to trzeba by si� du�o nachodzi�, �eby znale�� dwa takie same drzewa. Dla przyk�adu w Kamerunie doliczono si� oko�o 500 gatunk�w drzew i jeszcze oko�o 800 gatunk�w innych ro�lin drzewiastych