Pewnej nocy, kiedy siedzieli u lo�a Musseta, wsun�a Pagellowi li- �cik, kt�ry podsumowywa� jak gdyby wszystkie jej emocjonalne obawy i nadzieje (cho� zapewne skierowany...

Upokorzenie smakuje tak samo w ustach każdego człowieka.

..Czy b�dziesz wiedzia�, dlacze- go jestem smutna?... Czy b�d� Twoj� towarzyszk� czy niewolnic�? Po- ��dasz mnie, czy te� kochasz? Gdy nami�tno�� Twoja zostanie zaspoko- jona, czy b�dziesz umia� mi podzi�kowa�? Czy po rozkoszach mi�o�ci je- ste� zdyszany i ot�pia�y, czy wpadasz w bosk� ekstaz�?... Ukryj przede mn� dusz�, bym mog�a zawsze wierzy�, �e jest pi�kna..." Kiedy Musset wyzdrowial, zamieszkali osobno i wymieniali jedynie kr�tkie li�ciki dostarczane przez gondolier�w. 29 marca 1834 roku, trzy i p� miesi�ca po wyruszeniu w podr� do Wenecji, Musset wyjecha� do Pary�a, a George zamieszka�a z m�odym lekarzem. Przez pi�� miesi�cy, jakie sp�dzi�a jeszcze w Wenecji, pisa�a do Musseta, prosz�c, �eby kupi� jej pantofle albo r�kawiczki, zaopiekowa� si� jej synem Maurycym, i wy- my�la�a mn�stwo innych polece�. Musset, ci�gle (albo od nowa) zako- chany, wykonywa� te polecenia i broni� j� przed atakami wsp�lnych przyjaci�, krytykuj�cych jej romans z doktorem Pagello, o kt�rym, na- turalnie, by�o ju� g�o�no w Pary�u. Napisa�a w tym czasie powie�� Jacqu- es, a Musset odtworzy� dzieje ich weneckiej wyprawy w Spowiedzi dzie- cigcia wieku, gdzie George bez trudu mo�na rozpozna� w Brigitte Pier- son. Tytulowe "dzieci�" to on sam. Jedn� z charakterystycznych cech pisarzy wieku romantyzmu, kiedy to podej�cie "subiektywne" stanowi�o literack� mod�, by�o wykorzysty- wanie prze�y� osobistych - lub do�wiadcze� przyjaci� - jako materialu powie�ciowego. Balzac i George Sand czynili to bez najmniejszych skru- pu��w, a Musseta opowie�� o Wenecji ukaza�a si� drukiem zaledwie w dwa lata po jego powrocie do Pary�a. w�asne i cudze �ycie intymne, cierpienia i rado�ci stanowi�y doskonale �r�d�o realistycznej inspiracji. Fikcja by�a wr�cz niepo��dana. George pozosta�a w Wenecji do lipca 1834 roku. W czasie jej nie- obecno�ci we Francji Aurelien de Seze, jeden z jej pierwszych adorato- r�w, o�eni� si� z c�rk� przyjaci� rodziny. George przes�a�a �yczenia i za��da�a zwrotu swoich list�w mi�osnych, ale Aurelien, znaj�c zwycza- je literackie epoki, o�wiadczyl, �e postanowi� je spali�, bo "gdyby� prze- czyta�a je ponownie, pewne reminiscencje mog�yby zakra�� si� do two- ich utwor�w." Wraca�a do Pary�a ju� z Pagellem, kt�rego sama przekona�a do dzielenia z ni� �ycia we Francji. By�a to jedna z jej decyzji podj�tych pod wp�ywem impulsu, w gruncie rzeczy bardzo niefortunna dla oboj- ga, z czego Pagello musia� od razu zda� sobie spraw�, napisa� bowiem do ojca, �e rozstanie si� z George, gdy tylko dotr� do Pary�a. W pa- mi�tniku natomiast zanotowa�: "Kocham j� nad �ycie i raczej stawi� czo�o wszystkim trudno�ciom, ni� pozwol� jej uda� si� samotnie w tak d�ug� podr�". Obecno�� Pagella w Pary�u, bez wzgl�du na to, czy mia�a rzeczywi- �cie sens dla George, by�a pot�nym szokiem dla Musseta, kt�ry mimo weneckiego koszmaru nie m�g� pogodzi� si� z zako�czeniem ich ro- mansu. Z Baden, w Niemczech, dok�d wielce wzburzony wyjecha� w sierpniu, s�a� niespokojne listy do Nohant. George sp�dza�a tam la- to, mimo i� doktor Pagello odrzuci� jej zaproszenie z szacunku dla in- stytucji ma��e�stwa; George, b�d� co b�d�, wci�� jeszcze by�a �on� Ca- simira Dudevant. W ko�cu Pagello zm�czony swoj� pozycj� mi�dzy George a Mussetem wr�ci� do Wenecji, gdzie o�eni� si� i �y� d�ugo. Umar� maj�c 91 lat. Po powrocie do Pary�a George i Musset zapl�tali si� w b��dne ko- �o, zrywali i godzili si� na przemian, popadaj�c w coraz wi�ksz� rozpacz. Pewnego razu George obci�a swoje ciemne w�osy i pos�a�a je Musseto- wi. Musset wr�ci� do niej, a potem zagrozi�, �e j� zabije. W ko�cu do- sz�a do wniosku, �e musz� si� rozsta� ostatecznie. "Moja mi�o�� jest ju� tylko cierpieniem" - napisa�a do niego. 9 marca 1835 roku powr�ci�a do Nohant. Tej samej nocy napisa�a dwadzie�cia stron nowej powie�ci. Jej nast�pnym krokiem by�o przeprowadzenie rozwodu z Casimi- rem, zerwanie z fikcj� ma��e�stwa i zaprowadzenie pewnego �adu w sprawach rodzinnych i finansowych. Zaproponowa�a podzia� maj�t- ku -jej przypad�oby Nohant, a Casimirowi dom w Pary�u na rue de la Harpe, kt�ry dawa� ca�kiem poka�ny roczny doch�d. Z pro�b� o za�a- twienie spraw w s�dzie zwr�ci�a si� do poleconego przez znajomych ad- wokata, kt�ry mia� zosta� nast�pnym "m�czyzn� jej �ycia". Louis-Chrystosome Michel z Bourges, miasta po�o�onego na po�u- dnie od doliny Loary (m�wiono o nim "Michel z Bourges"), by� znanym prawnikiem, a tak�e gro�nym przyw�dc� republika�skiej opozycji w co- raz bardziej autorytarnej monarchii Ludwika filipa. Zaledwie trzydzie- stosiedmioletni, niski, �ysy, zgarbiony, z wielk� g�ow�, pocz�tkowo wy- da� si� George nies�ychanie stary. Republika�ski poeta Lamartine na- zwa� go kiedy� cz�owiekiem wykutym z granitu. Mia� jednak du�y urok osobisty, si�� przyci�gania i inteligencj� i George zakocha�a si� w nim niemal natychmiast. by� pierwszym m�czyzn� silniejszym od niej w�r�d tych, kt�rzy kiedykolwiek przyci�gn�li jej uwag�. Nie zrazi�o jej nawet to, �e zniecierpliwiony jej brakiem politycznego rozeznania nazwa� j� idiotk�", ani to, �e by� �onaty. Michel sta� si� nie tylko jej kochankiem, lecz r�wnie� przewodni- kiem w sprawach polityki, i przeci�gn�� j� na reszt� �ycia na stron� re- wolucji spo�ecznej. Dzi�ki niemu wesz�a w kr�gi opozycji, a jej wi�zy ze �wiatem literackim i artystycznym umocni�y si� i zacie�ni�y. W wieku ro- mantyzmu liberalna opozycja polityczna wobec coraz bardziej bez- wzgl�dnych rz�d�w kr�la-obywatela zwi�zana by�a �ci�le z warstw� in- telektualist�w, artyst�w i pisarzy, pionier�w nowej ery. Wielu z nich za- anga�owa�o si� czynnie w dzia�alno�� polityczn�. Po raz pierwszy w hi- storii nowo�ytnej zaczyna�y nak�ada� si� na siebie polityka i kultura- zjawisko, kt�re mia�o odegra� ogromn� rol� w dziewi�tnastym i dwu- dziestym wieku. W tym samym czasie, w latach trzydziestych, "sawantki" ze �rodo- wisk intelektualnych, artystycznych i politycznych Francji z niespotyka- n� dotychczas si�� zacz�y domaga� si� swoich praw