- Moi poprzednicy, kt�rzy ufam, �e s� w niebie, kiedy zobacz�, �e troszcz� si� o godny odpoczynek dla ich doczesnych szcz�tk�w, odp�ac� mi si� szczeg�lnym...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

Biskup sam nic nie zrobi. Potrzebuje pomocy. Ale u kogo jej ma szuka� na pocz�tku swych rz�d�w? Owszem, znajd� si� natychmiast ksi�a, kt�rzy z przymilnym u�mieszkiem b�d� mi si� g��boko k�ania�, wychwala� mnie wszystkimi mo�liwymi tonami i sposobami i zaproponuj� sw� "bezinteresown�" pomoc. Ale to s� ludzie najmniej warto�ciowi. Je�eli cz�owiek nie b�dzie czujny, to ci ludzie uczyni� ko�o niego tzw. otoczk� i ka�� mu patrze� na pozosta�ych kap�an�w i wiernych ich oczyma i s�ucha� ich uszami. W ten spos�b wci�gaj� cz�owieka w swoje nie zawsze szlachetne i czyste interesy. Prawdziwie warto�ciowi kap�ani nie narzucaj� si� swoj� pomoc� biskupowi. Nie sugeruj� mu osobistych pogl�d�w. Nie �atwo przeto nowemu biskupowi ich znale��. Trzeba bystrej obserwacji i krytycyzmu zdrowego wobec ... samego siebie, aby odnale�� zdrowe ziarno, a plewy odrzuci�. Tymczasem musz� szuka� pomocy i ratunku u ... �wi�tych! Dlatego wybieram si� jako pielgrzym do Lourdes, aby b�aga� Niepokalan� o pomoc. - Troch� zazdroszcz� ekscelencji - sm�tnie stwierdzi� don Angelo. Biskup roze�mia� si�. - Ale spryciarz z ciebie. Wiesz dobrze, �e nie mog� pozwoli�, aby m�j sekretarz pope�ni� grzech zazdro�ci, i dlatego musz� ci� wzi�� ze sob� na pielgrzymk�. - Dzi�kuj�, z serca dzi�kuj�. - Przecie� ty te� potrzebujesz pomocy nieba jako m�j sekretarz. - O tak! - ze szczerym zapa�em potwierdzi� don Angelo s�owa biskupa. Jeszcze nigdy Roncalli nie czu� si� tak blisko Niepokalanej, jak w miejscu przez Ni� umi�owanym, tj. w grocie w Lourdes. Odda� Matce Chrystusa-Kap�ana swoje kap�a�stwo i obecny sw�j urz�d. Dalszy etap pielgrzymki prowadzi� do centrum nabo�e�stwa do Naj�wi�tszego Serca Jezusowego - Parayle-Monial. Wreszcie zatrzymali si� dwaj pielgrzymi z Bergamo w Ars, aby prosi� �w. Jana Mari� Vianney o b�ogos�awie�stwo dla swych prac nad zbawieniem dusz. R�wnocze�nie biskup Radini ze swoim sekretarzem pilnie obserwowali przejawy i organizacj� �ycia religijnego we Francji, szczeg�lnie dzia�alno�� francuskiej Akcji Katolickiej. Zapytywali si� przy tym wzajemnie, co mo�na by z widzianego tam dobra zaszczepi� w Bergamo. Po powrocie biskup Radini przyst�pi� z ca�� energi� do o�ywienia �ycia religijnego w swojej diecezji. Szczeg�ln� uwag� zwr�ci� na seminarium, gdzie kszta�towa� si� przysz�y Ko�ci� bergamski. Zacz�� organizowa� budow� nowych ko�cio��w, klasztor�w i szk� katolickich. R�wnocze�nie przyst�pi� do najtrudniejszej pracy biskupiej: wizytacji parafii. Wraz z nieod��cznym sekretarzem przemierza� diecezj� we wszystkich kierunkach. Wnika� szczeg�owo we wszystkie dziedziny �ycia ko�cielnego i wyciska� na nich �lady swojej gorliwo�ci i energii. - Na pewno wydaje ci si�, m�j drogi - rzek� biskup pewnego dnia do swojego sekretarza, - �e chc� wywr�ci� diecezj� do g�ry nogami. Roncalli odpowiedzia� dwuznacznym u�miechem. - No powiedz, m�j m�ody cz�owieku, co s�dzisz o swoim biskupie. M�w tylko szczerze! - Dyskrecja - odpowiedzia� ze u�miechem don Angelo. - �wietnie, brawo! Widz�, �e jeste� doskona�ym sekretarzem. - �art �artem, ekscelencjo. Po prostu przy ks. biskupie ucz� si�. Szczeg�lnie podziwiam ogromny takt, delikatno�� i szacunek ekscelencji wobec kap�an�w, nawet inaczej my�l�cych ni� ks. biskup. - Ja te� niejednego ucz� si� od swych ksi�y. Szczeg�lnie... wiary. Podziwiam kap�an�w, kt�rzy nawet w odosobnieniu g�rskim zachowali siln� wiar� i oddaj� si� bez reszty pracy duszpasterskiej. Ci proboszczowie, bez dyplom�w naukowych, bez manier �wiatowych, lecz o sercach dobrych i szlachetnych potrafi� wychowa� prawdziwych chrze�cijan. Kazaniami prostymi, ale pe�nymi wiary daj� swoim parafianom solidne podstawy doktrynalne i wdra�aj� do �ycia opartego na zasadach Ewangelii. Nawet je�eli z tych czy innych powod�w opieraj� si� moim zarz�dzeniom, to ich prawo�� i szczero�� budzi we mnie w stosunku do nich wielki szacunek i zmusza nieraz do zrewidowania moich poczyna�. - Nie �miem przyzna� si� do... - nagle Angelo zamilk�. - M�w �mia�o, jak syn swojemu ojcu. - Nie mog� po prostu zapomnie� jednego zdarzenia... Mianowicie, kiedy ekscelencja raz skarci� pewnego ksi�dza, a p�niej okaza�o si�, �e zasz�a przykra omy�ka, rzuci� si� mu do n�g przepraszaj�c i prosz�c o przebaczenie swojej pomy�ki. To takie wstrz�saj�ce. Biskup obejmuj�cy nogi swojego kap�ana i przepraszaj�cy go. Ale r�wnocze�nie to takie wspania�e! Po d�u�szej przejmuj�cej ciszy biskup Radini g��boko westchn��, zacz�� m�wi�: - Widzisz, m�j drogi. Ka�dy z nas pragnie czyni� dobro. Ale zapami�taj to sobie na ca�e �ycie: dobro musi by� czynione dobrze! Je�eli cz�owiek si� pomyli, to powinien mie� odwag�, aby przyzna� si� do swojego b��du i naprawi� go. Zreszt� lepsze jest "mniejsze" dobro, gdyby to "wi�ksze" mia�o by� osi�gni�te z uszczerbkiem mi�o�ci i mi�osierdzia, czy te� za pomoc� �rodk�w mog�cych rzuci� cie� na dzia�alno�� kap�a�sk� czy biskupi�. Mistrz i ucze� pogr��yli si� w zadumie. 24. O POWR�T BRACI OD��CZONYCH Opr�cz modlitwy i obowi�zk�w zwi�zanych z urz�dem sekretarza i kapelana biskupa don Roncalli oddawa� si� bezpo�rednio pracy duszpasterskiej. Cz�sto spowiada� po ko�cio�ach Bergamo, ni�s� pomoc religijn� chorym, a w niedziele w ko�ciele San Michele del Arco uczy� dzieci katechizmu. Jedyn� jego rozrywk� by� od czasu do czasu dziesi�ciokilometrowy spacer do Sotto ii Monte, aby odwiedzi� rodzin� i z ni� swobodnie pogwarzy�. Przyk�adem pracowitego �ycia i to bez odpoczynku by� dla m�odego kap�ana msgr Radini. Coraz cz�ciej jednak na twarzy biskupa malowa�o si� zm�czenie i wyczerpanie. Sekretarz poczuwa� si� do obowi�zku przypomnienia swojemu prze�o�onemu o nale�ytym wypoczynku. Wtedy us�ysza� charakterystyczn� odpowied�: - Jedyny odpoczynek, o kt�rym biskup powinien prosi� Boga i na niego zas�u�y�, to niebo. Don Angelo by� nieust�pliwy: - A jednak i Chrystus wzi�� aposto��w na miejsce samotne i powiedzia�: "Odpocznijcie troch�". A cnota roztropno�ci, ekscelencjo? - Tak m�wisz? - zamy�li� si� biskup. Po chwili zgodzi� si� z wywodami sekretarza: - Masz racj�. Wobec tego jedziemy do tego miejsca, gdzie Chrystus kaza� aposto�om odpocz��. - To znaczy? - Jak to? M�j kapelan nie wie, gdzie to by�o? - Wiem, tylko ... - Co tylko? Po prostu odb�dziemy pielgrzymk� do Ziemi �wi�tej